Сурет 2. Оңтүстік Қазақстан облысының жер қойнауын пайдалану

Облыста Ащысай мен Мырғалымсайдың полиметалл рудалары түрлі түсті 
металлургияның дамуының жақсы базасын құруы мүмкін. 
 Лекция №10 
 
Тақырыбы: Оңтүстік Қазақстан обылысының ерекшеліктері 
Лекция жоспары
 
 
1. Жер бедері 
2. Климаттық ерекшеліктері 
3. Ішкі сулары 
4.
Топырақ жамылғысы 
5.
Өсімдіктер жамылғысы мен жануарлар дүниесі 
 
Лекция мазмұны 
Жер бедері. 
Оңтүстік Қазақстан облысының жер бедері біркелкі. Жер 
бедерінің едәуір бөлігі жазық келеді. Оның солтүстік шығысында ұзыннан-
ұзақ созылып жатқан Қаратау тау сілемдері (217 шақырым), солтүстік 
бөлігінде Бетпақ дала, Шу өзенінің оңтүстігінен басталатын Мойынқұм, 
батысында Қызылқұм, Өгем және Қаржанбай тау сілемдері ғана өзгешелік 
білдіреді. [5] Облыстың оңтүстігін Қызылқұм және Шардара даласы, қиыр 
оңтүстігін Мырзашөл алып жатыр. Биіктігі-3617 метр. Мұның солтүстік 
бөлігі Қазақстан территориясына кіреді. Осы жоталар арасында шатқал 
арқылы Талас өзені ағып өтеді. Өгем жотасында облыстың ең биік жері- 
Сайрам шыңы бар. Биіктігі-4238 метр. Өгем өзенінен бөлініп жатқан 
Келестің саласында Қаражан және Жігірген өзендері алып жатыр. Жотаның 
орташа биіктігі 2000 метр. Биік нүктесі- Мыңбұлақ тауы. Биіктігі-2834 метр. 
Қаржан таудан солтүстік батысқа қарай Қазығұрт және Қаралдай тауы алып 
жатыр. Бұл таулар өте ескірген, бұзылған таулар. Қазығұрт тауы оңтүстікке 
қарай баспалдақ секілді. Келес өзенінің аңғарына құлайды. Ең биік жері-1600 
метр. 
Жазықтар мен таулардың орналасуы, олардың теңіз деңгейінен биіктігі 
көптеген факторларға, атап айтқанда, тау жыныстарының пайда болуы мен 
құрамына, олардың жату пішіндеріне, уақытына және оларға жердің ішкі 
және сыртқы күштерінің әсер етуіне байланысты. Қазақстанның биік таулы 
өлкелерінде таулы өлкелерінде тау түзілу процестері әлі аяқталып біткен 
жоқ. Таулы аймақтарда болып жатқан жер сілкінулер тектоникалық 
қозғалыстардың әлі де жүріп жатқанын дәлелдейді. Оңтүстік Қазақстан 
облысы қазіргі жер бедерінің қалыптасуына сыртқы күштер, атап айтқанда 
ағын су мен желдің әсері көп. Ағын су жыныстарды ағызып, ойпаң жерлерге 
үйеді. Жер бедерінің күрделілігі климаттың су мүшелерінің, топырақтың, 
өсімдік пен жануарлар дүниесінің қалыптасуына әсерін тигізеді. 

жүктеу 1,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: