Г. С. Афонин, В. Н. Бар щенков, Н. В. Ко ндр атьев

197
 
 
 
катушкасының  қорек  тізбегі  сақталады)  релесінің  катушкасы  қорек 
алады.  Сәйкесінше,  барлық  вагондарының  ТВ  ЭАТ  вентильдерінің 
катушкасының қорек алуы келесі тізбектер бойынша: +15 сымы, Пр15, 
ҚБР  контактілері,  ППТ  (Гол.)  контактісі,  МКК  ІІІ-ІV  контактілері, 
МКК  V-VІ  контактілері,  РТ  катушкасы,  В52  контактілері,  -30  сымы, 
+15  сымы,  Пр15,  ҚРБ  контактілері,  РТ  контактілері,  47  сымы,  ТВ 
катушкалары, 43 сымы, ППТ (Хв) контактілері, -30 сымы. 
Соңғы вагонның ертеректе тұйықталған ЖБР контактілері тежеуші 
47 сымнан бұғаттаушы 45 сымға ток өткізеді, және одан Т лампаларын 
келесі  тізбек  бойынша  қосады:  +15  сымы, Пр15  сақтандырғышы,  ҚРБ 
контактілері,  РТ  контактілері,  47  сымы,  ППТ  (Хв)  контактілері,  ЖБР 
контактілері, 45 сымы, Т лампалары, 43 сымы, ППТ (Хв)контактілері, -
30 сымы.  
СК қоректенуі енді келесі тізбек бойынша жүзеге асады: +15 сымы, 
Пр15,  ҚРБ  контактілері,  РТ  контактілері,  47  сымы,  ППТ  (Хв) 
контактілері,  ЖБР  контактілері,  45  сымы,  РТ  контактілері,  СК 
катушкасы, -30 сымы. 
Соңғы  вагонның  Т  лампасы  47  сымының  бүтіндігі  туралы,  ал 
алдыңғы вагонның Т лампасы 45 және 47 сымдарының бүтіндігі туралы 
ескертеді. 
ЭАТ (электр ауа таратқыш) тежеу кезінде іске қосылғанда тежеуіш 
цилиндрларының  толуы  жүзеге  асады,  және  ТЖС  контактілері  ТЖС 
сигналдық  лампасының  келесі  электр  тізбегін  құра  отырып 
тұйықталады: +15 сымы, Пр21 сақтандырғышы, «Сигналдық лампалар» 
ажыратқышы контактілері, 51 сымы, ТЖС лампалары, -30 сымы.  
ЭПК  іске  қосылған  жағдайда  аралық  тежеуіш  релесінің  АТР 
катушкасы  келесі  тізбек  арқылы  қорек  алады:  +15  сымы,  Пр15,  ҚРБ 
контактілері,  ППТ  (Гол.)  контактілері,  ЭПК  контактілері,  ВА 
ажыратқышының контактілері, АТР катушкасы, -30 сымы. 
Сондай-ақ  АТР  тұйықталған  контактілері  арқылы  49  және  47 
жібергіш және тежеуіш сымдарға қорек көзінен кернеу беріледі (МКК 
контактілерінен өтіп кетіп), яғни ЭПТ тежеуіне ие. 
ВА  ажыратқышының  контактілері  ЭПК  электропневматикалық 
клапаның істен шығуы кезінде АТР релесін өшіру үшін қызмет етеді. 
Электр  тежеуіші  бар  электр  пойыздарының  ЭПТ.  ЭР2Р,  ЭР2Т, 
ЭТ2  электр  пойыздары  моторлы  вагондарда  реостатты-рекуперативті 
(электрлік)  тежеуішпен,  әр  вагонда  ЭПТ  және  автоматты  тежеуішпен 
жабдықталған. 
Электрлік  тежеу  ЭПТ  тежелуі  орын  алатын  10...15  км/с-қа  дейінгі 
кез-келген қозғалыс жылдамдығына қолданылады. 
Тежеуіштің  электр  тізбектерінде  қосымша  электр  аппараттарының 
қатары  қолданылған,  көбінесе,  аралық  тежелу  релесі  АТР,  уақыт 
ұсталымы релесі УҰР, тежеуіштің орын басу релесі, электр тежеуішін 
бақылау  релесі  ТБР,  пневматикалық  тежеуіш  релесі  ПТР,  тежелу 
уақытының ұсталымының контакторы ТУҰК және т.б . 

198
 
 
 
 
                                                                                                Басты вагон 
 
7.12-сурет. Электр сұлбасы 
 
Мысал ретінде 7.12-суретте ЭР2Т электр пойызының ЭПТ сызбасы 
келтірілген.  Электр  тежеуішін  және  ЭПТ-ны  басқаруға  мүмкіндік 
беретін машинист кранының контроллері бес тежеуші күйлерге ие: 1Т, 
2Т, 3Т, 4Т және 5Т. 

