Ќазаќстан республикасы ѓылым жєне білім министірлігі

Білікшелі машиналар білікшелермен жабдықталған, олар резеңкеленген немесе металданған болуы мүмкін

жүктеу 6,62 Mb.

бет	6/18
Дата	10.02.2018
өлшемі	6,62 Mb.
	#9239

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 18

Білікшелі машиналар білікшелермен жабдықталған, олар резеңкеленген немесе металданған болуы мүмкін.

Білікшелердің әрбір жұбы нақты бір мақсатты орындауға арналғандықтан ішек машиналарындағы олардың үйлесімі төмендегідей болуы мүмкін:

а) Резеңкеленген тегіс екі білікшелер төмендегілерге арналған:

ішек пен шлямнің ішіндегілерді сығуға;
машинаның жұмысшы бөлігіне ішекті тартылысты қозғалыспен біркелкі беру үшін;
ішекті жұмысшы органдардың қарсы қозғалысынан жұмысшы бөлік арқылы біркелкі тарту үшін (Сурет V-1 а).

б) Резеңкеленген бұдырлы екі білікшелер төмендегілерге арналған (Сурет V-1 б - білікшелердің соңғы жұбы және V-1):

машинаның жұмысшы бөлігіне ішекті тартылысты қозғалыспен біркелкі беру үшін;
ішекті жұмысшы органдардың қарсы қозғалысынан жұмысшы бөлік арқылы біркелкі тарту үшін (Сурет V-1).

в) Егер бірінші білікше резеңкеленген бұдырлы, ал екіншісі резеңкеленген тегіс болса, онда ол ішек пен шлям ішіндегілерді сығуға арналған.

г) Егер бұдырлы білікше металл, ал тегіс - резеңкеленген болса, онда олар келесілерге қолданылады:

машинаның жұмысшы бөлігіне ішекті тартылысты қозғалыспен біркелкі беру үшін;
бөлу үшін (шлям мен қалыпты қабықша*).

д) Егер бұдырлы білікше резеңкеленген, ал тегіс - металл болса, онда олар шлям мен серозды қабықшаны айдау үшін қолданылады.

Ішекті өңдеу желілерінде бірінші және екінші сығу білікшелері орнатылады. Бірінші сығу білікшелері сығуға арналған.

Конструктивті қатынастарға сәйкес сығу білікшелері тұрық, жетек және тік жазықтықта бірінің үстіне бірі орнатылған екі білікшелі жұмысшы органнан тұрады.

Білікшелердің диаметрі бірдей. Олардың ортасына ішекті машинаға механикалық беруге арналған құрылғы орнатылған.

Ол металдан жасалған қармау-ілгегі бар резеңкеленген тар таспалы тасымалдағыштан тұрады.

Ішек қабықшалары осы ілгектердің ортасына лақтырылады да, ішек қабықшалары білікше аралық кеңістікке тартылады.

Нәтижесінде қабықшаның ортасындағы масса мәжбүрлік сығылуға түседі.

Шлямды ұсату үшін көп білікшелі машиналар пайдаланылады. Олар сығу білікшелерінен кейін орнатылады.
Білікшелі машиналарға және басқа да барлық ішек машиналарына келесі технологиялық және конструктивтік талаптар қойылады:

Ішекті өңдеу үздіксіз жүруі тиіс.
Білікшелер параллель қойылуы тиіс және саңылау арқылы майысқан түрде бір ғана ішек қабықшасы өтуі тиіс.
Білікшелердің цапфаларында төмендегідей құралдар болуы қажет:

а) жұмысшы беттердің тозуын компенсациялауға арналған

б) білікшелердің өзара қысылу күшін реттеуге арналған

Ішек қабықшасымен түйісетін жұмысшы беттерде дөңес, ойық, үшкір бұрыштар және т.б. болмауы тиіс.
Машинаның жұмысшы аймағында жылы су беру жолдары қарастырылуы тиіс:

а) ішекті жуу кезіндегі қабықшаның әртүрлі қабаттарының арасындағы әлсіз байланыстарды сақтайды;

б) тазалау кезінде кедергіні төмендетеді;

в) білікшеге ішек пен сыдырылған, ұсақталған пленкалардың жабысуын болдырмайды.

