Жаңартпашылық мектептегі семинар сабағы

Семинар түрлері

28-сурет.

Семинар ежелгі Грекияда педагогтың түсіндіруі мен қорытуы бар, студенттерге арналған диспут түрінде өмірге келді. Орта ғасырдағы Еуропа университеттерінде семинар диспут түрінде апта сайын магистр дәрежесіндегі оқытушының басшылығымен өткізіліп тұрды. XVII ғасырдан бастап, Батыс Еуропада осы оқыту формасы кең қолдау тауып келеді.

Сонымен, мектептегі семинар – белсенді оқыту формасы болып табылады. Мектепте өтілетін семинар шынайы белсенді болу үшін жүргізушілер тарапынан басқарылатын дискуссиялық сипатқа ие болуы керек. Ол үшін мектептің мұғалімі алдын ала өзінің жұмыс жоспарына осы тақырыптық дискуссияның сценарийін енгізеді.

Не? Қайда? Қашан?

Мереке, ертеңгілік, кеш

Экскурссия, жорық

Білім жәрмеңкесі

Фестиваль

Олимпиада

«Бақытты жағдай»

ойыны

...тақырыбына тәлімгер сағаты

Хабар-ошар

Ашық мінбер

Жобаны қорғау

Іскер ойындар

Көрмелер

...Апталығы

Викториналар

Қабырға газеті, плакат

пен коллаж байқауы

...Акциясы

Миллион кімге бұйырады?

Алау

«Тапқырлар мен зеректер

Конференция

Философиялық тақ

Көзбе-көз әңгіме

29-сурет.
Семинардағы уақыт есептелуі, ұстаздардың өздері еңбек ететін мектептің ерекшелігін есепке ала отыра, семинар сабағын факультатив үйірме жұмыстары, ашық сабақ есебінде өткізген орынды. Семинар сабағында уақытты былайша жоспарлауға болады:

Мұғалімнің кіріспе сөзі – 5 минутқа жуық;

Бір оқушының тақырып бойынша баяндама жасауы – 10-15 минут;

Орынында тұрып сөйлеуге – 5 минут;

Мұғалімнің қорытынды сөзі – 3-5 минут.
Жаңартпашылық білім беру формасы
Жаңартпашылық білім беру формасы қазіргі ұлт мектептерінде түрліше көрініс тауып қолданылуда. Оның алуан түрлі формалары 29-суретте көрсетілген.

Мектепте семинар өткізудің нұсқаулығы төмендегідей негізде болып келеді:

-мәжбүрлемейтін жағдай туғызып, қызу пікірсайыс ұйымдастыра білу;

-оқушылардың белсенділігін құптап, қолпаштап отыру;

-проблемалық сауалдарды орынды қоя біліп, оның шынайы өмірдегі қарама-қайшылық арқылы мәнісін ашу;

-оқушылардың өз ойын еркін айтуына, сөйлегендердің пікіріне өз ойын білдіруге қол жеткізу;

-тақырыптың оқушыға белгілі тұстарын өзектендіру.

Дәстүрлі емес семинар формалары. Мектеп мұғаліміне оқу процесі үстінде дәстүрлі емес семинар формалары: викторина, конференция, тренинг т.с.с. қолдану әдісі жоғары сыныпқа білгенін айтқызса, төменгі сыныпқа білмегенін білгізу үшін пайдалы педагогикалық жаңа қадам болып табылады.

Бұрын мектептерде дәстүрлі емес сабақ беру формалары сабақ өткізудің жоспардан тыс, көмекші құралы ретінде танылғанымен арнайы сабақ беру ерекшелігі ретінде педагог ғалымдардың назарына онша ілікпеді.

Мектептегі семинар жүргізудің жетекші формасы болып, дискуссия табылады. Оны өткізудің педагогикалық қауым таныған төрт принципі бар:

1.факті мен пікірдің сәйкеспеуі;

2.біркелкі қауіпсіздік;

3.орталықсызданған бағыт ұстану;

4.нені ұғынса, соны айту.

Енді пікірталас түрлері мен пікірталастың мақсатына тоқталайық.

Кейбір адамдар пікірталас үстінде әдейі ағат бағыт ұстанса, екіншісі бұған санасыздықпен барады.

Дискуссияның мақсаты – ақиқатты іздеу.

Мақсатқа қол жеткізудің жолы – ой түю.

Мақсаты мен амал-тәсілдеріне байланысты пікірталас мынандай түрлерге бөлінеді:

• 
  Аподиктикалық – сенімді сілтеме арқылы қажетті түйіндеу жасау;
  
• 
  Софикалық – түйін сілтемеден шықпағандықтан жалған болып табылады;
  
• 
  Диалектикалық немесе эвристикалық – белгілі бір дәрежеде сілтемеге сүйенгендіктен түйіндеу ықтимал болып табылады.
  