199
 
 
 
 
1Т кезінде тежеуші режим тізбектерінің жиынтығы және 100 А-ды 
құрайтын якорьдің минималды тоғымен (якорь тоғының минималды 
тағайындамасы деп аталатын) тежелу орын алады.Сондай-ақ машинист 
краны контроллерінің тұйықталған контактілері және «Жіберу» 
батырмасы контактілері арқылы 44 сымымен (+50 В) 49 сымына қорек 
беріледі және, сәйкесінше, барлық вагондардың электр ауа 
таратқыштарының ВО катушкалары қозады.  
ЭР2Т электр пойызының ЭПТ 

200
 
 
 
 
 
2Т күйінде төменгі тағайындамамен (якорьдің тежеуші тоғы 250 А 
құрайды) моторлы вагондардың тежелуі жүзеге асады. 
3Т күйінде қалыпты тағайындамамен (тежеуші якорьлық тоқ 350 А 
аспайды) тежелу орын алады. 
4Т  күйінде  моторлы  вагондарда  қалыпты  тағайындамамен  электр 
тежеуіші әрекет ететін біріктірілген тежелу орын алады, ал басты және 
тіркемелі вагондарда – ЭПТ. 
Бұл  жағдайда  44  сымының  бойымен  (+50  В)  машинист  краны 
контроллерінің  контактілері  және  «Тежелу»  батырмасы  контактілері 
арқылы 8 сымына қорек беріледі, ол сым бойымен ажыратқыш контакт 
РТП1 арқылы басты және тіркемелі вагондардың ЭАТ ВТ катушкалары 
қозады.  Басты  және  тіркемелі  вагондардың  тежеуші  цилиндрлеріндегі 
қысым  4Т  күйіндегі  машинист  краны  контроллерінің  тұтқышының 
ұсталым  уақытына  тәуелді,  сол  себепті  бұл  күйді  контроллерді  3Т 
немесе 2Т күйіне периодты түрде қайтарып отырып қысқа уақытқа ғана 
қолданады. 
5Т  күйінде  моторлы  вагондар  барлық  вагондарда  бір  мезетте  ЭПТ 
қосылуымен  қалыпты  тағайындамамен  электрлік  тежелу  режимінде 
жұмыс 
істейді. 
Сондай-ақ 
машинист  краны 
контроллерінің 
тұйықталған контактілері арқылы 44 сымының бойымен (+50 В) басты 
және тіркемелі вагондардың ЭАТ ВТ катушкалары қозатын 47 сымына 
кернеу  беріледі.  Бір  уақытта  47  сымының  бойымен  барлық 
вагондардың  ТБР  (тежеуішті  бақылау  релесі)  релесінің  катушкасына 
кернеу беріледі. Моторлы вагондардағы ТБР релесі 40 сымы бойымен 
өзіндік  қоректенуге  көшеді  және  ЭАТ  ВТ  катушка  тізбегінде  өз 
контактісін  тұйықтайды.  Осылайша,  моторлы  вагондардағы  ЭАТ  ВТ 
катушкасы  ТБР  тұйықталған  контактілері  арқылы  47  сымының 
бойымен  қорек  алады.  ТБР  ажыратылған  контактісі  сүйрегіш 
электрқозғалтқыштарының  қозу  тізбегін  шунттауды  басқаратын  Ш 
контакторын өшіреді, ал тежеуші цилиндрлер қысымы 1,3...1,5 кгс/см
2
 
артық  кезде  АВТ  басқарудың  пневматикалық  ажыратылуы  іске 
қосылады,  оның  контактілері  де  Ш  контакторының  тізбегінде 
ажыратылады.  Сонымен  қатар  электр  тежеуіштер  тізбектерінің 
бөлшектенуі орын алады, ал барлық пойызда тек ЭПТ жұмысістейді.  
5Т  күйінің  негізгі  мақсаты  –  жылдамдығы  30...40 км/сағ  кем кезде 
Электрлік  тежеу  режимінде  ЭПТ-ның  пойызды  жылдам  тоқтатуы 
(пойыздың  барлық  вагондарының  ЭПТ  жұмыс  істеп  тұрғанда),  яғни 
электр тежеуішіне қарағанда ЭПТ эффективтірек жұмыс істесе. 
ҚБР  қосу  тізбектері.  Машинист  краны  контроллеріне  қорек  ВУ 
басқаруды  ажыратқашпен  ППТ-1  контактілері  және  «Қорғанысты 
қайтару»  батырмасының  тұйықталған  контактілері  арқылы  келесі 
тізбек бойымен беріледі: +АБ (110 В), 15 сымы, ВУ контактілері, Пр54 
сақтандырғышы, тежеуіш ауыстырып қосқыштың ППТ-1 контактілері, 
«Қорғанысты қайтару» батырмасы, 22А сымы, 22В сымы, «Алға» (Вп) 
немесе  «Артқа»  (Нз)  күйлерінде  тұйықталған  машинист  краны