ОКУШЫЛЛРДЫҢ ТАРИХ САБАҒЫНДА ӨЗІНДІК Ж¥МЫС ІСТЕУ ДАҒДЫЛАРЫН
ҚАЛЬШТ АСТЫРУ
Аққожина Р.С., оқытушы,
Ж. Досмухаиедов атындагы педагогикалың колледжі. Орал қ.
Өзіндік жұмыс істеу тэрбиелеу мен оқыту процесінің міндетгі құрамдас бөлігі болып
табылады Білім сапасын көтеру, оқу әдісін жандандыру мақсат болып отырған қазіргі кезевде
өздік жұмыс окушылардың белсенділігін артгыруға, шыгармашылық қабілетін артгыруға,
жетілдіруге көмектеседі. Окушылардың ой-өрісін, қиялын дамытады. Эмоция туғызуға бұрын
алған білімдерін еске түсіруге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, өздік жұмыс оқушының баспасөз
материалдарын өзінше ізденіп окуға, сол арқылы танымын кеңейтуге мүмкінд.к береді. Жеке
тұлганың ой-өрісінің дамуы, белсенділігінің артуы, білім алу қажетгілігін түсіну, оны өмірде іс
тэжірбиесінде қолдана білу, шығармашылық міндетгерді ойдағыдай шешу құралының бірі
болып оқушылардың өздік жұмысы саналады. Тарихты оқыту үрдісіндегі, тарих сабағындағы
оқушылардың өздік жұмысының басты міндеті -шэкіртгерге ғылыми білім жүйесш меңгерту,
оларды азаматтылық пен
отаншылдыққа
тэрбиелеу, өткеншіз бен бүпнгі болған оқиғаларға
обьективті баға беруі, жаңа білімді өздігінше меңгеру қабілетгшігін артгыру. Оқушылардың
75
өздігінен атқаратын жұмыстары - білімді терең меңгеруге, біліктерін қалыптастыруға,
шыгармашылық іс-әрекетін дамытуга ерекше септігін тигізеді.
Қазақстан тарихын оқып үйрену барысында оқушылардың өздік жұмысын мынадай
түпнұскалармен а)окулық э)тарихи көздер мен материалдар:құжаттар, фотоқұжаттар,
статистика жэне басқалар: б)аныктамалык, қоғамдық-саяси, гылыми-көпшілік әдебиеттер:
в)күнделікті бұқаралық ақпарат құралдары жэне баспасөз материалдары: г)иллюстрация, нобай,
диаграмма, кесте: д)жұмыс дәптерлері: ж)компьютермен жэне басқалармен ұштастыруга
болады.
Өзіндік жұмыстың негізгі мақсаты:материалды бекіту,тереңдету,дамытумен қатар
мұгапімнің көмегінсіз оқып үйрену болып табылады. Оқушыга мұндай жұмыс тапсырмаларын
беру үшін алдымен олардың қабілетін, оқуға ынтасын аныктап алып, оларға деңгей бойынша
тапсырмалар беру кажет. Себебі оқушылардың танымдық іс-әрекеті олардың жеке бас
ерекшеліктеріне байланысты.
Оқулыкты пайдалану екі мақсатта, бір жағынан, ол білім кайнары, ал екінші жағынан
тарихи мэтінді саналы оқуга дағдыландыруды жэне кітапты пайдалану әдіс-тәсілдерін үйретуді
көздейді. Сондықтан сұрақтар мен тапсырмалар, оқулық мэтіні,онда келтірілген
құжаттармен,
иллюстрациялармен жұмыс істеген кезде оқушылардың танып-білу жөніндегі белсенді
қызметін ұйымдастыруга көмектеседі. Мысалы, «Ертедегі түріктер» атгы тақырыпты окып
үйрену барысында оқушылар Түрік каганаты туралы маңызды мәтінмен өздігінше оқып
танысады. Оқушыларга тапсырманы қалай орындау керектігі туралы нұсқау беріпеді.
Бірінші топ «Түрік қаганатының ішкі-сыртқы жагдайы,ыдырауы»туралы оқулык
мзтінімен танысып.төмендегідей тапсырмаларды орындайды. Түрік қаганатының
аумагын
картадан табыңдар. Түрік каганаты қандай мемлекеттермен көрші тұрды? Қай
мемлекеттермен
карым-катынас жасады? Сол кезде Түрік кағанатының беделі неліктен жогары болды деп
ойлайсыңдар?Бұл мемлекет неліктен ыдырап
кетті?
Оның қандай басты себептері болды?
Окушылар теориялық материалмен танысканнан кейін оларга тапсырма беріледі.
Екінші топ оқушыларына «Түрік қағанаты халқының кәсібі мен і^рмысы»туралы окулык
мэтінімен танысып,осы тақырыпшаның жоспарын жасау тапсырылады.
Үшінші топ оқушылары «Қүжатпен жұмыс»деп аталатын мэтінмен танысып,оны
талдайды жэне оган берілген тапсырмаларды орындайды. Сабакты бекіту мақсатында мұгапім
окушылар назарын тактага аударады.Тактада не қағазға мынадай тапсырма орындау
тапсырылады.