Дискуссия – философия, логика, әлеуметтік психология сияқты және т.б. ғылымдардың тоғысуынан тұратын интегралды ұғым [79;10;80] болып табылады.

30-сурет.

Дискуссия дербес ғылыми немесе әдістемелік шара ретінде өткізілетін басқа да белсенді оқытудың – сұхбат, дөңгелек үстел, пресс-конференция, ой шабуыл, іскер ойындардың қажетті элементі болып табылады. Осы мақсат-тарына қарай дискуссия түрліше болып келуі де мүмкін.

Дискуссия – көп қырлы педагогикалық іс-шара және оның сабақ процесінде тиімді болуы көптеген себеп-салдарға байланысты болып келеді. Олардың ішіндегі ең бастылары мыналар:

• 
  Қозғалған проблеманың өзектілігі;
  
• 
  Диспутанттардың ақпараттануы, компетентілігі және ғылыми нақтылылығы;
  
• 
  Дискуссия жүргізудің жетекші әдістемесін жете игере алуы:
  

2. Проблеманы қайта құру мен модернизациялау

3. Дискуссия жүргізуге баулу

4. Шығармашылық мүмкіндікті жандандыру

5. Проблеманы диагностикалау

6. Дискустанттардың айтқандары негізінде дұрыс шешім қабылдау

• 
  Терминдерді қолданған кездегі семантикалық бірізділік;
  
• 
  Дискустантардың бірін-бірі және дискусияны жүргізушіні бірдей қабылдауы;
  
• 
  Ереже мен уақыт тәртібін сақтау.
  

Бірінші жағдайда – диалогқа тән сапалылық қасиет аңғарылса, екінші жағдайда – дискуссия пікірталас сипатына ие болады, яғни екі жақ өз позицияларын берік ұстанып, оны қорғап шығатын болады.

Әдетте, дискуссияға осы екі элемент те қосарласа қатысады, сондықтан, дискуссия ұғымына тек пікірталасты ғана жатқызу бір жақтылық болып табылар еді (31-сурет).

Дискуссия қандай бір сипатқа ие болмасын, не ол бірін-бірі жоққа шығаратын дау болсын, не ол іскер сипаттағы өзара дамитын диалог болсын, оның түп төркінінде ең басты фактор болып, кез келген диспуттың көркін ашатын – дискутанттардың түрлі позицияларды салыстырулары жатады.

Дискуссия нәтижелілігіне нақтылық, сыпайылық және қайырымдылық ахуалының болуы әсер етеді. Дискуссияның нәтижесі болып, алға қойылған мақсаттың жүзеге асуы табылады. Дискуссия қорытындысы көп қырлы. Оның кей бөлігі көзге ұрып тұрса, атап айтар болсақ, мәселені нақтылау мен диагностикалау. Сонымен қатар көзге түспейтін нәтижелер де бар, ол – дискуссиялық іс-шараның екінші жоспары.

Әдетте, дискуссияның нәтижесі тек қана алға қойған мақсатпен ғана байланысты емес, сонымен қатар проблеманың өзектілігімен де байланысты болып келеді (32-сурет).

Егер проблема кең ауқымда алынатын болса, онда нәтиже шартты түрде мынандай болуы да мүмкін: ақпаратты бір жүйеге түсіру, баламалы ізденіс, теориялық немесе практикалық интерпретация, ғылыми және әдістемелік негіздемелер.

Егер проблема нақты және тар сипатқа ие болып келсе, онда оның өз шешімін немесе баламасының табылуының ықтималдығы бар. Осындай айқын танылатын дискуссия оң нәтижеге ие болса, атқарылатын іс-шара педагогикалық процесс соңында өзінің нақты шешімін қабылдайды.

Қандай дискуссия болмасын өз дамуының үш кезеңінен тұрады: бағдарлау, бағалау, бітісу (консолидация).

Бірінші кезеңдегі «бағдарлау» процесінде дискуссияға қатысушылардың көтерілген проблемаға, бір-біріне, жетекшіге, жалпы ахуалға бой үйретулері орын алады. Тап осылайша, алға қойылған проблеманы шешу үшін ұстаз тарапынан бәрін бұлжытпай орындайтын әлдебір ұстанымның орнатырылуы қарастырыла бастайды.

«Бағалау» кезеңі кейде жалпы идеяларды, түрлі позицияларды, ақпараттарды салыстыру жағдайын еске түсірсе, кейде жүргізушінің тұлғааралық қатынасты конфликтіге ұластыра алмауынан шығады.

Соңғы кезең бітісуде жалқы немесе ымыралы шешім, мәмілелік пікір мен ұстанымдарды жасап шығу ұсынылады.