254
- Оқушы дарындылығын дамытуға қажетті зерттеу жұмыстарын жүргізе
алуы;
- Дарынды оқушыны зерттеуге психодиагностикалық күнделік жүргізуі;
- Оқушылармен қарым-қатынасын психологиялық тұрғыдан сауатты орната
білуі;
- Дарынды оқушының ғылыми - ізденіс жұмыстарымен айналысуына
жетекшілік етуі;
Оқушының дарындылығын анықтауда төмендегідей әдіс-тәсілдерді
қолданамыз:
- баланың отбасы жағдайын зерттеу;
- шығармашылық қабілетін анықтау;
- саулнамалар, психодиагностикалық тренингтерді өткізу;
- ата-анасымен әңгімелесу;
- пәндік олимпиадаларға, ғылыми жоба жарыстарына, пікір сайыс
ойындарына қатыстыру;
Осы айтылған тұжырымдарды қорыта келе, дарынды балалардың
қабылетін дамытудың келесі жолдарын іріктеп алуға болады:
Пәндік олимпиадалар；
Интелектуалдық марафондар；
Байқаулар；
Ғылыми жоба；
Интеллектуалдық ойындар, дебат (пікір сайыс) клубы;
Ғылыми-практикалық конференция (ізденімпаздық жұмыс,
зерттеу жұмысы, рефераттар қорғау, жоба қорғау);
Оқушылардың білім деңгейлерін арттыру (мұражайға бару,
белгілі адамдармен кездесу);
Шеберлер байқауы (ақындар айтысы, шешендер сайысы, би
үйірмесі, шебер қолдар үйірмесі);
255
Оқушылардың аудандық, облыстық, республикалық шығармалар,
жобалар байқауларына қатысу.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
1. Шығармашылық дарындылықты дамыту бағдарламасы - Алматы: Рауан,
1997. 122 б.
2. Куртецкий В.А. «Психология математических способностей школьников»
3. Исабекова А.К. Дарынды балаларды айқындаудың тиімді жолдары // Қазақ
тілі Қазақстан мектебінде, 2010. №11, 17-21б.
4. Әбдірахманова Ж. Дарынды оқушыларды ғылымға бейімдеу // Қазақ және
әлем әдебиеті, 2010. №1-2, 26-28б.
ЖАСТАРДЫҢ ӨРКЕНИЕТТІ ЕЛДЕРДІҢ ҚАТАРЫНА ҚОСЫЛУ
ҮДЕРІСІНДЕГІ ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР
Омарова Асем Жангозыевна,
психолог,
облыстық мамандандырылған
әскери мектеп-инернаты,
Павлодар қаласы
Резюме
Одна из главных проблем воспитания современной молодежи – их
психологическая устойчивость. Поэтому, у мировой общественности остро
встает вопрос о национальном самосознании. Национальное самосознание
подразумевает общественно-культурное, экономические и социальные
ценности. Чтобы ввести нашу молодежь в 30 самых развитых стран,
необходимо дать возможность развитию уровня коммуникации, общей
культуры.
Summary
256
The main problem in modern youths education is their psychological
consciousness. Due to that, the national self problem increasing degree is seen in
the whole world. The national self consciousness depends on cultural, political,
economical and social conditions of each nation. For including the youth in the
modern 30 countries, for the first, it gives a chance to develop in communicative
society by cultural base.
Қазіргі жастардың тәрбиесіндегі көкейкесті мәселе – олардың
психологиялық ұстанымы. Осыған орай, барлық әлем жұртшылығында
ұлттық өзіндік сана мәселесі көтерілу үдірісінде екендігі байқалып отыр.
Ұлттық өзіндік сана ол әр ұлттың мәдени-саяси, экономикалық және
әлеуметтік хал-ахуалдарына тәуелді. Жастарды бүгінгі 30 елдің қатарына
қосылуы үшін алдымен олардың коммуникативтік әлеуетінің мәдени
деңгейлігінің негізінде өркендеуіне мүмкіндік береді. Жастардың
белсенділігі оның ішкі еркіндігімен байланысты дей отырып, оның өзінің
ішкі мақсаттарымен, сенімдерімен, дүниетанымымен іс-әрекетке түсуі
көзделеді.
