Әож 378. 091. 3: 37 Қолжазба құқығында

123
 
 
 
 
Сурет 7 – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі 
қалыптасуының мотивациялық-құндылықтық компоненті бойынша 
бастапқы мәліметтері 
 
Кесте 23 – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі қалыптасуының  
когнитивтік компоненті бойынша бастапқы деңгейі (
%) 
 
 
Компоненттері 
Кезеңде
р 
1- жоғары 
2- орташа 
3-төмен 
ЭТ 
БТ 
ЭТ 
БТ 
ЭТ 
БТ 
Когнитивтік 
бастапқ
ы 
  2,07 
- 39,87%  43,59%  58,06% 
56,41% 
 
 
 
        Сурет 8 – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі  
    қалыптасуының когнитивтік компоненті бойынша бастапқы деңгейі 
 
 
 
 
 
5,07
31,16
63,77
41,37
58,63
0
20
40
60
80
Жоғары
Орташа 
төмен 
Бақылау тобы
Эксперимент тобы
2,07
39,87
58,06
43,59
56,41
0
20
40
60
80
Жоғары
Орташа
Төмен 
Бақылау тобы 
Эксперимент тобы

124
 
 
Кесте 24 – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі қалыптасуының 
іс-әрекеттік компоненті бойынша бастапы деңгейі 
 
Компоненттері 
Кезеңдер 
1- жоғары 
2- орташа 
3-төмен 
ЭТ 
БТ 
ЭТ 
БТ 
ЭТ 
    БТ 
Іс-әрекеттік 
бастапқы  3,77 
- 37,53%  47,11%  58,07%  52,89% 
 
 
             Сурет  9  – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі    
          қалыптасуының іс-әрекеттік компоненті бойынша бастапы деңгейі 
 
Кесте 25 – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі қалыптасуының 
нәтижелік-бағалаушылық компоненті бойынша бастапқы деңгейі 
 
Компоненттері 
Кезеңдер 
1- жоғары 
2- орташа 
3-төмен 
ЭТ 
БТ 
ЭТ 
БТ 
ЭТ 
БТ 
Нәтижелік-
бағалаушылық 
бастапқы 
2,87 
- 45,81%  48,01%  53,39%  51,99% 
 
 
Сурет 10  – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі 
қалыптасуыныңнәтижелік-бағалаушылық компоненті бойынша бастапқы 
деңгейі 
3,77
37,53
58,07
47,11
52,89
0
10
20
30
40
50
60
70
Жоғары
Орташа
Төмен 
Бақылау тобы 
Эксперимент тобы
2,87
45,81
53,39
48,01
51,99
0
10
20
30
40
50
60
Жоғары
Орташа
Төмен 
Бақылау тобы 
Эксперимент тобы

125
 
 
Сонымен айқындаушы экспериментте болашақ педагогтың  басқарушылық 
құзыреттілігінің  қалыптасуы  бойынша  алынған  кесінді  олардың  барлық  төрт 
компонент бойынша да, атап айтқанда мотивациялық-құндылықты, когнитивтік, 
іс-әрекеттік бастапқы деңгейлерінің төмен екендігін көрсетті.  
Осыған  байланысты  қалыптастыру  экспериментінің  рефлексиялық, 
танымдық,  жобалаушылық  кезеңдері  (2.2бөлімінде  баяндалған)  жүзеге 
асырылды.  Қалыптастырушы  эксперимент  барысында  жасалған  болашақ 
педагогтардың  басқарушылық  құзыреттілігін  қалыптастыру  әдістемесі  білім 
беру үдерісіне ендірілді және оның тиімділігі тексерілді.  
Қалыптастыру  экспериментінде  эксперимент  тобындағы  студенттерге  
базалық,  бейіндеуші  пәндер  бағдарламаларының  мазмұнына  ендірілген 
қосымшалар  (Базалық  пәндер  бойынша  «Педагогика»,  «Білім  берудегі 
менеджмент»,    «Тәрбие  жұмысының  теориясы  мен  әдістемесі»  пәндері  және 
бейіндеуші  пәндер  арасынан  «Бағалаудың  өлшемдік  технологиялары») 
меңгертілді.  Оның  мазмұны,  оқытудағы  интербелсенді  әдістер  туралы  2.2 
бөлімінде  жан-жақты  айтылған  болатын.  Осы  пәндерге  қосымшалардың 
студенттерге меңгертілуі олардың басқару, оқушы тұлғасын басқару, сыныпты 
басқару  саласынан,  сондай-ақ,  педагог-менеджердің  құрылымы  мен  мазмұны 
бойынша  білімдерін  тереңдетті. 
Олардың  педагог-менеджер  болуға 
қызығушылықтары мен ұмтылыстарының  артуына ықпал етті. Демек, олардың 
мотивациялық-құндылықтық,  когнитивтік  компоненттерінің  жоғарылауына 
септігін  тигізді.  Ал  педагог-менеджер  үйірмесі  (бұл  туралы  да  2.2  бөлімінде 
терең  айтылған)  аясында  жүргізілген  шағын  курстар,  оқудан  тыс  жүргізілген 
практика,  жобалық  іс-әрекет  сабақтары,  тәрбиелік  іс-шаралар  олардың 
басқарушылық  құзыреттілігінің  іс-әрекеттік,  бағалаушылық-рефлексивтік)  
компоненттері деңгейінің артуына ықпал етті.  
Қорытындылау 
эксперименті 
кезінде 
студенттердіңбасқарушылық 
құзыреттілігінің  қалыптасу деңгейін анықтау мақсатында осы саладан игерген 
білімдерін және олардың менеджерлік қабілеттерін  таныта алу мен бағалай алу 
өлшемдеріне  қатысты  практикалық  іс-әрекеттерінде  жүзеге  асыру  деңгейін 
бағаладық.  Кешенді  бағалау  оқытушылардың  сараптау  бағалары  мен 
студенттердің өзін-өзі бағалау нәтижелерінің жиынтығынан құрылды (кесте 26).  
 