Машинаның жұмысшы бөлігіне ішекті беру кезінде оларды білікше аралық кеңістікке қауіпсіз енгізу мүмкіндігі қарастырылуы тиіс.

Ішек өндірісінде қолданылатын машиналардың келесі типі пластиналы ішек машиналары болып табылады.

Егер оларда металл пластиналы қалақшалар қолданылса, онда оларды желдеткішті машиналар деп те атайды.

Олардың жұмысшы органдары металл немесе резеңкелі пластиналар болып табылады.

Бұл машиналар шлямдауға да, пензеловкалау кезінде де қолданылады. Металл пластиналар бұрышпен орнатылған. Сондықтан олар қиғаш соққы береді.

Металл қалақшаларға келесі талаптар қойылады:

Ішек өтуге арналған саңылау машинаның барлық ұзындығы бойынша бірдей болуы тиіс.
Пластинаның жұмысшы қырларында үшкір бұрыштар болмауы тиіс.
Қабықшаға соққы күші бойынша жеткілікті, қалыпты болуы тиіс және ішек қабықшасын жыртпауы қажет.
Барабанды білікшелердің араласуы міндетті түрде параллель болуы тиіс.
Айналыс саны шамамен 300-400 мин^-1 болуы тиіс.

Білікшелі және пластиналы желдеткіш машиналары ішек машиналарын құрастырудың еуропалық бағытын құрайды.

Ішек машиналарының келесі типі щеткалы машиналар. Олар құрастырудың америкалық бағытын құрайды. Оларды ірі қара малдың ішегін өңдеуге қолданады.

Олар жұмыс істеу тәртібі бойынша төмендегідей жіктеледі:

- жұмысшы органы қарсы қозғалысты;

- жұмысшы органы ілгерілемелі қозғалысты.

Дәріс 11. Барабанды жұмысшы органдар және олар қолданылатын жабдықтардың кейбір түрлері
1. Барабанды жұмысшы органдардың жалпы сипаттамасы
Барабанды жұмысшы органдар машиналар мен аппараттарда кеңінен қолданылады:

кесек ет өнімдерін жууға;
сусымалы және кесек өнімдерді араластыруға;
әртүрлі тамақ өнімдерін кептіруге;
әртүрлі тамақ өнімдерін, соның ішінде ет өнімдерін ұсақтауға;
теріні консервілеу және т.б.

Барабандардың пішіні бойынша:

цилиндрлі, конусты, фасонды немесе аралас.

Жұмысшы циклдің құрылымы бойынша мерзімді және үздіксіз әрекетті барабанды жұмысшы органдар болып жіктеледі.

Барабанды жұмысшы органдардың конструктивті орындалуы бойынша:

цилиндрлі, әдетте көлденең немесе диаметрі ұзындығынан кіші (немесе кейбір жағдайда оның ұзындығына жақын) кішкене көлбеу барабан.
барабан

а) шынжырға ілінген және айналысты жоғарғы жетекті біліктен алады;

б) төрт тіректі шығырларға орнатылған және шынжырлы немесе шестерналы берілістің тісті шегінен айналады;

в) кейбір жағдайларда белгілі уақыт ішінде тербелмелі қозғалыс жасап, одан кейін толық айналады.

барабанның айналыс саны ортадан тепкіш күшінің ауырлық күшіне теңесетін критикалық санынан төмен болады;
барабанның минутына критикалық айналыс саны төмендегідей анықталады:

n_кр = 42,3/√D мин^-1 (1)

Егер барабанның айналыс жиілігі критикалықтан төмен болса, онда барабандағы өнім белгілі биіктікке дейін көтеріледі (Н) де, төмен құлайды. Бұл кезде кесек өнім қарқынды араласып, бір-біріне үйкеледі. Бұл жағдай жуу, кептіру, араластыру және т.б. процестерге тиімді шарт тудырады.

