Бастауыш мектепте математиканы оқыту теориясы

 
18 
 
 
«Математика» пәні мазмұнында ішкі сабақтастықта пәндік сипаттама 
жалғастырылады. 
«Математика» оқу пәнінің базистік оқу жоспарындағы орны 
     Бастауыш 
мектептегі  «  Математика»  пәні  БОЖ-да 
«Математика»  білім  саласына  енеді  және  жалпы  мәдени,  жалпы 
мемлекеттік маңызы бар пәндер жүиесі арқылы жүзеге асырылады. 
 
2. «Математика» пәні бойынша базалық білім мазмұны 
 
Теріс емес бүтін сандардың  арифметикасы 
Білім беру керек: 
-  натурал  санның  санаудың,  өлшеудің  және  арифметикалық 
амалдардың нәтижесі болатындығы жайында; 
-  нөлдің заттың жоқ екенінің және арифметикалық амалдардың 
нәтижесін сипаттаитындығы жайында; 
-  шамалар  (ұзындық,  масса  сы!ымдылық,  уақыт,  аудан,  көлем 
жылдамдық) және олардың –лшеу жайында: 
-  натурал сандардың (есептік және реттік ) қасиеттері туралы: 
-  натурал  сандардың  қатары  және  оны  түзудің  ерекшеліктері 
туралы; 
-  санның және шаманың үлесі туралы; 
-  нөлдің және бірдің қасиеттері туралы; 
-  санаудың ондық жүиесі және жазбаша нумерацияны мысалға 
ала отырып, сандарды жазудың тәсілдері туралы;  
-  санды өрнектер және олардың мәндері туралы; 
-  санды 
өрнектердегі 
арифметикалық 
амалдардың 
орындалуының рет- тәртібі туралы; 
-  әр  түрлі  (,,...бірлік  артық»,бірлік  кем,  ,,  ...  есе  артық,  ,,...есе 
кем) қатынастар туралы ; 
-  арифметикалық  төрт  амал  (әрқаисысының  мән  –мағынасын 
ашу) 
және 
олардың 
қасиеттері 
(қосу 
мен 
көбеитудің 
ауыстырылымдылық  және  терімділік  қасиеттері,  көбеитудің 
үлестірімділік қасиеті) , арифметикалық амалдардың өзара кері (қосу 
мен азаитудың, көбеиту мен бөлудің) екендігі туралы; 
-  микрокалькулятордың 
есептеулер 
жүргізу 
жұмысын 
жеңілдететін және шапшаңдататын мүмкіндіктері жайында;  
-  математикалық  жаттығулардың  ерекше  түрі  есеп  және  оның 
құрамдас бөліктері мен оны шешу процесініңкезеңдері жайында. 