Осы орайда республикамызда ұлттық сананы жинақтап зерттеу, саралап
игеру, оларды жастар тәрбиесіне кеңінен ендіру, жаңғырту үлкен міндет
болып табылады. Өмір талабымен бұл өмірге қайта оралған ұлттық сана мен
ұлттық құндылықтардың озық дәстүрлері бұл күнде отбасы, мектеп
тәжірибесінен лайықты орын ала бастады. Бұл мәселеге мемлекет тарапынан
да қамқорлық көрсетілуде. Мұндай игі бастама қазірдің өзінде білім мазмұны
мен әдістеріне, оқу жоспарларына жаңалықтар мен өзгерістер әкелуде.
Ұлттық тәрбие қазір елімізде орын алып отырған көптеген мәселелерді:
ана тілін, ата тарихын, ұлттық салт-дәстүрін білмейтін жастар, тастанды
жетім балалар, «қиын» балалар, қарттар үйлеріндегі әжелер мен аталар,
нашақорлыққа салынған жастар, тағы басқаларды бірте-бірте жоюдың және
олардың алдын алып, болдырмаудың негізгі жолы. Ұлттық тәрбие алған
ұрпақ дені сау, білімді, ақылды, ұлтжанды, еңбекқор, сыпайы, кішіпейіл
257
болып өседі. Сондықтан да ұлттық тәрбие – ел болашағының діңгегі десек те
болады.
Жастардың ертелі тұлғалық болмысын көшбасшылыққа тәрбиелеудің бір
тізгіні оларды тәлімгерлікке қатысты қызмет атқаратын тұлғаларға тікелей
бағынышты. Былайша айтсақ, ерікті шығармашыл, креативті тұлға сомдауды
қалай жүзеге асырамыз? – деген сауалға жауап іздеу қажеттілігі туады.
Лидия Ильинична Божович (1908-1981) [1] өзінің еңбектерінде тұлғаның
психикалық деңгейінің өрлеуін оның тұтас құрылым-жүйесін қамту
тұрғысында іске асыруды ұсынады. Тұлғалық тұтас құрылым әрбір
жасөспірімнің бағытымен анықталады. Бірұлттылықтың негізінде тұлғаның
өмірі мен тәрбиесіндегі қажетсіну уәжінің тұрақты үйлестіруші, құбылтушы
іс-әрекетінде екеніне мән берген. Зерттеуші мұнымен бірге қажетсіну уәжінің
жетекшілігі мен оның басқа сапаларды бағындыруы және адамның
қызығушылық арналарын қанағаттандырады деген тұжырым жасайды.
Психолог-зерттеушілердің ішінде Лев Семёнович Выготскийдің [3]
мәдени-тарихи теориясының жасөспірімдер тәрбиесіне қосатын үлесі мол.
Халықтың тәрбие үдерісінде бұл теориясының алар орны ерекше. Оның
басты себебі – ұлттық мұраттарды анықтауға мүмкіндіктің болуы. Адами
құндылықтың теориялық тұжырымдарын ажырату «адам-табиғат», «адам-
қоғам», «адам-құзырет», «адам-мәдениет» секілді негізгі арақатыстық
заңдылықтардың жасөспірім психикасымен үйлесу үлесімен түсіндіріледі.
Л. С. Выготскийдің бұл мәдени-тарихи теориясының төрт жұптық
таксономиясының, түзілімінің алғашқы екі жұптық түзілім дәстүрлі тұрғыда
бірнеше онжылдықтар кезіңде қарастырылғаны белгілі. Ал үшінші жұп
сирек, төртінші жұп мүлдем назарымызға да ілікпегені өкінішті. Төртінші
жұп «адам-мәдениет» әлемдік кеңістікте өмір сүріп жатқан этностардың
өздеріне тән өмір сүргіштікке қажет мәдениеттің түрлерін білмеуіне әкелді.
Сөйтіп, ассимилляцияға шалынған халықтардың ішінде жастар дүбәралық
кейікке түсіп отыр. Ал дүбәраны кез-келген террорлық іске, секталарға тарту
қиындық келтірмейді.
Достарыңызбен бөлісу: |
