бір символ ретінде кдралған еді. Бүл өзіндік баска деңгейді
көрсетеді. Бастапқы кезде деректер белгісіз, не аныкталмай
жиналса, онда олар аралық қатынасты шкаласының
қайсысына жататынын таба алмаймыз. Символдар да оны
көрсетіп түрған жоқ. Сондықган да деректер жиынына
қатынасты шкаланы қолданып сараптама жасау пайдасыз,
себебі, біз бастапқы абсолюттік нүктені білмейміз.
Жер бетін көрсету үшін сызықгарды пайдалану белгілер
көмегімен ақпаратты көрсету нәтижесінде болатын кеңістік
өлшеудің өзгеруі бойьшша көп мысалдардың бірі. Мысалы,
бетгі изосызықгар арқылы көрсету бүрыннан белгілі. Ал бүл
әдіспен жаңа ғана таныс болған орындаушы, изосызықгы
бір өлшемді нысанға жатқызады. Бүл қателіктен картамен
жүмыс жасау барысында арылуға болады.
Әрине, символдау мен жіктеу — картографиялық
компеляцияның бір ғана әдісі емес. ГАЖ мамандары
кездесетін компеляцияның маңызды үрдістері ішінде
графиктік жеңілдету пайдаланады. Бүл үрдіспен жүргізілген
деректердің көлемін жеңілдету ГАЖ-ға карта нысандарын
еңгізуде ескеру қажет, алдағы олшеулер мен талдаулардың
нәтижелеріне әсер етеді. Жеңілдету кейбір қажетсіз
нысандарды алып тастайды, картадағы нысандарды
модификациялайды. Жеңілдетудің мақсаты картографиялық
күжаттың оқылуын қамтамасыз етеді. Бүл жерде екі негізгі
әдіс пайдаланылады: нысандарды
жою
жөне
тегістеу.
Оларды жеке-жеке кдрастырамыз.
Нысандарды жоюда кеңістіктік деректерді жинау
үрдісіне үқсас функция орындалады. Бақылау нысандары
тіркеледі немесе болжанады, себебі олар географиялық сүзгі
арқылы өтеді (3.15-сурет).
Аралдар
Өзендер
Қ а л ш р
Таулар
т
-
• •
•
•
•
•
ш
Ы
8 И Р Ш
Үлсеи
масштаб
н
н
•
« •
Кіші
мпсштаб
3.15-сурет.
Масштабтың өзгеруіне байланысты
нысандардың жойылуы
58
Нысандардың маңыздылығы деректерді жинау алдында,
негізінен оның мақсаттарымен аңықталады. Негізінде,
нысанды таңдау картадағы нысандарды алып тастау
үрдісінің нақты емес эквивалентіне аиналады, өиткені
деректерді жинау алдында ғана тіркелген нысандар
картограф иялы қ қүжатты деректерінің базасына
орнал астырыл ады.
Әрине, кейбір жағдайларда нысандардың тіркелмеуі,
қолдағы бар аспаптармен далалық жағдайда оларды бақылау
мүмкін еместігінен болады. Нысандарды тіркеу мүмкіндігі
сол сияқты, ғылыми тапсырманың жағдайының функциясы
мен ақпаратты жинау кезінде реттеуші техника болып
табылады. Мысалы, өсімдік және жануарлар түріндегі
өзгерулер нысандарды кдита жазудың нәтижелеріне өсер
етеді. Қоршаған ортаның факторлары мен олардың өзара
әрекеттеріне сезімталдық туралы көріністерді аньпсгайды,
ол өз кезегінде зертгеу мен картаға одан әрі қарай түсіру
немесе, алып тастау үшін таңцалады.
Деректерді жинау барысындағы пассивті жағдайға
карағанда, картаны жасау, сонымен бірге, картографияльпс,
деректер базасын күруда нысандардан деректерді активті
түрде алып тастау әдісі пайдаланылады. Жоғарыда
қарастырылған сүлбаларды таңдау нысандар туралы
ақпараттың көп бөлігін белгілеудің мысалы больш табылады.
Сол сияқгы картада немесе деректердің санды базасында
картаны жасауды аяқгау алдында нысандарды белсенді жою
жүргізіледі.
Бүл жерде шектеуіш ретінде ақпаратты жинайтын адам
емес, карта болып табьшады. Үсақ елді мекендер картада
кобінесе тығыз орналасқан аймақтарда көрсетілмейді.
Осыған үқсас, картада орын болмауына байланысты
картографиялық үрдіс уақытында үсақ, өзендерді, көлдер
немесе аралдарды алып тастауға болады.
Бүл генераңия оте қарапайым болуы қажет, ол
нысандардың нақгы бөліғін ескермеу мүмкін. Әдістердің
қандай түрлері қолданылса да, нөтижесінде толық карта
бола алмайды. Демек, егер геоақпараттық жүйеге, қыскарту
проңедурасынан откен деректері кірсе, онда нәтижесінде
кейбір деректер жетіспейтін картографиялық деректер
қорына аиналады.
59
Жещлдетудің басқа пайдалы өдісі —
тегістеу ( зтооіһіпф
деп аталады. Бұл үрдіс, ж іктелген геом етриялы қ
нысандарды, аз жіктелген нысандарга алмастырады (3.16-
сурет). Аудандарды, шекаралар мен өзендер, аралдарды
көрсететін карталарда нысандардың бар екендігі белгіленеді,
ол реттелмеген нысандарды көрсететін сызықтарды
жеңілдетуі мүмкін, бірақ кеңістікте жіктеуін картада
көрсетуге болатындыгы шектелген.
3.16-сурет.
Масштабтың өзгеруі және нысандардың
тегістелуі
Мүндай карталарды ГАЖ-да шыгаруда — ұзындыкгы өлшеу,
формалар мен алаңдар және басқа да геометриялық
сипаттамаларды өлшеудің кднагатгандырарльпс, нәтижелеріне
әкеледі. Геоакцаратгықтадцау нөтижесін картографиялық тұрде
корсеткенде осы екі козкдрасты еске алған жөн.
2-де қосымша кеңістік нысандарын көзбен бейнелеу,
сонымен катар нүкгелік, сызықгық, аландық нысандардьщ
картографиялық тұрде көрсеііпуі және нүкгелі, сызыктық және
аландық нысаңдардың салыстырмалы сипаттамасы берілген.
Бүл картографияга дөстүрлі көзқарас, бірақ ол шектеулі,
өйткені пайдаланушы қолында жіктелмеген бастапқы ақпарат
жоқ Баскдша айткднда пайдаланушы тек соңгы өнімді иелене
отырьш, өзгермелі жағдайларда коп кдйтарымдылықгы алу
үшін деректерді кдйта топтастыра алмайды.
Келесі кдйта жіктелулердің мүмкіндігін кдмтамасыз ету
үшін бастапқы деректерді сақтауды сүйемелдейтін
картографияга альтернативті көзқарас компьютерлік
техниканың жетістіктерін картаны дайындаушылар
пайдалана бастаганда көрінеді. Бүл аналитикалық парадигма
60
Достарыңызбен бөлісу: |
