«Жастар және ғылым: бүгіні мен болашағы» 71-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференция аясындағыстуденттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдардың «smart nation. Kz» ғылыми марафоны Сәуір, 2018


«ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»



жүктеу 10,14 Mb.
Pdf просмотр
бет164/226
Дата04.02.2020
өлшемі10,14 Mb.
#28209
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   ...   226

 «ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»               

Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды  72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы               

Сәуір, 2019 

 

316 



питательных средах, наиболее удобным методом выявления гриба в почве и дальнейшей диагностики 

на вирофорность является метод растений-приманок. 

Исследование анатомической структуры пораженных корнеплодов показало, что в отличие от 

здоровых  растений,  в  больных  наблюдаются  изменения  в  проводящих  сосудистых  пучках.  На 

поперечном срезе пораженных корнеплодов видно, что они расположены значительно ближе друг к 

другу и состоят из 10-15 больших сосудов со вторичными спиральными утолщениями стенок, а также 

имеют большое количество мелких сосудов, которые плотно прилегают друг к другу и образуют зону 

ксилемы,  состоящую,  в  основном,  из  трехслойных  элементов.  Установлено,  что  при  заболевании 

сахарной  свеклы  ризоманией  также  наблюдается  усиление  пролиферации  проводящих  элементов 

ксилемы, с чем связано повышенное содержание одеревеневших тканей в корнеплодах. 

Известно, что ВНПЖС сохраняется в плазмодиях P. betae не меньше 30 лет, что делает такой 

метод  защиты  как  севооборот  малоэффективным  против  ризомании.  Малоэффективной  и 

экономически  нецелесообразной  является  также  фумигация  почвы  бромистым  метилом.  В  южных 

регионах рекомендуется соляризация почвы, что одновременно с использованием устойчивых сортов 

может  снизить  содержание  вируса  в  почве.  Рекомендуется  обработка  почвы  на  глубину  30-35  см  с 

оборотом пласта. Предложено также внесение в почву сульфата железа для снижения рН почвы от 

7,5  до  5,5.  Эффект  этого  метода  начинает  проявляться  через  три  года.  Однако,  на  зараженных 

участках  единственным  эффективным  методом  защиты,  позволяющим  непрерывно  выращивать 

культуру и ограничить дальнейшее распространение ризомании, является выращивание устойчивых 

сортов  и  гибридов  сахарной  свеклы.  Поэтому  основное  внимание  в  защите  от  этого  заболевания 

уделяется селекционно-генетическим методам.  

При  поражении  растений  ризоманией  существенно  снижается  урожайность  и  сахаристость 

корнеплодов,  ухудшаются  их  технологические  качества.  Отмечается  снижение  содержания  воды  в 

корнеплодах  -  это  связано  с  нарушением  функционирования  проводящей  системы.  Происходит 

снижение  содержания  сухих  веществ,  общего  и  α-аминного  азота,  а  количество  натрия,  калия, 

кальция  возрастает  по  сравнению  со  здоровыми  корнеплодами.  Повышается  также  и  щелочной 

коэффициент.  Вследствие  этих  изменений  ухудшается  качество  корнеплодов,  что  приводит  к 

снижению выхода сахара из сырья. 

Потери урожая варьируют в зависимости от географических зон выращивания и особенностей 

метеорологических  условий  года,  но  при  этом  они  остаются  очень  высокими.  Значительное 

поражение  растений  ризоманией  приводит  к  потерям  урожая  на  50  %  и  больше,  при  этом 

сахаристость  корнеплодов  снижается  с  16-18  %  до  10  %.  По  данным  Руженцовой,  в  Киргизстане  в 

результате поражения ризоманией урожайность корнеплодов снизилась в 1,5 раза, а сахаристость - на 

2,1 %. 


