Әож 378. 091. 3: 37 Қолжазба құқығында

118
 
 
танытатынын  анықтадық.  Оның  1-тобында  менеджер  туралы  білім  түсінігі 
меноны  қалыптастыру  ортасын  айқындауды,  2-топтағылар  басқарушылық 
құзыреттердің  маңыздылық  мәнін  анықтауды,  өзінің  басқарушылық 
құзыреттілігін  білу,  3-топта  өзін-өзі  жүзеге  асыруына  байланысты  сұрақтар 
қамтылды.  
Алынған  мәліметтерді  өңдеу  кезінде  басқарушылық  құзыреттілік 
маңыздылығының  басымдылық  мәні  сауалнамаға  қатысқандардың  жауап 
нәтижелері  көрсеткіштерінің  сандық  дәрежесімен  бағаланды.  Сол  мақсатпен 
математикалық  әдістер  пайдаланылды.  Осыған  орай,  басқарушылық 
құзыреттілік басымдық дәрежесі эксперимент тобындағы қатысушылардың көп 
басымдығы  негізінде  шыққан  санына  басымдық  орнының  маңызы  ортадан 
жоғары көрсеткішінің  және жеке басымдығының ортадан жоғары көрсеткішіне 
қатынасы  арқылы  айқындалды.  Тұжырымдау  барысында  көпшілігі  атаған 
басқарушылық  құзыреттер  есепке  алынды.  Осы  басқарушылық  құзыреттілігін 
жоғары  оқу  орнында  қалыптастыруға  бола  ма  және  қандай  жағдайларда, 
формаларда іске асыруға болады, деген сұрақтарға да жауаптар алынды.  Соның 
біріне  тоқталып  кететін  болсақ,  студенттердің  басқарушылық  құзыреттілікті 
жоғары  оқу  орнында  көрсетуге  болады  ма,  деген  сұраққа  жауаптарының 
нәтижесі мынадай болды (кесте 17):  
 
Кесте  17  –  Басқарушылық  құзыреттіліктің  танылатын  жағдайларының 
басымдылығы (1 – ең жоғары дәреже) 
 
Танылатын жағдай 
Басымдылық дәрежесі 
Физика 
студенттері 
(1-курс) 
Қазақ тілі 
студенттері  
(1-курс) 
Физика 
студенттері 
 (4-курс) 
Қазақ тілі 
студенттері 
(4-курс) 
Педагог-менеджер 
үйірмесі 
2 
3 
5 
4 
Өзін-өзі басқарушылық 
1 
4 
2 
6 
Топтық жұмысты басқару 
5 
2 
6 
5 
Педагогикалық практика 
3 
5 
3 
3 
Жобалық іс-әрекет 
4 
1 
4 
1 
Сабақ үдерісі 
6 
6 
1 
2 
 
Осы  кестеденстуденттің  басқарушылық  құзыреттілігінің  қай  жағдайларда 
таныту 
басымдығы 
анықталды. 
Сондай-ақ, 
студенттер 
пікірлері 
мамандықтарына сәйкес және  курстарына сай  бірдей емес екендігі көрінді.  
Соның  негізінде  олардың  бойында  басқарушылық  құзыреттілік 
қалыптастыруда, олардың осыпікірлері есепке алынды.  
Болашақ педагогтың  басқарушылық құзыреттілігінің педагогикалық  білім, 
білік, 
дағдылардың 
қалыптасқандығы 
бойынша 
бірдей 
басымдық 
танытқандарына  куә  болдық.  Олай  дейтініміз,  олардың  барлығы  бірдей 
зияткерлік біліктерді бірінші орынға қойса, коммуникативтік дағдыларды, атап 
айтқан  басқарудағы  қарым-қатынас,  тіл  табысушылық,  түсіністік  және  т.б. 
қабілетін екінші орынға жайғастырды.  

119
 
 
Кесте  18  –  Студенттердің  пікірі  бойынша,  басқарушылық  құзыреттілік 
құрамындағы  педагогикалық    білім,  білік,  дағдылардың  басымдылығы  (1  –  ең 
жоғары дәреже) 
 
Педагогикалық іскерліктер 
Басымдылық дәрежесі 
Физика 
студенттері 
(1-курс) 
Қазақ тілі 
студенттері  
(1-курс) 
Физика 
студенттері 
 (4-курс) 
Қазақ тілі 
студенттері 
(4-курс) 
Зияткерлік 
біліктер, 
саралау, 
талдау бағалау және т.б. 
1 
1 
1 
1 
Коммуникативтік дағдылар  
2 
2 
2 
2 
Танымдық білімдер 
3 
4 
3 
4 
Кәсіби білімдерінің толықтығы 
4 
3 
4 
3 
Ақпараттарды жете дұрыс меңгеру 
5 
5 
5 
5 
 
Ал,  басқарушылық  құзыреттілік,  соның  ішінде  менеджерлік  білім,  білік, 
дағдылар  бойынша  басымдылықты  анықтауда  мынадай  нәтижеге  куә  болдық. 
Физика мамандығы студенттерінің бірінші орынға мақсатқа жетушілік іскерлігін 
шығарса,  қазақ  тілі  мамандығындағы  студенттері  шығармашылыққа 
қабілеттілікті  қоятындығын  көрсетті.  Біздің  ойымызша  бұл  бір-біріне  жақын 
сапалар.  Сондай-ақ  менеджерлік  біліктер  арасынан  стандартты  емес  шешімді 
табу,  бастамашылдық,  тындырымдылық,  қолжеткізген  нәтижелерді  дұрыс 
бағалау қабілеттерін бөлектеп көрсетеді.  
 
Кесте  19  –  Студенттердің  пікірі  бойынша,  менеджерлік  қабілеттердің 
басымдылығы (1 – ең жоғары дәреже) 
 
 
Менеджерлік қабілеттер 
Басымдылық дәрежесі 
Физика 
студенттері 
(1-курс) 
Қазақ тілі 
студенттері  
(1-курс) 
Физика 
студенттері 
 (4 -курс) 
Қазақ тілі 
студенттері 
(4- курс) 
Мақсатқа жетушілік 
1 
4 
2 
1 
Бастамашылдық 
2 
6 
2 
3 
Көшбасшылық 
3 
5 
6 
5 
Стандартты емес шешімді табу 
4 
2 
1 
2 
Шығармашылыққа  қабілеттілік 
5 
1 
3 
4 
Қол жеткізген нәтижелерді 
дұрыс бағалау 
6 
3 
5 
6 
 
Басқарушылық  құзыреттілік  құрамындағы  ұйымдастырушылық  дағдылар 
бойыншакестеден  байқалып  тұрғандай,  зерттеуге  қатысушы  екі  мамандық 
нәтижелерінен айтарлықтай айырмашылық көрінбейді. Сапалардың басымдығы 
шамамен  бірдей  қойылған,  бірінші  орынға  топта  жұмыс  істей  алу  іскерлігі, 
екінші орынға ұйымшылдық және өзіне жауапкершілік алу дағдысын қойған.  
 
 
 

120
 
 
Кесте 
20 
– 
Студенттердің 
пікірі 
бойынша, 
басқарушылықтағы 
ұйымдастырушылық  дағдылардың  басымдылығы (1 – ең жоғары дәреже) 
 
Ұйымдастырушылық сапа 
Басымдылық дәрежесі 
Физика 
студенттері 
(1-курс) 
Қазақ тілі 
студенттері  
(1-курс) 
Физика 
студенттері 
 (4-курс) 
Қазақ тілі 
студенттері 
(4-курс) 
Топта жұмыс істей алу 
1 
4 
2 
1 
Ұйымшылдық 
2 
5 
2 
3 
Өзіне жауапкершілік алу 
3 
5 
5 
5 
Жекелік 
4 
2 
1 
2 
Жеке шешім қабылдай алу 
5 
1 
3 
4 
 
Кесте  21  –  Студенттердің  пікірі  бойынша,  басқарушылық  құзыреттіліктегі  
тұлғалық  сапалардың  басымдылығы (1 – ең жоғары дәреже) 
 
Тұлғалық сапалар 
Басымдылық дәрежесі 
Физика 
студенттері 
(1-курс) 
Қазақ тілі 
студенттері  
(1-курс) 
Физика 
студенттері 
 (4-курс) 
Қазақ тілі 
студенттері 
(4-курс) 
Адалдық 
1 
2 
1 
1 
Көпшілдік  
2 
3 
2 
2 
Намысқойлық 
4 
5 
4 
4 
Еңбекқор   
3 
1 
3 
3 
Эмпатия 
6 
6 
6 
6 
Толеранттылық 
5 
4 
5 
5 
 
Сонымен,  айқындау  экспериментіне  қатысқан  студенттердің  барлығы  да 
«басқарушылық құзыреттілікті қалыптастыруға арнайы уақыт бөлудің мәні бар 
ма?»  деген сұраққа, «әрине мәні бар» деп жауап берді, ішінара студенттер ғана 
танысу мақсатында уақыт бөлуге болатындығын айтты және әртүрлі тренингтер 
мен іскерлік ойындарға үлкен қызығушылық танытты.    
Жүргізілген  зерттеу  мынадай  тұжырым  жасауға  мүмкіндік  берді:  жоғары 
оқу  орнында  оқу  кезеңінде  студенттің  басқарушылық  қабілетін  қалыптастыру 
бірінші  кезекте  осы  менеджерлердің  білім  беру  үдерісінің  субъектілеріне 
(оқытушылармен  қатар)  айналуы  тиіс  және  басқару  іс-әрекетінде  өзара 
әрекеттестікті  жүзеге  асыру  мақсатын  негізгі  алғаны  дұрыс.  Менеджерлік 
бағыттылық  оқу  үдерісінің  міндеттерін  жаңғырту  үшін  басқарушылық 
құзыреттілігін  тәрбиелеу  барысында  –  менеджер  іскерлігін«көрсететін» 
жағдайларда менеджер тәрбиелеу тұғырларын пайдалану қажет.  
Сауалнама  нәтижелері  бойынша  әртүрлі  мамандықтағы  студенттердің  
жауаптарындағы  айырмашылықтарды  мамандықтың  ерекшелігіне  тән  деп  
түсіндіреміз. 
Болашақ  педагогтардың  басқарушылық  құзыреттілігі  құрамындағы 
менеджерлік 
білімдер, 
біліктер 
мен 
дағдылар 
арасындағы 
көрсеткішбасымдылығын  анықтау  кезінде  сауалнамаға  қатысқандардыңбір-