Түрік каганаты на мына жоспар бойынша сипаттама беріңдер.
1. Аумагы.
2. Қогамдык кұрылысы.
3. Ішкі саясаты.
4. Сыртқы саясаты.
5. Түрік каганатының ыдырау себебі.
6. Қорытынды.
Окушылар жоспар жасауда қателіктер жібермеу үшін оған қойылатын талаптар
такгағз
жазылып, жан-жакты түсіндіріледі.
Сабакты пысыктау барысында жүмыс дэптерімен жұмыс жүргізіледі.Тарихты окып
үйренуде мұгалім басшылыгымен окушылар окулық мэтінін түсінуге, оны
о қ у г а , о қ ы г а н ь і н
есінде сактап қайта әңгімелеп беруге , түрлі кұжатгардың көшірмесі үзіндісін жазуға, жай және
күрделі жоспар жасауга, тезис, конспект жазуға үйренеді, оқыған материалды саналы эрі бері*
меңгеруге тырысады.
Өзіндік жұмыс колледждегі I курс оқушылары үшін қиыншылық туғызады,
себебі
не
оларда өзіндік жұмыс жүргізудің білім-білік дагдылары капыптаспаған, не өздерінің
ж ұ м ы с ь іН -
уақытын дүрыс ұйымдастыра апмайды.
Сондықтан оқытушының міндеті:
1 .Окушыларға эр түрлі тапсырмалар бергенде оларга қажет әр түрлі жадынамаларды
ұсыну.
2.Тапсырманы қалай орындау кажеттігі турапы нұсқау беру.
3. Жұмысты орындау мерзімін көрсетіп, мақсатын түсіндіру.
Қазіргі кезде оқушылар білімді өздері іздеп табуы қажет. Сондықтан, оқытушылар
олардың ойлау қабілетін дамыту үшін эр түрлі әдіс-тәсілдерді,яғни жаңа инновациялық
технологияларды қолданады. Мен өз сабақтарымда
«Сын тұрғысынан ойлау жэне жазу
бағдарламасы» технологиясы бойынша оқушыларға эр түрлі тапсырмалар беремін. Мысалы:
«Қазақстандағы тың жэне тыңайған жерлерді игеру» тақырыбын өткенде оқушылар сабақ
үстінде мынадай жұмыс орындайды.
Топтастыру стратегиясы кезеңі
1954-1960жж
Экология
I
демография
Саясат ^
I
ЭкономикаЛық даму
Әлеуметтік жағдай
Топтастыруды оқушылар бұрынғы білімдерінің негізінде жэне оқытушының бағыт беруі
арқылы жасайды. Ал егер мүндай жұмыстар үйге берілетін болса, онда оқушылар қосымша
әдебиеттерді оқып зерттейді. Венн диаграммасын сызу арқылы тың игерудің пайдалы, зиянды
жақтарын жазады.
Пайдасы:
Ой толғаныс кезеңі
Зияны:
1. Халықтар достығы.
2. Ауыл
шаруашылығының дамуы.
3. Қалалардың пайда
болуы.
4. Мәдени ошақтар.
5. Астық державасына
айналу.
1. Экология.
2. Жердің эрозияға
ұшырауы.
3. Жайылымның азаюы.
4. Құлпытастардың
кулатылуы
Ортақ қасиеті:
1 .Материалдық -техникалық базасының нығаюы.
2.15 жаңа қала,86 шағын калашыктар пайда болды.
3. 2 млн адам тың игеруге КСРО-ның Еуропалық бөлігінен
келді.
Үйге осы тақырып бойынша мынадай тапсырма беріледі.
Білетінім
(сабаққа дейін)
Үйренгенім
(сабақта)
Үйренгім келетіні
(болашақта)
Сонымен қорытындылай келгенде:
1.Өз бетімен жұмыс істей алу дағдыларын қалыптастырған оқушы алган білімін жүйелей
алады.
2.Әртүрлі білім көздерін пайдалану арқылы салыстыру, қорытынды жасай біледі, кесте,
сызбанұсқалар, құрып, баяндама жасайды.
3. Пәнге деген қызығушыл ыгы артады.
Сонымен өзіндік жұмыс істей алу дағдыларын қалыптастырған оқушы өз бетімен
еңбектеніп, терең білім апуға қабілетті, саналы жауапкершілігі жогары, тәрбиелі адам болып
қалыптасады. Біздің алдымыздағы негізгі міндетіміз де осы, ягни Қазақстан Республикасының
саналы, өз қабілетгерімен дербес жұмыс істей алатын білімді, тәрбиелі азаматын тәрбиелеу.
Пайдаланылган ғдебиеттер тізімі:
1. Байтұрсынов А.Тіл тагылымы.- Алматы.,1992.
2. Есипов Б.С. Оқушылардың сабақтагы өзіндік жүмысы. - М. 1961
3. Қазақ тілі терминдерінің салалық гылыми түсіндірме свздігі.
4. Педагогика және психология.-Алматы. Мектеп,2002
