Лекция конспектісі кредит саны -3 Шымкент-2019ж Құрастырған: к б.ғ. доцент Есқараев. Н. М

жүктеу 1,33 Mb.

Pdf просмотр

бет	15/25
Дата	11.11.2022
өлшемі	1,33 Mb.
	#40130
түрі	Лекция

1 ... 11 12 13 14 15 16 17 18 ... 25

лек экол ресурс кіріспе

Ішкі сулары.
Жер беті ағыны облыс территориясы бойынша біркелкі
таралмаған. Көпшілігі орталық және оңтүстігімен ағады. Ірі өзендері-
Сырдария. Салалары: Келес, Құркелес, Арыс, Бөген және Шу өзені. Төменгі
ағысы тартылып қалады. Сырдария мен Келес салаларында Шардара бөгені
орналасқан.
Көлдері- Ақжайық, Ақжар, Қандыкөл, Қызылкөл тағы басқа.
Сырдария Арал теңізіне барып құяды. Қазіргі ол шамада жоқ. Сырдария
өзенінің ұзындығы-2190 шақырым. Бұл өзен Нарын мен Қарадария
өзендерінен басталады. Нарын өзенінің ұзындығы-700 шақырым. Осы өзенді
қоса есептегенде Сырдария өзенінің қоры Тянь-Шаньнан, Талас Алатауынан,
Қырғыз даласынан теріскей Алатауынан басталады. Ауданы - 422 мың
шақырым. Қазақстан территориясында Сырдарияның оң жағында өзінің
үлкен саласы Шыршық өзенін, сол жағында Келес өзенін, төменгі ағысында
шөлді жерлермен ағады, да, 400-500 шақырым қашықтықта, сол жақ саласы
жоқ. Оң жағында тек бір ғана саласы. Арыс өзені мен Сырдария өзенінің
Өзбекстан мен Қазақстан үшін үлкен маңызы бар. Қызылорда облысы
күрішке пайдаланады.
Арыс өзені - Сырдария өзенінің оң жақ саласы болып табылады. Өзенінің
ұзындығы 322 шақырым. Арыс өзенінің алғашқыда Қолбастау өзенінен
алған. Талас Алатауы мен Қаратаудың аралығында орналасқан. Бұл жерлерде
бұлақтар көп. Алатау және Қаратаудан ағып шығатын осы бұлақтар Арыс
өзенін құрайды. Өзенінің суы көп айы-наурыз, сәуір, аз айлары қазан, ақпан.
Ақсу өзені-Арыс өзенінің ең ірі саласы. Мұның бассейні Талас
Алатауының батыс бөлігінде орналасқан. Ауданы 750 шақырым, ұзындығы
120 шақырым.
Бадам өзені -Арыс өзенінің ең ірі сол жақ саласы. Мұның бассейні Бадам
тауының солтүстік, солтүстік батысында, Талас Алатауының оңтүстік
бөлігінде орналасқан. Бассейннің ауданы-4300 шақырым, ұзындығы-137
шақырым.

Боралдай өзені - Арыс өзенінің оң жақтағы ірі саласы. Бассейні Қаратау
жотасының оң жақ бөлігінде орналасқан. Ауданы 800 шақырым, ұзындығы-
130 шақырым.
Боралдай өзені-кіші Боралдай, үлкен Боралдай өзендерінің қосылуымен
құралады. Негізінен қар суымен қоректенеді. Арыс өзені өзінің барлық
салаларымен Оңтүстік Қазақстан облысының мақта шаруашылығында
пайдаланылады. Арыс өзенінің бассейнінде тек қана мақта емес, сонымен
қатар басқа да дақылдар егіледі. Арыс өзенінің салаларынан каналдар
тартылған. Арыс өзенінің шығысы – 69 м/сек.
Үлкен Шардара су қоймасы, Сырдария өзенінің бас жағында салынған,
мыңдаған гектар жерді бау-бақша, мақталық, күріш алқаптарын суландыруға
көп қызмет етеді. Бұл жерде салынған Шардара СЭС-і электр энергия қуатын
өндіріп, облыстық кәсірорындары мен халқы үшін жарық береді.

жүктеу 1,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 11 12 13 14 15 16 17 18 ... 25