6. Талдау жөне сараптау (Ғ), мәліметгі тас ымалдаушыға жазу;
7. АҚЗ мәліметтерін салалар бойынша қолдану.
Ө зіндік немесе күн сәулесін ің ш ағы луынан
қабылдайтын пассивті түсірімдер және түсірілетін нысан
өзі жарық шығарса оны активті түсірімдер дейді (3.18-сурет).
Электрмагниттік сәулелену диапазонын қабылдауына
қарай дистанциялық зондтаудың келесі түрлері болады:
ультракүлгінді — көрінетін, жақында, орта және алыс
(жылулық ) инфрақызыл диапазонда; микротолқынды
радиотолқын диапазонда. Бір уақытта бірнеше диапазонды
пайдаланатын болса, көп зоналы немесе көп спектрлі
түсірім дейді. Ал қолданылатын диапазондар саны көп болса
(20 және оданда артык) гиперспектрлі болады.
Түсірілетін апаратураны ң қолдану түріне қарай
ф отограф иялы қ, телевизиялы қ, ф ототелевизиялы қ,
сканерлік (3.19-сурет), радиолокациялық, гидролокациялық,
лазерлік және радарлық түсірімдер деп ажыратылады, ал
аэроспектрометірлік түсірім жеке топ болып айтылады.
Жоғарыда айтылған қашықгық зондтау (ҚЗ) түрлері
ақпараттық жүйенің деректер базасында барған сайын
кеңірек пайдалануда. Әсіресе үлкен аумақгы немесе Жер
бетіндегі өзгерісті талдауда өте қажет. Бір пиксельмен
ж абы лған жер бетінің п роекци ясы н ы ң мөлш ерін
кеңістіктік шешім
дейді (3.20-сурет.) Пикседцің мөлшері
кіші болған сайын кеңістік шешімінің мөлшері жоғары
болады.
3.18-сурет.
Арақашықтықта зондтау: (а) — активті,
(б) — пассивті
64
Н м р ш е н м ш ш м
3.19-сурет.
Арақашықтық зондылау әдісі: (а)
сканерлік, (б) — радиолокациялық
кеңістік шешімдігі 15 м
кеңістік шешімдігі 80м
3.20-сурет.
Аракдшыктык зондтылау иіешімділігі
тш элекгромагниттік энергия
екіпік түрде жерге беріледі. Ә
кодталған
дейді, жөне әр пикселге биттер көп қолданылған сайын
радиометрлік шешім де жоғары болады.
5-1
65
3.21-сурет.
Радиометрлік иіешімділік
Кдшықгықга зондтау дереюгерш паидаланудағы ең қиьш
мәселе геометрияльгқ корреляция және түсірілімнен
(дешифрлеуден) пайдальг ақпарат алу. Бүл екі мәселені жеке
қарастырайық.
Біріншіден, квантгы кеңістік тікбүрьгшты пиксельге жер
беті нысандарьш жеңілдетудің (карапайымдатудьщ) тағьг бір
деңгейін қосады. Пикселден әжептеуір кіші нысандарды
байкау (табу) мүмкіндігі азаяды, бірақ сенсорға түсетін аралас
пиксель деп аталатьш сәулелену саньгна (мөлшеріне) өсерін
тигізеді. М әселе, осы аралас пикселдер (әртүрлі
нысандардың) сараптауға қандай мөлшерде өсерін типзуінде.
Кдшықгықган зондтау деректерін пайдаланудың екінші
мәселесі — Жер серігінен альгнған бастапқы деректер
өнделмесе (яғни дешифрленбесе) ондай дерек жаилы ештеңе
де айтуға бблмайды.
ГАЖ жіктелімдерінің баска түрлеріндей қашықган зондгау
дерегіне кдтыстьг жіктелімдегідей боладьг, жіктелімдегі соңғы
онімді қосьгмша жеңілдетуге мүмкіндік жасайды.
Жіктелімнің негізгі үш түрі болады: автономды, эталонды
және интерактивті. Біріншісінде, жіктелудің кдшықгығын
анықтау үшін арнайы алгоритмдер қолданады. Олар
пикселдердің кластарға болуін қадағалайды. Эталонды
жіктеуде, оператор жіктеудің ара кдшықгығын алдын-ала
тағайьгндайдьг. Үшінші, интерактивті жіктелуде, оператор
бір немесе бірнеше пикселді көрсетеді, ал программа оларға
сөйкес пикселдерді іздестіреді.
66
Кдшықгыкган зондтауды ГАЖ-да пайдаланудағы мәселе
-адынған категория аэрофототүсірімді қолмен талдау
жасағанмен сөйксстендіру өте қиьпіға түседі. Бұл картаны
кайта жандандыру кезінде байқалады. Бұдан өлшем
кедергісіне атмосфералық құбылыстар, мысалы бұлтгану
өз үлесін қосады.
Жоғарыдағы кездесетін қиындыққа қарамастан АҚЗ
деректерін ГАЖ-да қолдану кеңінен таралуда. Демек, екі
технолоғия өзара терең интеғрациялануда. Бүлай деуіміз,
АҚЗ бейнелерін оңдеудегі казіргі кездеғі жетістіктері мен
АҚЗ түсірілімдерінің арзандауы.
3.12 Генерали зация және оиың түрлері
Генерализация
(§ е п е га Іііа ііо п )
- тапсырысына,
тақырыбына, нысанньщ зерттелу немесе сол ғеобейнелерці
алудың техникалы қ жағдайымен ірі масш табпен
салыстырғанда үсақ масштабта геобейнелеуді жинақгауды
айтады. Баскаша аитқанда, географиялық нысандар мен
күбылыстарды картада ғылыми түрде іріктеп және жинақгап
қорыту процесін генерализация деп атайды. Латынның
“генералис” сөзі жалпы деген үғым береді.
Картофафиялық генерализация
(саПоуарһіс §епегаІііаГіоп
)
-
картаның картографы немесе редакторы тағайындайтын
ценз жөне нормамен сәйкестендіре таңдай отырып
нысанның басты типін айқындап көрсететін түрін айтады.
Кдшықгық генерализация
(гетоіе $епзіп§ &епегаІі?дііоп)
—
техникалық фактордың кешенімен (түсірім биіктігі мен
әдісі, спектрлі диапазон, масштаб, шешілім) жөне табиғи
ерекшелігі мен (жергілікті жердің сипаты, атмосфералық
жағдай, т.б.) пайда болған бейнені суретте геометриялық
жөне спектрлі түрде бейнелеуді айтады.
Автоматтық немесе алгоритімдік генерализация
(аиіотайс
%епегаІііаііоп)
—
алгоритімді және формальды критерий мен
берілуіне сөйкес беинені формальды сүрыптау, жеңілдетуді
айтады.
Динамикалық генерализация
(сіупатіс §епегаІііаііоп) -
анимацияны механикалық жинақгауда, уакытына қарай
біршама түрақты нысан мен қүбылыстың бастысын
көрсетуді айтады.
Кеңістік деректер генерализациясы
(араііаі сіаіа &епегаІііаііоп)
-
ГАЖ-дағы кеңістік нысандар туралы позициялық және
67
Достарыңызбен бөлісу: |