Кесте      26  -    Болашақ  педагогтың    басқарушылық  саласындағы  іс-әрекеттік, 
бағалаушылық  -  рефлексивтік  компонеттерінің  қалыптасу  динамикасы  (10 
балдық шкаламен) 
 
 
Менеджерлік білім, білік, дағдылар 
Бақылау тобы 
Эксперименттік топ 
бастапқы 
соңғы 
бастапқы 
соңғы 
 
1 
2 
3 
4 
5 
Оқушыға ықпал ету, сыныпты басқара алу  
5,3 
5,7 
5,4 
7,1 
 

126
 
 
26 – кестенің жалғасы 
 
1 
2 
3 
4 
5 
Сабақ  үдерісін  басқаруға  белсенділік 
таныта алуы  
6,5 
6,7 
6,5 
7,1 
Топта 
жетекші 
және 
орындаушы 
тұрғысынан жұмыс істей алуы  
5,6 
6,4 
5,5 
7,2 
Оқушының дамуын бақылау, бағалау 
6,9 
7,3 
6,9 
8,1 
Әріптестерімен  оң  қарым-қатынас  жасай 
алуы 
6,9 
7,7 
6,8 
8,3 
Өзіне жауапкершілік ала білуі  
6,9 
7,1 
7,0 
8,3 
Рефлексияға,  сынға,  өзін-өзі  сынауға 
(сыни  ойлауы,  сыни  тұжырымдар  жасай 
білуі) қабілеттілігі 
6,5 
6,8 
6,5 
7,3 
Өзараәрекетестіктегі  ізгілікті,  кәсібилікті 
ажырата алуы  
5,3 
5,7 
5,4 
7,1 
Жеке  және  қоғамдық  мақсаттардың  ара 
қатынасын білуі 
6,5 
6,7 
6,5 
7,1 
Жаңа  жағдайларға  бейімделуі,  сыни 
жағдаяттарды бағалауы, талдауы  
5,4 
6,4 
5,5 
7,3 
Жаңа идеяларды ойлап табуы  
6,3 
6,5 
6,4 
7,3 
Проблемаларды өздігінен шеше алуы 
6,6 
7,4 
6,5 
8,3 
Білім беру субъектілерімен өзара 
әрекеттестіктің аясын кеңейте алуы   
6,4 
7,4 
6,3 
8,0 
Өзінің 
стратегиялық 
қырағылығын 
көрсете білуі  
5,3 
6 
5,4 
8,2 
 
Практикалық  іс-әрекетті  жүзеге  асыру  деңгейіне  қол  жеткізуге  мынадай 
болжау жасалған болатын: 7 баллға дейін – төмен деңгей, 7 мен 8 балл аралығы 
– орта деңгей, 8 балл – жоғары деңгей.   
Бұл бізге болашақ педагогтың  басқарушылық құзыреттілігі қалыптасуында  
практикалық іс-әрекеттер нәтижесінің маңыздылығын көрсетеді. Кестеден көріп 
отырғанымыздай,  бақылау  тобы  даму  өзгерістеріне  қол  жеткізе  қоймаған.  Ал 
эксперименттік  топтарда  біз  жасаған  болашақ  педагогтардың  басқарушылық 
құзыреттілігін  қалыптастыру  әдістемесін  қолдану  нәтижесінде  олардың 
айтарлықтай  жоғары  көтерілгендігі  көрінді.  Атап  айтқанда,  эксперимент 
тобындағы  студенттердің  сабақ  үдерісін  басқаруға  аса  белсенділік  таныту 
іскерлігі,  өзіне  жауапкершілік  ала  білу  іскерлігі,  сыни  эмпатиясын, 
толеранттығын  таныту  іскерлігі,  әріптестерімен  оң  қарым-қатынас  жасай  алу 
білігі 1-1,5 балл аралығында өскен болса; оқушыны жаңа жағдайларға бейімдеу, 
олардың тұлғалық дамуын бақылау, бағалау білігі, сыныпты басқара алу, топта 
жетекші және орындаушы тұрғысынан жұмыс істей алу, өзара әрекеттестіктегі 
ізгілікті,  кәсібилікті  ажырата  алу,  өзінің  стратегиялық  қырағылығын 
көрсетудағдылары  2  балға  жуық  артқандығын  көрсетеді.  Ал  бұл  болса,  біз 
ұсынған әдістеменің тиімділігін дәлелдейді.  
Қорытындылау экспертиментінде  алға қойылған міндеттің шешімін табу 
үшін алдын-ала айқындау экспериментінде қолданған салыстырмалы-талдамалы