208
Біліктерді қолмен қайта орнату дөңгелектер тозуының компенсациясы
үшін рұқсат етіледі;
автоматты регулятор оның жетегін реттеусіз тежеуші цилиндр
сояуышының шығысының кішіреюін аса жоғары тартпа түсулерінде
рұқсат етуі керек;
тежеуіш жіберілген кезде тежеуші тартпалар дөңгелектердің
сырғанау жазықтығынан біркелкі ажырауы тиіс;
жөндеу жұмыстарын жеңілдету және қызмет ету уақытын өсіру
үшін тежеуіш рычагті берілістің топсалы қосылыстары тозуға тұрақты
төлкелермен
қамтамасыз етіледі;
рычагті беріліс жеткілікті беріктікке, қаттылыққа және қажет болса,
діріл әсерінен рычагті беріліс бөлшектерінің сынуларды болдырмайтын
демпферлеуші құрылғыға (мысалы, жүк вагондарының тоспа
аспасының топсаларындағы резеңке төлкелер) ие болу керек;
қозғалмалы құрамда жолға құлауды, рычагті беріліс бөлшектерінің
ажырату кезінде габариттерінің шектен шығуын, сыну немесе басқа да
ақауларды болдырмайтын сақтандырғыш
құрылғылар болуы керек;
рычагті берілістің қалыпты жағдайында сақтандырғыш құрылғылар,
олардың сынуына алып келуі мүмкін күштерге шалдықпауы керек.
8.2.Рычагті берілістің беру саны және ПӘК
Вагонның немесе локомативтің тежеуіш қалыптарына суммарлы
басу
(8.1)
онда
Р
ш
– тежеуіш цилиндрдың поршень сояуышымен арттырылатын
күш, кгс, немесе тежеуіштің қол жетегінің тұтқышына түсірілгенкүш,
есептеу бойынша 30 кгс болып алынған; n – рычагтітежеуіш берілісінің
беріліс саны; η – рычагтітежеуіш берілісінің пайдалы әсер
коэффициенті, онымен шарнирлі қосылыстардағы үйкеліске және басқа
да кедергілерден өтуге күш жоғалтуларын есептейді.
Тежеуші цилиндрдің поршенінің сояуышымен арттырылатын күш:
,
(8
.
2)
онда р
т.ц
– тежеуші цилиндрдегі қысым, кгс/см
2
;
F— тежеуші цилиндр
поршенінің ауданы, см
2
; η
т.ц
– үйкелумен жоғалтуларды сипаттайтын
тежеуші цилиндр поршенінің ПӘК, оны 0,98 тең
деп алуға болады; Р
пр
–
тежеуші цилиндр поршенінің максималды рұқсат етілетін жүрісі кезінде
жібергіш серіппе күші, кгс.
Р
ш
күші тежеуіш тізбектің фрикционды тізбектеріне шарнирлардағы
және рычагті берілісті автоматты реттеу құрылғыларындағы үйкеліске
кейбір жоғалтулармен беріледі.
Рычагті тежеуші берілістің пайдалы ісер коэффициентіη
тәжірибелік
жолмен
анықталады.
Эксперименттік
зерттеулер
209
нәтижелері бойынша пойыз қозғалысы кезінде қалыптарды біржақты
басумен төртосьті вагондардың рычагті берілістері үшін η = 0,95, ал
екіжақтымен – η= 0,9;
Тұрақта рычагті берілістердің барлық түрлері үшін п = 0,75.
Қол жетегі кезінде рычагті беріліс ПӘК винт ПӘК η
в
= 0,6
байланысты азаяды. Негізінде қол жетегі кезінде рычагті беріліс үшін
η= 0,6 -0,9 = 0,54.
Рычагті берілістің
берілу саны иінтіректер жүйесінің көмегімен
тежеуіш цилиндр сояуышында артатын күштің қанша есе өсетінін
көрсетеді. Мысалы, 8.1-сурет бойынша шарнирлы қосылыстардағы
үйкеліске жоғалтуларды елемей тежеуіш цилиндр поршенінің
сояуышымен
берілетін
күштің
тізбекті
өзгерісін
бақылауға
болады.Берілген жағдайда сояуыш бағыты бойынша әрекет ететін Р
ш
күші 2 нүктесінде алғашқы түрлі горизонталды тетікті бұрады және 3 –
4 жүкті осы тетіктің иініне
а/б қатынастарына пропорционалды күштен
ұтумен жылжытады. Тартудан алынған
Р
1
күш берілген уақытта екінші
ретті тетік ретінде жұмыс істеп тұрған вертикалды тетікті 6 нүктесінде
бұрады және тежеуіш цилиндрге жақын триангельді (г
+ в)
/в иіндер
қатынасына пропорциональді күштің жаңа өзгерісімен тартады.
8.1-сурет. Төртосьті жүк вагонының рычагті берілісінің сызбасы
Бұл Р
2
күш дөңгелек центрі және қалыптың ортасынан өтетін радиус
бағытымен, яғни қалыптардың қалыпты қысымының бағытымен а
бұрышының пайда болуына әсер етеді. 2К тежеуіш қалыптарға басуды
анықтау үшін
Р
2
күшін cosа-ға көбейту керек. Айтыдған бойынша
келесіні жазуға
болады
210
(8.3)
(8.4)
(8.5)
(8.6)
(8.3) формуласы тежеуіш қалыптардың алғашқы жұбына басуды
анықтауға мүмкіндік береді, оларды қысқан соң
4 –
6 тетігі 5 нүктесінде
бұрылады. 6-7 созылуы солға жылжиды да 7-
8 аспасын 8 қозғалыссыз
нүктесін айналдыра қалыптардың екінші жұбын дөңгелекке қысқанша
бұрады.Ереже бойынша, қозғалмалы құрамның тежеуіш рычагті
берілістері барлық дөңгелектер жұбына қалыптарды бірдей басуға ие
болады. Бұл
а—б және
в—г тетіктерінің иіндерін таңдаумен қол
жеткізіледі.
Қалыптарға суммарлы басуды табу үшін (8.4)-өрнегін т қалыптар
жұбының санына көбейту жеткілікті.
Сонда аламыз
∑Kшамасы шарнирлы қосылыстардағы үйкеліске күш
жоғалтуларын ескермей алынған, яғни η = 1 кезінде, сол
себепті
келесідей жазу керек
Теңдеудің оң
және сол жақтарын Р
ш
қысқартып, аламыз
Осылайша, рычагті берілістің беріліс саны тетіктердің жетекші
және жетектелуші иіндердің қатынастарынан анықталады.
