Халық ауыз әдебиетімен таныстыру арқылы балалардың тілдік қызметін жетілдіру. Әдістемелік құрал.
Құрастырушы: Тлеубаева Г.М., МКҚК «Ақбота» балабақшасы – 2013 жыл, - 73б.
Балалардың шығармашылық қабілеттерін ашып, танымдық қабілеттерін жетілдіру, көпшілік алдында өзін ұстау мәдениетін үйрету үшін түрлі іс-шараларды ұйымдастырудың маңызы зор. Әдістемелік құралда халқымыздың ұлттық құндылықтарына негізделген бір жылдық іс-шаралар жоспары, олардың сценарийлері берілген.
Мектепке дейінгі мекеме және жалпы орта білім беру мектептерінің мектепалды даярлық сынып педагогтарына, әдіскерлеріне, тәрбиешілеріне және ата-аналарына ұсынылады.
Рецензентші: Абраимова А.Б., «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы «Ақмола облысы бойынша ПҚБАИ» аға оқытушысы.
Конурова-Идрисова З.К., педагогика ғылымының кандидаты.
Ақмола облысы білім басқармасы жанындағы «Облыстық білім берудегі мониторинг, жаңа технологиялар, ақпараттандыру және оқу-әдістемелік жұмыс орталығы» ғылыми кеңесінің отырысында қаралып, бекітілді.
2013 жылғы 3 мамырдағы №4 хаттама.
М А З М Ұ Н Ы
Алғысөз……………………………..………..........…..4
Жылдық жоспар……………….………......................7
«Мақал – сөз мәйегі»…………………..........…...….11
3.1. Сайыс…………………....…………..........…........12
«Жұмбақтар сыры»……………………..…..........…21
4.1. Сайыс…………………………………............…..22
«Ертегілер елінде»………………………............…..27
5.1. Сайыс………………………………..……............28
5.2. Сахналық қойылым…………………............…...34
5.3. Қуыршақ қойылымы………………............…….36
«Жыр әлемі»……………… ……………...........…....39
6.1. Мәнерлеп оқу……………………….................…40
«Қазақтың дәстүрлері-ай...» …………................…45
7.1. Сайыс………………………………................…..46
7.2. Тәрбие сағаты………………………............……62
7.3. Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті…............……56
7.4. Ертеңгілік……………………………...................63
«Санамақтар білеміз, жаңылтпаштар
жаттаймыз» ............................................................….67
8.1. Сайыс………………………..................................68
9. Қолданылған әдебиеттер...........................................72
Алғы сөз
Адамның ойын жарыққа шығаратын күшті құрал - тіл. Ал тіл адамдар түсінетін құрал болып қана табылмай, сонымен бірге атадан балаға мирас болып келе жатқан өмір тәжірибесін, өнер-білімін жеткізуші құрал. Өзіміздің рухани байлығымыз тіл арқылы жасалады, жеткізіледі.
Ауыз әдебиеті — халық шығармашылығының айрықша саласы, ауызша шығарылып, ауызша тараған көркем-әдеби туындылардың жиынтық атауы. Қазақ халқының мұндай сөз өнерін ғалымдар ауыз әдебиеті деп атаған. Қазақ халқының ауыз әдебиеті өзінің көркемдік-идеялық нәрімен, эстетикалық қуат-тегеурінімен, түрі мен жанрларының молдығымен, тақырыптық және сюжеттік байлығымен, қоғамдық-әлеуметтік және тәрбиелік терең мән-мазмұнымен ерекшеленеді.
Шын мәнісінде халық шығармасы – ауыз әдебиетінің қай үлгісі болсын, балаларды күреске, сары уайымнан аулақ, қиыншылықты жеңіп шығып, жақсы өмір жасауға үндейді.
5-6 жас аралығындағы балалардың сөздік қорлары өте жылдам дамиды. Оқу–тәрбие үрдісінде халықтық педагогиканың сан алуан салаларын қолдана отырып, баланың тілін дамыту, санауға, тапқырлыққа үйрету, бейнелеу, мүсіндеу сабақтарының қарапайым тәсілдерін меңгертуге, ойын арқылы жан–жақты дамытуға көңіл бөлген жөн. Сондықтан, осы жинаққа халық ауыз әдебиетінің түрлеріне байланысты өткізуге болатын жұмыс үлгілері жинақталды.
Мектепке дейінгі мекемеде «халық педагогикасынан» мақал-мәтелдер, жаңылтпаштар, санамақтар, өлеңдер, ертегілер мен жұмбақтардың бүлдіршін тілін дамытуда берері мол.
Мақал-мәтел өскіншек өрендерді еңбекке, адамгершілікке, елін сүюге, достыққа, бірлікке тәрбиелейді. Балалардың арасында ұйымдасты-рылған сайыс кезінде түрлі тақырыптарға байланысты мақал-мәтелдерді талдап, олардың мәнін ашып көрсетсе, бұл балалардың тілдік қызметін дамытып, тапқыр болуына әсерін тигізеді.
Жаңылтпаштар баланың тілін ұстартады, жаңылтпаштың дүниетанымдық түрлері мен тәрбиелік нұсқалары әрі баланың тілін ширатып, әрі ой-өрісін кеңейтеді.