Содержание  сахара  в  корнях,  пораженных  ризоманией,  в  среднем,  составляло  9,0%.  Среди 

учетных растений имелись корнеплоды, в которых процентное содержание сахара снижалось до 7,3-

7,5 %. Здесь следует подчеркнуть, что сахаристость внешне здоровых растений была также низкой и, 

в  среднем,  составляла  лишь  11,1%.  Но  существующая  разница  содержания  сахара  в  больных  и 

здоровых  корнеплодах  в  2,1  %  выражалась  в  потерях  сбора  сахара  34,6  ц/га  с  учетом  снижения 

урожайности  

Для определения экономического ущерба, причиненного ризоманией, нами была выбрана модель: 

поле площадью 100 га с развитием болезни 20 %. После соответствующих вычислений было 

установлено, что хозяйство теряет только от ризомании 668,13 тонн общей массы корнеплодов на 

сумму 194 тыс. тенге и недобирает сахара с зараженного поля 904,8 центнера. 

 

Литературы: 

1. 


Роїк М. В., Нурмухаммедов А.К., Корнієнко А. С. Хвороби коренеплодів цукрових буряків: 

коренеїд  сходів,  гнилі  коренеплодів  у  період  вегетації,  ризоманія,  непаразитні  хвороби.  -  Київ: 

Поліграф Консалтинг, 2004. – 213 с. 

2.  Dickens  J.Q.W.,  Wright  A.J.,  Reed  P.J.  Surviral  of  Polymyxa  betae  duriiing  processing  of 

vegetabeles and sugar beet // Bull. OEPP. – 1995. – 25, №4. – P,673-679. 

3. 


Власов Д.Ю. Цикл развития Polymyxa betae Keskin / Микология и фитопатология. – 1986. – 

Т.20. – Вып.5. – С.350-353. 

 

 



 «ЖАСТАР ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ: БҮГІНІ МЕН БОЛАШАҒЫ»               

Студенттер, магистранттар, докторанттар мен жас ғалымдарды  72-Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясы               

Сәуір, 2019 

 

317 



Абдрасилова Маусым 

6М011300-Биология 

Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к., проф. м.а. Ж.С. Тилеубаева 

ҚазМемҚызПУ 



 

 

ЖАЗДЫҚ БИДАЙ СОРТТАРЫНЫҢ ТАТ АУРУЛАРЫНА КЕШЕНДІ ЮВЕНИЛЬДІК 

ТӨЗІМДІЛІГІ 

 

Annotation.  One  of  the  most  important  factors  in  reducing  the  yield  and  quality  of  soft  wheat  grain  is  the 

defeat  of  fungal  diseases,  including  various  types  of  rust.  The  article  presents  the  results  of  studies  of  the  complex 

juvenile resistance of spring wheat varieties to stem, brown and yellow rust. The varieties Samgau, Karabalykskaya 9, 

Omskaya 38 showed complex juvenile resistance to yellow and brown rust. Resistance to stem rust was noted in Samad, 

Altair 12 varieties. 

Аннотация.  Одним  из  важнейших  факторов  снижения  урожайности  и  качества  зерна  мягкой 

пшеницы  является  поражение  грибными  болезнями,  в  том  числе  различными  видами  ржавчин.  В  статье 

представлены  результаты  исследований  комплексной  ювенильной  устойчивости  сортов  яровой  пшеницы  к 

стеблевой,  бурой  и  желтой  ржавчине.    Сорта  Самгау,  Карабалыкская  9,  Омская  38  проявили  комплексную 

ювенильную  устойчивость  к  желтой  и  бурой  ржавчине.  Резистентность  к  стеблевой  ржавчине  была 

отмечена

 у сортов Самад, Альтаир 12.    



 

Бидай  Қазақстан  Республикасының  негізгі  дақылы  болып  саналады.  Елімізде  жыл  сайын  15 

млн.  гектардан  астам  жерде  дәнді  дақылдар  өсіріледі.  Дәнді  астық  дақылдарының  ішінде  егістік 

аумағының  ең  көп  бөлігін  бидай  алып  жатыр.  Ол  жыл  сайын  12-14  млн.  га  алқапта  өсіріледі  және 

негізгі бөлігі Солтүстік Қазақстанның облыстарында шоғырланған [1, 90 б.].  