Процестің ерекшеліктеріне байланысты:

сөрелі барабандар, яғни өнімнің көтерілу биіктігін жоғарылатуға арналған радиалды сөрелі (жууға арналған);
тегіс барабандар (теріні консервілеуге арналған);
тұтас қабырғалы (теріні консервілеу, араластыру, ішекті жуу, сары май алу, кептіру және т.б. арналған);
перфорирленген қабырғалы (субөнімдерді жуу, жидіту);
құбырдан дайындалған немесе болат жазықтар мен шыбықшалардан жиналған (жуу барабандары, жидіту пештері, кептіргіштер);
ағаштан дайындалған (теріні консервілеу);
өнімді еріксіз араластыруға арналған түрткілі көлденең барабандар келесі түрде орындалуы мүмкін:

а) барабан ішіне пісірілген бұрандалы серіппе түрінде;

б) әртүрлі қалақшалар түрінде;

- өнімді араластыруға арналған көлбеу тегіс түрткісіз барабандар.

Осы әртүрлі жабдықтарда барабанды жұмысшы органдардан басқа да жұмысшы органдар қолданылады.

Мысалы, барабанды жуу машиналарында сорғыш және шашыратқыш жұмысшы органдар келесі түрде орындалған:

перфорирленген құбыр, арналы құбыр, душтық құрылғылар;
форсунка, пульверизатор, диск.

Осы органдардың барлығының негізгі мақсат - су беруге арналған.

Субөнімдерді жидітуге арналған барабанды пештерде сорғалы және вихрлы түрдегі жұмысшы органдар бар:

сұйық затты шашыратып ауа беріге арналған инжектор;
инжекционды газды жанарғы.

Теріні консервілеуге арналған қарсы әрекетті барабанды аппараттарда тербелмелі және айналмалы ағаш барабандармен қоса, қозғалмайтын шнек және тұздықты беруге арналған басқа да жұмысшы органдар бар.

Дегенмен, осы жабдықтардың барлығы әртүрлі технологиялық операциялар мен процестерді орындауға арналса да, жұмысшы органдарының бірдей болуы жабдық пен оның технологиялық есептеуіне бірдей көзқарас тудырады.

Дәріс 12. Ет және ет өнімдерін жууға арналған машиналар

Ет өнеркәсібіндегі технологиялық жабдықтар екі позицияда қарастырылады:

жұмысшы органдарының конструкциясы мен олардың бірлігі;
бір немесе басқа жабдықта жүргізілетін технологиялық процестің мәні.

Сондықтан, ет және ет өнімдерін жууға арналған машиналарда тек барабанды жұмысшы органдар қолданылады деген түсінік қате. Жоғарыда айтылғандай тіпті барабанды жуу машиналарында да бірқатар басқа жұмысшы органдар қолданылады.

Ұша, жарты ұша, кесек ет өнімдері, құс жұмыртқасы, ыдыс және жабдықтың өзін жууға төмендегі негізде құрастырылған машиналар қолданылады:

сорғылы және вихрлы, суармалы және шашыратқыш;
шлангілі және мембранды, икемді және жылуөткізгіш;
икемді тартылыс байланысты;
білікшелі жұмысшы органдар.

Жуу малды біріншілік өңдеу мен ет өнімдерін өңдеуде соңғы операциялардың бірі болып табылады.

Жуу кезінде екі фактор қолданылады.

1. Жуу нысанына судың сорғалап ағу әсері.

2. Жуу нысанына механикалық әсер келесілердің есебінен:

а) қылшықты щеткалармен өңдеу;

б) өнім кесектерін үйкелеу және өзара араластыру;

в) өнім кесектерінің үккіш, бұдырлы немесе қырлы беттермен сырғанауы.

Жууға арналған машиналардың жіктелуі

Жұмысшы циклдің құрылымы бойынша:

а) мерзімді әрекетті;

б) үздіксіз әрекетті.

Өнім мен жұмысшы органның түрі бойынша:

а) ұша, жарты ұша және құс ұшасын жууға арналған көлбеу білікті щеткалы және соққыш шынжырлы конвейерлі машиналар;

б) кесек ет өнімдеріне арналған барабанды машиналар;

в) кірленген жұмыртқаларды жууға арналған резеңкелі немесе қылшықты щеткалы білікті машиналар;

г) консерві өндірісінде айналымдағы шыны ыдыс пен қаңылтыр банкілерді жууға арналған конвейерлі банкі-, бөтелке- және жәшік жуу машиналары.

Осы жіктемелік сұлбадағы бірқатар машиналарды қарастырамыз.

Ыдыстар мен инвентарь жууға арналған жабдықтар төмендегідей ерекшеленеді:

жоғары конструктивті күрделілігі;
әртүрлілігі.

Ет комбинаттарындағы барлық ыдыстар мен инвентарлар жуылады. Айналымдағы ыдыс мұқият өңделеді. Оны ысқылайды, жуады, кейбір жағдайда стерилдейді және шаяды.

Егер ыдыс ағаштан жасалған (ішек, майға арналған бөшкелер) болса, онда оны стерилдеуден кейін кептіреді.

Қаңылтыр-банкілі ыдыстырды жууға үздіксіз әрекетті ротационды немесе сызықты (бір немесе бірнеше жылғалы) машиналар.

Ротационды машина келесі тораптардан тұрады:

Ішінде екі тік орнатылған дискісі бар тұрық;
Олардың біріншісі (төменгі) бір жазықтықта, ал екіншісі (жоғарғы) біршама жоғары (шамамен жарты радиусқа) және біріншіге қарағанда оңға қарай орналасқан;
Бірінші диск қабылдағыш болып табылады. Ол қоймадан келіп түсетін банкілерді қабылдайды;
Банкілер дискінің сыртқы периметрі бойынша радиалды орналасқан, жарты шеңбер түрінде орындалған сегіз ұяшыққа қойылады;

- Осы бірінші дискіде банкілерді жуу жүреді;

Екінші диск бірінші дисктен банкілерді қабылдайды. Мұнда банкілерді стерилдеу жүреді;
Одан әрі шыға беріс жұлдызшаның көмегімен банкілер машинадан шығарылады;
Жарты білікте орнатылған дискілер бір мезгілде ыстық су мен ыстық бу беруге арналған құбыр ретінде пайдаланылады;
Осы білік-құбырлардың соңына форсункамен аяқталатын, радиалды орнатылған құбырларды көтеретін коллекторлар бекітілген;
Форсункалар банкілерді диск ұяшықтарына қою және алу кезінде оларға бөгет болмайтындай етіп банкінің ішіне су мен бу беруге арналған.

Жууға арналған барабанды машиналардың есебі

Әдетте жобалау кезінде барабандардың өнімділігі беріледі. Жоғарыда айтылғандай жуу барабандары мерзімді және үздіксіз әрекетті болуы мүмкін.

D - жуу барабанының диаметрі (м) мен  - барабанның толу коэффициенті параметрлері таңдалынып алынады D<0,5 м болғанда  = 0,05-0,12; D>0,5 м болғанда  = 0,02-0,06.

2. Жуу барабанындағы өнімнің көлденең қимасының ауданы келесі қатынастан анықталады:

f = ··D²/4, м²

3. Барабандағы өнім қозғалысының өстік жылдамдығы ағынның үздіксіздік теңдеуі арқылы анықталады.

М_В = 3600·_о·f·, кг/сағ

Бұдан (3) теңдеуді жылдамдыққа қатысты шеше отырып

_о= М_В /3600·f·, м/с

Сондай-ақ:

_о=k·S/, м/с

мұнда k - судың жүріс қозғалысы есебінен жылдамдықтың қосындысын ескеретін коэффициент, ,2-1,4;

S - көтерілу мен түсудің бір циклінде өнім кесегі жүрген жол, м;

 - осы циклдің уақыты, с.

