Әож 378. 091. 3: 37 Қолжазба құқығында

121
 
 
бірімен  келіспейтіндігі  байқалды.  Менеджерлік    білім,  біліктің  көшбасшылық 
құрамы  бойынша  сауалнамағажауап  бергендердіңтопқа  ықпал  ету  қабілетін, 
жылдам  тез,  адекватты  шешімдер  қабылдау  іскерлігін,  жоспарлы  әрекет  ету 
білігін 
атады; 
және 
стратегиялық 
пен 
қырағылыққа 
мән 
берді. 
Ұйымдастырушылық  дағдылар  бойыншатопта  біргелікте  жұмыс  істей  білу, 
ұжымшылдық, жеке шешім шығара білубілігін, топтағы міндеттерді шешудегі 
өзіне жауапкершілік артады; қарым-қатынас пен серіктестікті басым көпшілігі 
атап өтті. 
Тұлғалық  құрам  бойынша  педагогтың  басқарушылық  құзыреттілігі 
құрамында эмпатия мен толеранттылыққа қарағанда ізгілік қасиеттерінің болу 
керектігіне баса назар аударды. Бұл жауаптар біздің зерттеуде аса қызығушылық 
тудырды.  Ол  бір  жағынан  экспериментке  қатысқан  студенттердің  ізгілікті 
тұлғалық  қасиеттерді  жоғары  бағалайтыны  қуантса,  екінші  жағынан 
басқарушылық  іс-әрекетте    эмпатия  мен  толеранттылықтың  маңызын  түсіне 
бермейтіндігін  байқатты.  Бұл  бізге  осы  бағытта  жұмыс  істеуіміз  тиіс  деген 
қорытындыға әкелді.  
Сауалнаманың  бір  бөлігінде  болашақ  педагогтардың  кәсіби  даярлығында 
олардың  басқарушылық  құзыреттілігін  қалыптастырудың  қалай  жүзеге  асып 
жатқандығы жағдайына көңіл аударылды.  Жауап берушілердің 39%-ы жоғары 
оқу орнында менеджерлікті қалыптастыруға  аз көңіл бөлініп жатқанын айтса, 
51%-ы 
олардың 
басқарушылық 
құзыреттілігін 
қалыптастыруға 
пән 
бағдарламаларының  үйірмелік  сағаттардың,  шағын  курстардың,  тәрбиелік  іс-
шаралардың,  жобалық  іс-әрекеттің  мүмкіндіктері  бар  екендігін  жоққа 
шығармады.  68%-ы  университетте    кәсіби  қарым-қатынасқа,  өзарасубъектілік 
қарым-қатынасқа  аса  мән  берілмейтіндігін,  командалық  жұмысқа  көп  көңіл 
бөлінбейтіндігін,  оқытушылар  жағынан  бақылаудыңбасымдығы  мен  топ 
міндеттерінің өзара нақты, дұрыс бөлінбеуін және т. б. жасырған жоқ.  
Ал,  сауалнамалардың  оқытушылар  мен  студенттар  берген  жауаптарын 
салыстыруда  болашақ  педагогтың    басқарушылық  құзыреттілік  құрамындағы 
құзыреттердің басымдығы бойынша оқытушылар бірінші орынға педагогикалық 
білім, білік, дағдылар мен тұлғалық сапаларды қойса, төменгі курс студенттері 
ұйымдастырушылық  дағдылар  мен  көшбасшылыққабілеттерді;  бітіруші  курс 
студенттері – менеджерлік пен  педагогикалықбілім, білік, дағдыларды қояды. 
Мектеп  мұғалімдері  мен  төменгі  курс  студенттері  көп  жағдайларда 
басқарушылық  құзыреттілік  құрамындағы  менеджерлік  білім,  білік,  дағдылар 
өмірлік  жағдайларда  дамиды деп,  көрсетсе,  ал  оқытушылар  мен  бітіруші  курс 
студенттері оларды туылғаннан бойына беріледі және тәрбиелеуге болады деп 
санады. 
Сонымен сауалнама нәтижелерін қорытындылар болсақ,  қатысушылардың 
басым  бөлігі  басқарушылық  құзыреттілікті  оқу  үдерісінде  қалыптастыру 
қажеттілігін  жоққа  шығармады.  Респонденттердің  көпшілігі,  болашақ 
педагогтың  басқарушылық  құзыреттілігінжоғары  оқу  орнының  білім  беру 
ортасында  қалыптастырудың  дұрыстығын  жоғары  бағалады.  Сондай-ақ, 

122
 
 
олароны  қалыптастыруда  пән  бағдарламаларының,    үйірмелердің,  мектеп 
практикасының маңыздылығын айтып өтті.  
Айқындау 
экспериментінде 
алынған 
сауалнамаға 
жауаптар, 
диагностикалық әдістемелер негізінде алынған нәтижелер негізінде мынадай ой 
тұжырымдауға негіз болды:  
- айқындау    экспериментіне  қатысушылар  біз  ұсынған  басқарушылық 
құзыреттілік құрамдарының басымдығын қолдады, оның құрамдас бөлігі болып 
тұлғалық  сапалар,  педагогикалық,  менеджерлік  білім,  білік,  дағдылар 
болатындығын дұрыс деп тапты; 
-  болашақ педагогтың  басқарушылық құзыреттілігін жоғары оқу орнының 
оқу-тәрбие  үдерісінде  қалыптастыруда    пән  бағдарламалары,  үйірмелер, 
педагогикалық практикада жүзеге асыру мүмкіндіктері зор екендігімен келісті; 
- осы  мүмкіндіктерді  іске  асыруда  субъектілік  өзараәрекеттестікке  және 
субъектілік қауымдастықта жүргізілу қажеттілігіне мән берілді; 
- қалыптастыру  барысында  интербелсенді  әдістерді  қолдану  жағдайына 
назар аударылды.  
Айқындау  экспериментінің  маңызды  міндеттері    болып  студенттердің 
басқарушылық  құзыреттілігін  қалыптастыру  деңгейін  бағалауға  арналған 
өлшемдер анықталды. Олар жоғары оқу орнында басқарушылық құзыреттілікті 
қалыптастыру бойынша жасалған модельдің дұрыстығын көрсетуге қызмет ете 
алады  (өлшемдер  (мотивациялық-құндылықты,  когнитивтік,  іс-әрекеттік, 
бағалаушылық-нәтижелік) мен көрсеткіштер, деңгейлер (жоғары, орта, төмен) 
1.3 параграфында жан-жақты сипатталған).  
Содан  соң  әрбір  студентке  арналған  әрбір  көрсеткіш  бойынша  кешенді 
бағалау  жүргізілді.  Соның  ішінде  біз  айқындау  экспериментінде  алынған 
болашақ  педаготардың  мотивациялық-құндылықты,  когнитивтік,  іс-әрекеттік, 
бағалаушылық-нәтижелік  құрамдары бойынша басқарушылық құзыреттілігінің 
бастапқы деңгейін жинақтап кесте және диаграмма түрінде көрсеттік (кестелер 
22-25,  суреттер  7-10). 
 
Кесте 22 – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі қалыптасуының 
мотивациялық-құндылықты  компоненті бойынша бастапқы деңгейі (
%) 
 
 
Компоненттері 
Кезеңдер 
1- жоғары 
2- орташа 
3-төмен 
ЭТ 
БТ 
ЭТ 
БТ 
ЭТ 
БТ 
 
Мотивациялық-
құндылықты 
бастапқы 
5,07% 
- 
31,16%  41,37%  63,77%  58,63%