Қазақстанның  агроөнеркәсіп  кешенінің  басты  міндеттерінің  біріне  стратегиялық  маңызды 

ауылшаруашылық  дақылдарының  өнімділігі  мен  сапасын  арттыру  қажет.  Әлем  бойынша  бидай 

дәнінің жылдық өндірісі шамамен 600 млн.т. құрайды, 2020 жылға қарсы тұтыну деңгейі 840 млн. т. 

бастап  1000  млн.т.  дейін  жетеді  деп  болжануда.  Халықаралық  сарапшылардың  пікірінше,  әлем 

бойынша бидай алқаптары азаюда, ал дамыған елдердің көпшілігінде бидайдың шығымдылығы шекті 

деңгейіне жетті. БҰҰ Азық-түлік және ауылшаруашылық ұйымы (Food and Agriculture Organization – 

FAO)  сарапшыларының  баға  беруі  бойынша,  ауылшаруашылық  дақылдарының  аурулары  мен 

зиянкестерінен  болатын  өнімнің  жыл  сайынғы  әлемдік  шығыны  1986-1990  жж.  52,2  млн.  шартты 

астық бірлігінен бастап 1998-2005 жж. 70 млн. тоннаға дейін жетті [2, 416 б.]. Бидайдан мол өнім алу 

себілетін  тұқымның  сапасына,  сорттарды  өсіру  агротехникасына,  жергілікті  жердің  экологиялық 

жағдайына,  сонымен  қатар  сорттардың  ауруға  төзімділігіне  тығыз  байланысты.  Өнімнің  шығыны  – 

бұл  экономикалық  фактор  және  ол  ауылшаруашылық  өндірісінің  тұрақты  дамуына  кері  әсер  етеді. 

Бидай егін түсіміне шығын әкелетін және сапалық көрсеткіштерін кемітетін тат ауруы. Қазақстанда 

егістік  алқаптардың  барлығынан  бидай  тат  ауруларының  қарқынды  дамуы  анықталған.  Әсіресе 

Солтүстік  облыстарда  ылғал  көп  болған  жылдары  бидай  жапырақ  татының  эпифитотиясы  жиі 

байқалады [3, 204 б.]. 

Зерттеу материалдары және әдістері. 

Зерттеу  материалдары  ретінде  жаздық  бидай  сорттары  және  індет  материалы  ретінде  сабақ 

(Puccinia  graminis  f.sp.  tritici),  қоңыр  (P.reconditaf.sp.  tritici)  және  сары  (P.striiformis  f.sp.  tritici)  тат 

спорасы пайдаланды.   

Сорттардың  өскін  кезінде  ауруға  төзімділігін  анықтау  үшін  зертхана  жағдайында  өсірілген 

жаздық бидай сорттарына тат ауруы түрлерінің спорасымен жасанды індет аясы жасалынды. Сабақ 

татына  сорттардың төзімділігі Stakman E.C., Levine M.N., қоңыр татқа Mains E.B., Jackson H.S., сары 

татқа Gassner G., Straib W. көрсеткіштері бойынша балмен анықталды.  

Зерттеу  нәтижелері.  Зертхана  жағдайында  жаздық  бидай  сорттарының  тат  ауруларымен 

залалдануын жасанды індет ортада зерттеу нәтижесінде ювенильдік кешенді төзімділігі анықталды. 

Жаздық бидай сорттары тат ауруларына өте сезімталдық байқатты. Казахстанская 10, Саратовская 42, 

Саратовская  29  сорттары  өскін  кезінде  аурулармен  залалдануы  3-4  балл  аралығын  қамтыды. 

Зерттелген сорттар арасынан Самғау, Карабалыкская 9 және Омская 38  сорттары қоңыр және сары 

таттарға кешенді төзімділік көрсетті. Самад, Альтаир 12 сорттары бұл тат түрлерімен орташа типте (2 

балл)  залалданғанымен  сабақ  татына  резистенттілік  көрсетті.  Казахстанская  19,  Жеңіс  сорттарында 




жүктеу 10,14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   160   161   162   163   164   165   166   167   ...   226




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау