Ильясова гульжахан уалибековна

1 
 
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті 
 
ӘОЖ 373.091.64:54      Қолжазба құқығында 
 
 
 
 
 
ИЛЬЯСОВА ГУЛЬЖАХАН УАЛИБЕКОВНА 
 
Химиядан оқулықтар мен оқу құралдарын құрастырудың дидактикалық 
негіздері 
 
6D011200-Химия 
 
Философия докторы (PhD) 
дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация 
 
 
 
 
 
 
 
       
Ғылыми кеңесші 
педагогика ғылымдарының докторы, 
профессор Шокыбаев Ж.Ә. 
Шетелдік ғылыми кеңесші 
PhD доктор, профессор 
                                                                                 Божена Лозовицка    
 
 
 
Қазақстан Республикасы 
Алматы, 2018 

2 
 
МАЗМҰНЫ 
 
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР..............................................................  3 
АНЫҚТАМАЛАР........................................................................................  4 
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР.................................................  5 
КІРІСПЕ........................................................................................................  6 
1  ОРТА  МЕКТЕПТІҢ  ХИМИЯ  ОҚУЛЫҚТАРЫ  МЕН  ОҚУ 
ҚҰРАЛДАРЫН ҚҰРАСТЫРУДЫҢ  ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.... 
 
14 
1.1  Орта  мектептің  химия  оқулықтары    мен    оқу  құралдарын 
құрастырудың педагогикалық-психологиялық негіздері......................... 
 
14 
1.2.  Химия  оқулықтары  мен  оқу  құралдарының  дидактикалық 
функциялары  және  оның  қазіргі  кездегі    орындалу    жағдайы  мен 
мүмкіндігі...................................................................................................... 
 
 
27 
1.3.Химия оқулықтары мен оқу  құралдарының құрылымы және білім 
берудегі орны 
37 
Бірінші бӛлім бойынша тұжырым .............................................................  48 
2 
БЕЙОРГАНИКАЛЫҚ 
ХИМИЯДАН 
БІЛІМ 
БЕРУДЕ 
ОҚУЛЫҚТАР  МЕН  ОҚУ  ҚҰРАЛЫН  БАЙЛАНЫСТЫРА 
ҚОЛДАНУ  ӘДІСТЕМЕСІ  ЖӘНЕ  ОНЫ  ТӘЖІРИБЕЛІК-
ЭКСПЕРИМЕНТКЕ ҚОЮДЫҢ НӘТИЖЕСІ..................................... 
 
 
 
50 
2.1    Орта  мектептің  бейорганикалық  химия  оқулықтары  мен  оқу 
құралының  сабақтастығы  арқылы    білім  алушылардың  теориялық 
және практикалық дағдыларын қалыптастыру әдістемесі ...................... 
 
 
50 
2.2  Бейорганикалық    химия  оқулығы  мен  оқу  құралдарын  
сабақтастыра  пайдалануда  оқушылардың    ӛзіндік  жұмыстарының 
жүйесі ............................................................................................................ 
 
 
60 
2.3 Бейорганикалық химия оқулығы  мен оқу құралын  байланыстыра 
пайдаланудың тиімді әдістерін  тәжірибелік  экспериментке қою және 
оның нәтижесі .............................................................................................. 
 
 
79 
Екінші бӛлім бойынша тұжырым ...............................................................  97 
ҚОРЫТЫНДЫ ...........................................................................................  99 
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ .......................................  100 
ҚОСЫМША А– Оқуқұралын оқу үдерісіне ендіру актісі ................... 
108 
ҚОСЫМША Ә – Оқулықтыоқу үдерісіне ендіру актісі ........................  114 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

3 
 
НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР 
Бұл  диссертацияда  келесі  нормативтік  құжаттарға  сәйкес  сілтемелер 
қолданылған:  
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы. № 319-ІІІ ҚРЗ, Астана, 
Ақорда, 27.07.2007ж. 
Қазақстан  Республикасының  «Ғылым  туралы»  Заңы.  №  407  -  IV  ҚРЗ, 
Астана, Ақорда, 18.02.2011 ж. 
Қазақстан  Республикасы  Президенті  Н.Ә.  Назарбаевтың  «Қазақстан  - 
2050»  стратегиясы  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа  саяси  бағыты»  атты 
Қазақстан халқына Жолдауы. 14. 12. 2012 ж. 
Қазақстан  Республикасының  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  беру 
стандарты. 15тамыз 2017 ж. (берілген ӛзгерістер мен толықтырулармен) 
Қазақстан  Республикасы  Президенті  Н.Ә.  Назарбаевтың  «Қазақстанның 
үшінші  жаңғыруы:  жаһандық  бәсекеге  қабілеттілік»  атты  Қазақстан  халқына 
Жолдауы.https://www.mod.gov.kz/kaz/poslaniya_prezidenta. 
Негізгі  орта  білім  беру  деңгейінің  7-9  сыныптарына  арналған  «Химия» 
пәнінен жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы. 
«Тӛртінші  ӛнеркәсіптік  революция  жағдайындағы  дамудың  жаңа 
мүмкіндіктері»  атты  Қазақстан  Республикасы  Президенті  Н.Ә.Назарбаевтың 
Қазақстан халқына Жолдауы. 10.01.2018ж. 
Қазақстан  Республикасы  Президенті  Н.Ә.  Назарбаевтың 
«Болашаққа 
бағдар рухани жаңғыру» атты мақаласы. 12.04.2017ж. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

4 
 
АНЫҚТАМАЛАР 
 
Бұл диссертацияда келесі терминдерге сәйкес анықтамалар қолданылды: 
Оқулық –  оқу  бағдарламасы  мен  дидактиканың  талаптарына,  оқыту 
мақсатына сай оқу пәнінің мазмұнын ғылыми негізде, жүйелі баяндайтын кітап. 
Оқыту  әдісі  –  білім  алушы  мен  оқытушының  алдына  қойған  мақсатына 
жету үшін екі жақты іс-әрекеттері. 
Оқу  құралдары -  белгілі  авторлық  ұстаныммен  бір  оқу  пәні 
бойынша ғылыми білімнің негізін баяндайтын кітап. 
Білім беру мазмұны - оқушылардың меңгеруі, олардың жан-жақты дамуы 
үшін  негіз  қамтамасыз  ететін,  олардың  ойлауын,  танымдық  қызығушылығы 
мен  еңбек  іс-әрекетіне  дайындығын  қамтамасыз  ететін  білім,  іс-әрекет 
тәсілдері, шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі. 
Принцип (латын сӛзi) - басшылыққа алатын идея, негiзгi талап, қағида.  
Дидактикалық    принциптер  -  оқытудың  мазмұнын,  ұйымдастыру 
түрлерiн,  әдiстерiн  оқытудың  мақсаты  мен    заңдылықтарына  сай  анықтайтын 
қағидалар жүйесi. 
Мәтін — бұл жалпы (бір) тақырып тӛңірігіндегі біріккен, сабақтастық пен 
тұтастыққа тән, ақпаратты жеткізетін мазмұнды (мәнді) сӛйлемдердің тізбегі. 
Химиялық тіл дегеніміз- химиялық білімді тіркейтін, сақтайтын, бірден-
бірге жеткізетін арнайы таңбалар жүйесі. 
Химиялық  білім  –оқушылардың  химия  ғылымының  жүйесіндегі 
ұғымдарының, деректері мен пайымдауларының жиынтығы.  
Дидактика–  педагогиканың  негізгі  саласы.  Дидактика  (didariros  – 
оқытушы,  didasro  –  оқушы  )  ұғымы,  грек  тілінен  аударғанда  оқыту  немесе 
үйрету  дегенді  білдіреді.  Дидактика  –  білім  беру  мен  оқыту  мәселелерін 
зерттейтін ғылым саласы. 
Алғы  сӛз  дeгeніміз  -  оқулық  туралы  қысқа  түрдe  жазылған  нұсқаулық-
жұмыстық  мағлұматтар.  Онда  оқулықтың  кімдeр  үшін  арналғаны,  қандай 
мақсат  қойылғандығы,  құрамы,  шартты  бeлгілeр  мeн  eрeкшeлeудің  жүйeсі, 
қосымша  жәнe  түсіндірмe  ақпараттарды  қандай  дереккӛздeн  жәнe  қалай 
іздeстіру туралы қажeтті ақпараттар бeрілeді 
Ӛзіндік  жұмыс  дегеніміз -  сабақ  үстінде  алған  білімді  мұғалімнің 
кӛмегімен  және  бақылауымен,  бірақ оның қатысынсыз  орындайтын  жоспарлы 
жұмыс. 
Оқу бағдарламасы – әрбір оқу пәні бойынша меңгерілуі тиіс білім, білік, 
дағдылар мен іс-әрекет тәсілдерінің мазмұны мен кӛлемін, сондай-ақ бӛлімдер 
мен  тақырыптардың  оқу  жылы  бойынша  бӛлінген  мазмұнын  анықтайтын 
құжат.