Санамақтар баланың ойлау жүйесін жетілдіріп, дүниетанымдық ойлауын кеңейтіп, оның сюжетті нұсқалары тапқырлық танытуға құштар етеді. Санамақтарды күн тәртібінің кез-келген уақытында бала назарын аударту мақсатында айтқызуға да болады.
Қазақ фольклорындағы мазмұны терең, тілі бай, тақырыбы әр алуан, оқиғасы қызықты болып келетін саланың бірі – ертегілер. Ол ата-бабамыздың ұзақ жылдар бойы жиналған асыл қазыналарының ең көне түрі.
Ертегілердің ішінде балаларды ерекше қызықтырып, өзіне тартатын, олардың армандарына қанат бітіретін түрі – қиял-ғажайып ертегілер. Ертегідегі қиял-ғажайып (сиқырлы) ерекшелік ондағы фантастика арқылы өріледі. Ертегілер баланың қызығушылығын тудырады, сөзді тыңдай білуге үйретеді, оның қиялын дамытып, адамгершілікке тәрбиелейді, тілін ширатып, жан-дүниесін, мінез-құлқын қалыптастыруға ықпал етеді. Балалардың әртістік қабілеттерін дамыту үшін ертегілер қойылымдары өте тиімді. Жинаққа балалармен өткізуге болатын сайыс, сахналық және қуыршақ қойылымдарының үлгілері енгізілді.
«Қазақтың дәстүрлері-ай...» деген атпен алынған бөлімде ауыз әдебиеті үлгілерін жұмыстың түрлі бағыттарында қолдануға үлгілер келтірілген.
Жалпы бұл әдістемелік құрал баланың тілдік қызметін жетілдіруді мақсат еткен тәрбиешілердің жұмысына қосымша көмек ретінде даярланған.
Жылдық жоспар
№
|
Іс-шара
|
Мақсаты
|
Өту формасы
|
Мерзімі
|
1
|
«Мақал – сөз мәйегі»
|
Қазақ тіліндегі мақал-мәтелдерді жатқа білуге баулу, олардың мағынасын түсіндіру, есте сақтау, ойлау қабілеттерін дамыту.
|
сайыс
|
Қыркүйек
|
2
|
«Жұмбақтар сыры»
|
Балаларды жұмбақ шеше білуге үйрету, жұмбақ жасыруға ынталандыру. Заттардың ұқсас белгілерін таныуға бағыттау, ойлау қабілетін жетілдіру.
|
сайыс
|
Қазан
|
3
|
«Ертегілер елінде»
|
Балаларды ертегі тыңдауға баулу, ондағы кейіпкерлердің мінезіне, іс-әрекетіне баға беруге үйрету. Тілдерін дамыту.
|
сайыс
|
Қараша
|
4
|
«Арыстан мен тышқан» ертегісі
|
Ертегінің мазмұнымен танысу, ондағы кейіпкерлердің өзіндік ерекшелігі мен мінезін таныту. Достық көмек көрсете білуге, адал әрі мейірімді болуға тәрбиелеу.
Дауыс ырғағын келтіру, кейіпкердің көңіл-күйін салу дағдысын дамыту.
|
сахналық қойылым
|
Қараша
|
5
|
«Қоян, түлкі, әтеш» ертегісі
|
Ертегінің мазмұнымен танысу, ондағы кейіпкерлердің өзіндік ерекшелігі мен мінезін таныту. Достық көмек көрсете білуге, адал әрі мейірімді болуға тәрбиелеу. Дауыс ырғағын келтіру, кейіпкердің көңіл-күйін салу дағдысын дамыту.
|
қуыршақ қойылымы
|
Желтоқсан
|
6
|
«Жыр әлемі»
|
Балалардың шығармашылық қабілеттерін дамыту. Мәнерлеп оқу дағдыларын жетілдіру, есте сақтау қабілеттерін дамыту.
|
өлең оқу
|
Қаңтар
|
7
|
«Әсемдік әлемі»
|
Балаларды зергерлік бұйымдармен таныстыру, олардың түрлерін меңгерту, ұлттық қолөнерге баулу. Эстетикалық тәрбие беру.
|
сайыс
|
Ақпан
|
8
|
«Қазағымның дәстүрлері-ай»
|
Ұлттық салт-дәстүрімізбен таныстыру, оларды қастерлеуге тәрбиелеу. Ұлтжандылыққа баулу. Сөздік қорларын байыту.
|
тәрбие сағаты
|
Ақпан
|
9
|
«Ұлттық киімдер»
|
Балаларды ұлттық киім түрлерімен таныстыру, олардың қыздар мен ер балаларға арналған түрлерін ажыратуға үйрету. Есте сақтау қабілеттерін дамыту, сөздік қорларын молайту, байланыстырып сөйлеуге үйрету. Ұлттық құндылықтарды бағалауға, өзара сыйластыққа тәрбиелеу.
|
ұйымдас-
тырылған оқу іс-әрекеті
|
Наурыз
|
10
|
«Наурыз – бақыт жалғасы»
|
Балаларды сахнада өнер көрсетуге машықтандыру, шығармашылықтарын шыңдау.
|
ертеңгілік
|
Наурыз
|
11
|
«Санамақтар білеміз, жаңылтпаштар жаттаймыз»
|
Санамақтарды айтуға үйрету, жаңылтпаштар арқылы тілдерін жетілдіру. Сөздік қорларын байыту.
|
сайыс
|
Мамыр
|
       
Достарыңызбен бөлісу: |