 
19 
 
 
Оқыту керек: 
-  миллион  көлеміндегі  сандарды  жазуды,  оқуды,  салыстыруды 
және қосынды түрінде жазып көрсетуді; 
-  қарапайым  және  құрама  санды  өрнектерді  құруды,  оқуды, 
жазуды және салыстыруды, сондай- ақ олардың мәндерін табуды; 
-  құрама  өрнектерде  (жақшалы  және  жақшасыз)  амалдардың 
орындалуының рет- тәртібі жайындағы ережелерді қолдануды; 
-  үлесті оқуды және оны бөлшектің көмегімен жазып көрсетуді, 
санның  және  шаманың  үлесін  табуды,  сондай  –  ақ  практикалық 
есептерді шығаруда үлесі бойынша санды және шаманы табуды;   
-  тәжірибеде  ауызша  және  жазбаша  математикалық  тілді, 
терминологияны және белгілеулерді қолдануды; 
-  сандармен  және  шамалармен  ауызша  есептеулер  (кестелік 
және  оған  келтірілетін  жағдайларда  бірдің  және  нөлдің  қасиеттері; 
екі  таңбалы  және  бір  таңбалы  сандарды  қосу  (азайту);  екі  таңбалы 
санды  бір  таңбалы  санға  көбейту  (бөлу);  әрқайсысының  жазылуы 
нөлмен  аяқталатын  сандар  болғанда,  арифметикалық  амалдардың 
қасиеттері  және  санның  құрамы  жайындағы  білімді  қолданып) 
жүргізуді;  
-  бір таңбалы сандардың және 10 санының квадраты мен кубын 
табуды;  
-  миллион көлемінде көп таңбалы сандармен және шамалармен 
жазбаша,  ал  миллиард  көлемінде  микрокалькулятордың  көмегімен 
есептеулер жүргізуді;  
-  шамалардың  өлшем  бірліктерін  түрлендіруде  (ірі  бірліктен 
ұсақ  бірлікке  көшу  және  керісінше)  олардың  арасындағы  негізгі 
қатынастарды қолдануды;  
-  жәй  есепке  сәйкес  амалды,  ал  құрама  есепке  амалдың  рет-
тәртібін таңдап алуды және негіздеп беруді;  
-  берілген есепке кері есеп құруды және шешуді;  
-  есептің жауабын бөліп көрсете отырып, оның шешуін жазуды 
және тексеруді жүзеге асыруды. 
Алгебраның элементтері  
Білім беру керек: 
-санды теңдіктер және теңсіздіктер туралы; 
-  тура және тура емес теңдіктер мен теңсіздіктер туралы; 
-  әріпті өрнектер және олардың мәндері туралы; 
-  теңдеулер және оларды шешудің әдіс-тәсілдері туралы; 

 
20 
 
 
-  есепті алгебралық шешудің мән-мағынасы туралы. 
Оқыту керек: 
-       тура  және  тура  емес  санды  теңдіктер  мен  теңсіздіктерді 
құруды; 
-  құрамында  бір  ғана  әріп  болатын  қарапайым  және  құрама 
әріпті  өрнектерді  құруды,  жазуды,  оқуды,  салыстыруды  және 
олардың мәнін табуды; 
-  санды теңдік және теңсіздікті,     тура теңдік және теңсіздікті; 
санды және әріпті өрнектерді және теңдеулерді ажыратуды; 
-  жай  және  екі  амалмен  шығарылатын  есеп  бойынша  теңдеу 
құруды; 
-  қарапайым  теңдеулерді  және  амал  компоненті  немесе 
нәтижесі  санды  өрнек  болып  келетін  құрылымы  күрделірек 
теңдеулерді шешуді. 
Геометрияның элементтері 
Білім беру керек: 
-  сызықтың  түрлері  (түзу,  қисық,  сынық)  тұйықталған  және 
тұйықталмаған сызықтар, олардың орналасу қалпы жайында; 
-  қоршаған  дүниедегі  заттардың  бейнесі  және  нүктелердің 
жиыны  ретіндегі  геометриялық  фигуралар  және  олардың  атаулары 
(нүкте, сәуле, кесінді, түзу, бұрыш, көпбұрыш және олардың түрлері, 
дөңгелек, шеңбер) туралы; 
-  бұрыштың  түрлері,  бұрыштарды  және  көпбұрыштарды 
топтамалау  (классификация),  көлемдік  фигуралар  (текше  (куб),  тік 
бұрышты параллелепипед) туралы; 
-  тектік  тиісьілігі  және  түрлік  өзгешеліктері  бойынша 
геометриялық ұғымдарды анықтау жайында; 
-  латын  алфавитінің  әріптері  мен  геометриялық  фигураларды 
белгілеу және олардың кейбір қасиеттері жайында; 
-  аса  маңызды  геометриялық  шамалар-ұзындық,  аудан,  көлем 
және олардың өлшем бірліктері жайында; 
Оқыту керек: 
-  қоршаған  заттардан,  моделдерден,  суреттерден,  сызбалардан 
геометриялық фигураларды ажыратуды; 
-  берілген фигуралардан геометриялық фигураларды құрастыру 
және оларды құрамдас бөліктерге бөлуді;