Әдістемелік нұсқау Физика 10

Жалғасы
110
— Өзін-өзі бағалай алатын болады. 
5.  Бағалау.  Мұғалім  ынталандыратын 
сөздермен, бонустармен бағалайды. 
Бірігіп жасаған критерийлер бойынша 
оқушылар  арасында  өзара  бағалау 
өткізіледі.
сабақтың 
ортасы
30 мин
1) 
Жаңа материалды зерделеу
“Айналмалы бекеттер” әдісі
Мұғалім сұрақтар береді: 
1.  Жерде  орналасқан  кез  келген  дене 
тек Жерге ғана тартылып қоймай, оны 
қоршаған басқа денелерге де тартылады. 
Нелiктен бiз бұны байқамаймыз? 
2.  Ньютонның  бүкiләлемдiк  тартылыс 
заңында  екi  дененiң  арасында  күштiң 
бiр  түрi  ғана  әсер  ете  алады  және  ол 
гравитациялық  күш  деген  пайымдау 
дұрыс па?
3. Жер бетінен қандай биіктікте еркін 
түсу үдеуі g
h
 = 1 м/с
2
 болады?
Мұғалім  сұрақ  қойған  кезде  оқушы-
ларға  әр  шағын  топты  бекетте 
орналастырып,  шаттастыратын 
сұрақты  талқылауға  және  ойларын 
қағазға  немесе  тақтаға  жазуға  10 
мин беріңіз. Уақыт аяқталғанда топ 
басқа бекетке ауысып алдағы топтың 
жұмысын жалғастырады.
Ауысу әр 10 мин сайын болып тұрады, 
әр  топ  барлық  позицияларда  болып 
шыққанға  және  барлық  топтардың 
ойларын ойлап шыққанға дейін жалғаса 
береді.
Содан соң мұғалім:
—  Бүкiләлемдiк  тартылыс  заңына 
сәйкес  әлемдегi  барлық  денелер  бiр-
бiрiне  массаларының  көбейтiндiсiне 
тура  пропорционал  және  арақашық-
тықтарының  квадратына  кepi  пропор-
ционал  күшпен  тартылады  деген  ойға 
жетелейді;
—  оқушылар  егер  ауырлық  күшi  — 
Жердiң  дененi  тартуы  салдарынан 
оған  әсер  ететiн  гравитациялық  күш 
алатынын еске түсіреді. 
“Физика” 
оқулығы, 
10-сынып.
Физикадан 
“Бүкіләлемдік 
тартылыс заңы” 
тақырыбындағы 
видео-сабақ.

Жалғасы
111
Бұнда  жаңа  тақырып  бойынша 
терминдер тиянақталады.
Дескриптор.
1)  Оқушылар  Бүкiләлемдiк  тартылыс 
заңы туралы мағлұмат алады;
2) Оқушылар ауырлық күші — жердің 
денені  тартуы  салдарынан  оған  әсер 
ететін  гравитациялық  күш  алатынын 
еске түсіреді;
3) Осы шамалардың өзара байланысын 
көрсететін өрнекті жазады.
Күтілетін нәтижелер.
Оқушылар:
— Бүкіләлемдік тартылыс заңы жайлы 
мағлұмат алады;
— Бүкіләлемдік тартылыс заңы форму-
лаларын  есептер  шығаруда  қолдана 
білуге үйренеді;
— Өзін-өзі бағалай алатын болады.
— Орындалған жұмыс бойынша ғылыми 
қорытынды жаза алады.
Қб: 
“Бас бармақ” әдісі арқылы орында-
лады.
оқушылар:
— Бүкiләлемдiк тартылыс заңы жайлы 
талқылайды; 
—  жұпта,  топта  мәселелік  сұрақтар 
құрастырады, оларға жауап береді:
“Пікір  алмасу”  (Showdown).  Әрбір 
топ  тақырыпқа  қатысты  4  сұрақ 
дайындайды. Әрбір сұрақты стикердің 
бірінші  жағына,  ал  жауабын  екінші 
жағына жазып, келесі топпен стикер-
лерін  ауыстырады.  Топ  басшысы 
стикердегі  сұрақтарды  оқиды,  топ 
мүшелері  жауаптарын  жазып  дайын-
дайды.  Көшбасшы  белгі  бергенде, 
барлығы  өз  жауабын  ашады  және 
ж а у а п т а р д ы   т а л қ ы л а п ,   д ұ р ы с 
жауаппен салыстырады.
1.  Жерде  орналасқан  кез  келген  дене 
тек Жерге ғана тартылып қоймай, оны 
қоршаған басқа денелерге де тартылады. 
Нелiктен бiз бұны байқамаймыз? 
Бағалау 
критерийлері.
ИТ (сұрақтар 
көрсетіледі).

Жалғасы
112
2.  Ньютонның  бүкiләлемдiк  тартылыс 
заңында  екi  дененiң  арасында  күштiң 
бiр  түрi  ғана  әсер  ете  алады  және  ол 
гравитациялық  күш  деген  пайымдау 
дұрыс па?
Бүкiләлемдiк  тартылыс  заңына  сәй-
кес  әлемдегi  барлық  денелер  бiр-
бiрiне  масса ларының  көбейтiндiсiне 
тура  пропорционал  және  арақашық-
тықтарының  квадратына  кepi  пропор-
ционал күшпен тартылады деген қоры-
тын дыға келеді.
Дескриптор.
а)  Жерде  орналасқан  кез  келген  дене 
тек  Жерге  ғана  тартылып  қоймай, 
оны  қоршаған  басқа  денелерге  де 
тартылатындығын анықтайды.
ә)  Ньютонның  бүкiләлемдiк  тартылыс 
заңында  екi  дененiң  арасында  күштiң 
бiр  түрi  ғана  әсер  ете  алады  және  ол 
гравитациялық  күш  деген  пайымдау 
дұрыс па бiрнеше мысал келтіреді. 
б) Жер бетінен қандай биіктікте еркін 
түсу  үдеуі  g
h
  =  1  м/с
2
  болатынын 
анықтайды. 
2) 
Зерделенген материалды бекіту.
Оқулықтағы графиктер мен суреттерге 
сүйеніп өтілген тақырыпты қайталау. 
“Ойлан-жұптас-бөліс”.  Берілген 
тапсырма  (сұрақ)  бойынша  әрбір 
оқушы  жеке  жұмыс  жасау  арқылы  өз 
ойын қорытып, жұп болып пікірлерімен 
бөліседі; бұл бүкіл топтық талқылауға 
ұласады.
Жеке  жұмыс.  Оқушылар,  өз  бақылау-
ларына  сүйене  отырып,  орындалған 
жұмыс туралы қорытынды жазады. 
Жұппен, топпен жұмыс. Әрбір топтан 
бір  оқушы  жұмыс  нәтижелері  туралы 
айтады,  ал  қалған  оқушылар  оны 
толықтырады. 
Қалыптастырушы бағалау. 
Оқушылар  арасында  өзара  бағалау 
өткізіледі.