Есептеуді жалғастыру үшін барабанның көлденең қимасы суретінен келесі параметрлерді енгіземіз:

көтерілу биіктігі - Н,
өнім кесегінің қабырғадан жұлыну бұрышы - .

Өнім кесегі барабанның тік өсінің төменгі нүктесінен жұлыну нүктесіне дейін көтеріледі.

Мұнда ол қабырғадан ауырлық күші арқылы жұлынып, барабанның көлбеу  бұрышын қия отырып түседі.

Егер барабанның төменгі нүктесінен жоғарғы нүктесіне дейін 180⁰болса,онда кесек жоғарғы нүктесінен  жұлыну бұрышына жетпейді.

Бұл бұрыш тік өсі бойымен барабанның жоғарғы нүктесінен қабырғадағы кесектің жұлыну нүктесіне дейін доға бойынша өлешенеді және ол шамамен 45-90⁰.

4. Көтерілу биіктігін төмендегідей анықтауға болады.

- тегіс барабандар үшін:

Н = 2·D·sin²·cos, м

- сөрелі барабандар үшін:

Н = D·cos + h + а·cos, м

мұнда h - өнімнің сөрелермен көтерілуіндегі қосымша биіктік, м;

а - сөренің ені, м;

 - сөренің радиустан ауытқу бұрышы, град.

Дәріс 13. Шнекті, бұрандалы жұмысшы органдар

1. Шнекті, бұрандалы жұмысшы органдар

2. Шнектер мен бұрандалардың технологиялық есептеуі
Шнекті, бұрандалы және қалақшалы жұмысшы органдар кеңінен тараған. Олар сусымалы, кесек, көлемді сонымен қатар ет және басқа да өнімдерді, ашық немесе жабық науа мен бағыттаушы бойынша, және конвейер рельсі бойымен даналы жүктерді тасымалдауға арналған.

Технологиялық жабдықтарда шнектер мен бұрандалар қосалқы рөл атқарады.

Мысалы:

ет ұсақтағыштарда бұрандалар пышақ пен тор жиынтығы түріндегі ұсақтағыш механизмге етті тек тасымалдайды;

Бұранда мен шнек бір-бірінен келесідей ерекшеленеді: бұранда - тұтас бөлшек, ал шнек білікке пісіріліп бекітілген майысқан серіппелі жазық немесе пластиналардан тұрады.
Шнектер мен бұрандалардың технологиялық есептеуі

1. Тасымалдау жылдамдығы. Ол жүктің сипатына тәуелді.

 = h·n/60, м/с

немесе

 = h·n, м/мин

мұнда h - шнектің қадамы, м; n - шнек білігінің минутына айналыс саны.

Шнектің қадамы әдетте оның диаметріне қатысты таңдалады. Сәйкесінше, h = (0,8 - 1,2)D.

Көптеген жағдайда келесі теңдеулер түрінде алынады:

шнек қадамының кіші мәні h = (0,4 - 0,8)·D;
шнек қадамының үлкен мәні h = до 2·D,

Дегенмен, мұндай нұсқалар даналы емес өнімдерді тасымалдау кезінде туындайды.

Шнектің қадамы (h), диаметрі (D) және арна бұрышының () арасында төмендегідей байланыс бар. Егер шнек арнасын шнектің диаметрі бойынша тұғызсақ, онда катетті (үлкен) тікбұрышты үшбұрыш аламыз:

h - шнек қадамы, м;
·D = 2··r_а - шнектің сыртқы диаметрі бойынша арнаның ұзындығы (D) немесе радиусы (r_а), м.

Сонда, үлкен диаметр бойынша шнек арнасы бұрышының тангенсі:

tg _б = h/(2··r_а) либо h = (2··r_а)·(tg _б)

Осындай ретпен шнек білігінің диаметрі бойынша тұрғызуға болады. Нәтижесінде катетті тікбұрышты үшбұрыш (кіші) алынады:

h - шнек қадамы, м;
·d = 2··r - шнектің ішкі диаметрі бойынша арна ұзындығы немесе радиусы, м.

