«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
318
сабақ, қоңыр және сары тат түрлерінің дамуы 4 балл болды. Бұл сорттардың жапырақ тақтасында
некроз, хлороз дақтары байқалған жоқ, ірі пустулалар тұтастай дамыды (кесте 1).
Кесте 1 – Жаздық бидай сорттарының тат ауруларына төзімділігіне сипаттама
Сорттар атауы
Тат түрлерімен залалдануы, балл
сабақ
қоңыр
сары
Альтаир 12
0
2
2
Жеңіс
4
4
4
Карабалыкская 9
4
0
0
Лютесценс 1206
3
1
3
Омская 9
4
3
2
Омская 38
3
0
0
Самғау
3
0
0
Саратовская 42
4
3
3
Самад
0
2
2
Казахстанская 10
4
3
4
Казахстанская 19
4
4
4
Саратовская 29
4
4
4
Селекционерлер, иммунологтар, фитопатологтар үшін болашақ сортта төзімділіктің қандай
типі барын білу өте маңызды. Соңғы кездері төзімділіктің көзін және донорларын іздеу біздің
елімізде, сондай-ақ шет елдерде кең көлемде жүргізілуде. Өсімдік онтогенезінің әртүрлі кезеңдерінде
бір немесе әртүрлі гендер жұмыс істеуі мүмкін. Сондықтан өскін, ювенильді және ересектердің
тұрақтылық гендерін айырады. Ювенильді гендер өсімдіктің даму фазасында әсер етсе, ересектердің
өсімдіктің белгілі фазаларында әсер етеді. Ювенильдік төзімділігі бар өсімдіктер тат ауруларының
уредоспорасының түзілуін кемітіп, таралуын және дамуын неғұрлым төмендетеді. Сондықтан тат
ауруы түрлеріне кешенді төзімділігі бар сорттарды төзімділік көзі ретінде селекцияда қолдануға
болады.
Әдебиеттер:
1. Мапанбек С., Кохметова А.М. Күздік бидай сорттарының сары татқа P.striiformis
West.f.sp.tritici. төзімділігін генетикалық, селекциялық және фитопатологиялық зерттеу // Вестник
КазНУ. Серия биологическая. №1/2 (60). 2014. – С.90-92.
2. Уразалиев Р.А., Абcаттарoва А.C. Cелекциoннo-генетичеcкие иccледoвания зернoвых
культур в Казахcтане // Веcтник ВOГиC. – 2005. – Т. 9, №3. – C. 415-422.
3. Койшибаев М. Болезни зерновых культур. Алматы, «Бастау», 2002. –367 с.
«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»
Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды 72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы
Сәуір, 2019
319
Абылкасым Мөлдір
5В011300- Биология
Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к., қауым.проф. м.а. А.А Сартаева
ҚазМемҚызПУ
ТАМАҚ ӨНЕРКӘСІБІ ҮШІН МАҢЫЗДЫ СҮТ ҚЫШҚЫЛЫ БАКТЕРИЯЛАРДЫ БӨЛІП
АЛУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕРІН
АНЫҚТАУ
Аннотация. В данной статье были описаны, морфологические, физиологические и
антагонистические свойства молочнокислых бактерий молока и шубата, перспективных для
пищевой промышленности.
Abstract.
In this article, the morphological, physiological and antagonistic properties of lactic acid
bacteria of milk and shubat, promising for the food industry, were described.
Сүт қышқылы бактерияларының қасиеттерін зерттеудің теориялық және практикалық
маңызы зор, себебі олар сүт өнімдерін өндіру өнеркәсібі мен биотехнология салаларында кеңінен
қолдануда. Қaзіргі уақытта, сүт қышқылы бактерияларының биологиялық қасиеттері, олардың
түзетін антибиотикалық заттары жөнінде, сол антибиотиктерді биотехнология мен медицинада
қолдануы жайлы ауқымды мәліметтер жинақталған [1,15б.].
Сиыр сүтінен сүт қышқылды өнімдер дайындауда әрқашан сүт қышқылы бактерияларының
таза моно- және аралас дақылдарынан тұратын ұйытқылар қолданылады. Соған орай ұйытқы
құрамына осы микроорганизмдердің белсенді штамдарын енгізіп, сол ұйытқыларды сапасы жағынан
жаңартып, жетілдіріп отырады. Сонымен қатар, сүт қышқылы бактериялар сыра, шарап, кофе
жасауда маңызды роль атқарады. [2,25б.].
Әдістер мен зерттеу нысаны. Зерттеу нысаны ретінде, тамақ өнеркәсібі үшін маңызды
шұбаттан және сиыр сүтінен бөлініп алынған коллекциядағы Lactobasillus bulgaricus-44Л және
Lactococcus lactis cremoris-17А штаммдары қолданылды. Зерттелініп отырған сүт қышқылы
бактериялардың қышкыл тузуін, антагонистік белсенділігін әр түрлі тест-дақылдарына зерттелінді:
Mycobacterium rubrum, Staphylococcus aureus, Escherchia coli, Proteus, Salmonella typhimorium,
Salmonella typhi, Sarcina, Pseudomonos aeruginosa . Зерттеу барысында сүт қышқылы бактериялардың
өсу сипаты мен қышқыл түзу қасиетін, антагонистік белсенділігін әр түрлі микрооорганизмдер
топтарына қатынасын анықтадық. Өсу сипатын және қышқыл түзу қасиетін 48 сағат ішінде
анықталып, әрбір 6 сағат сайын КТБ санын анықтадық. Әр 2 сағат сайын культуралардың биомассасы
белсенді және титрлік қышқылдылығы анықталды. [3,20б.].
Зерттеу нәтижелері.Сүт қышқылы бактерияларды өсіру лактозасы бар MRS қоректік
ортасында 37°С температурада өсірілді. Зерттеу барысында, сүт қышқылы бактериялардың қышқыл
түзу белсенділігі мен өсу белсенділігінің айырмашылығы бар екені анықталды. Культуралардың өсу
динамикасын зерттеу барысында, алғашқы 12 сағатта биомассаның қарқынды өсуі байқалынды.
Lactobasillus bulgaricus-44Л культурасының өсуі
14 сағатта
1,5 мг/мл,
ал, Lactococcus lactis
cremoris-
17А культурасында, алғашқы 18 сағатта 1,0
мг/мл жеткен.
Сүт қышқылы бактерияларының маңызды белгілерінің бірі- қышқыл түзу қасиеттерінің
болуы. Зерттелетін штамдардың қышқыл түзу қасиеттерін майсыздандырылған сүт қоректік
ортасында 30ºС температурасында өсіру арқылы зерттедік. Сүт қышқылы бактерияларының
майсыздандырылған сүт қоректік орталарындағы қышқыл түзу қарқындары 2-кестеде көрсетілген.
Барлық штамдардың қышқыл түзуі алғашқы 3 тәулікте жақсы қарқынмен көтеріліп, кейінгі
тәуліктерде жай қарқынмен көрсетілген. Қышқыл түзуші Lactobasillus bulgaricus-44Л штаммыыың
жетінші тәуліктегі қышқыл түзу шегі 180ºТ тең болды. Жалпы майсыздандырылған қоректік
ортасында сүт қышқылы бактерияларының қышқыл түзу қарқындары жоғары болды.(Кесте 1)
Кесте 1-Майсыздандырылған сүт қоректік ортасындағы сүт қышқылы бактерияларының
қышқыл түзу қарқындары