2. Даналы жүктерді тасымалдауға арналған шнекті конвейерлердің өнімділігі:

М_дана = 3600 /L₀ = 60 h·n/L₀, дана/сағ

мұнда  - тасымалдау жыладмдығы, м/с;

h - шнектің қадамы, м;

L₀ - жүктер арасындағы қашықтық, м;

n - минутына айналыс саны.

Дегенмен, бұл формуланы келесі параметрлермен толықтыру қажет:

М_дана = 3600 ··z /L₀ = 60 h·n··z /L₀, дана/сағ

мұнда  - конвейердің максималды өнімділігін пайдалану коэффициенті;

z - әрбір жүріс механизміне ілінетін жүктер саны.

3. Бұранда немесе шнек өсі бойымен жүкті тасымалдау кезінде туындайтын Р қосынды кедергісі, Н. Ньютон заңына сәйкес:

Р = k·L(q + q_о)·g/L_О, Н

мұнда k - тартылыс коэффициенті;

L - шнектің жалпы ұзындығы, м;

L₀- жүк тасымалдайтын жүріс механизмдері арасындағы қашықтық, м;

q, q_о - сәйкесінше жүріс механизміне түсетін жүктің массасы және жүріс механизмінің массасы (троллей), кг.

4. Даналы жүктерді тасымалдауға арналған шнекті конвейер қозғалтқышының N қуаты:

N  P··_а/1000·, кВт

Дәріс 14. Ет өнеркәсібіндегі технологиялық жабдықтардағы қалақшалы жұмысшы органдар

Қалақшалы жұмысшы органдар
Қалақшалы жұмысшы органдардың есептері

Қалақшалы жұмысшы органдар өндірістерде кеңінен қолданыс тапқан. Олар келесі мақсаттарға қолданылады:

пластикалық-тұтқыр денелерді тасымалдау (мысалы, ет турамасы, ерітілген май және т.б.);
бір мезгілде тасымалдау және араластыру (мысалы, вакуум-горизонталь қазандықтарда майды еріту және одан шыжықты түсіру кезінде);
әртүрлі үйілмелі, сусымалы, пластикалық-тұтқыр және т.б. өнімдерді араластыру;
әртүрлі компоненттерді араластыру;
өнімді белгілі консистенцияға жеткізу және т.б.

Оларды тек тасымалдауға қолданған кезде қосалқы рөл атқарады, мысалы:

шыжықты көлбеу қалақшалы білік көмегімен шнекті престердің қоректендіргіші тұтқалы табаға тасымалдау.

Басқа жағдайларда, яғни араластыру кезінде араластырғыштың негізін құрайды.

Қалақшалы жұмысшы органдар орындалуы бойынша төмендегідей жіктеледі:

а) қалақшалары көлбеу немесе қиғаш орналасқан (білік өсіне бұрышпен) біліктер;

б) эксцентрикті-қалақшалы жұмысшы органдар;

в) қалақшалары стакандармен жабылған.

Бұлардың біріншісі шнекті престердің қоректендіргіш-тұтқалы табағында, сонымен қатар араластырғыштарда қолданылады.

Бұл механизмдер төмендегілерден тұрады:

цилиндрлі немесе жаймалы науа;
науаның бір шетінде тиеу шанағы, ал екінші шетінде тасымалданатын өнімді түсіруге арналған түтікше орнатылған;
науаның ішінде бастапқы үлескесінде шнектің екі орамы бар білік орналасқан, одан әрі қалақшаның білік өсіне қиғаш бұрышпен:

а) басынан жоғарыға дейін түзу;

б) жоғарыға қарай кеңейеді немесе тарылады.

Бұл механизмдердің артықшылығы - шнектер мен бұрандаларға қарағанда өнімге беретін біршама кіші өстік жылдамдығы.

Қалақшасы қиғаш орналасқан механизмдердің өнімділігі:

М₀ = ∫_м ·df , м³/с

мұнда df - науа қимасының элементарлы ауданы, м²;

_м - өнімнің қозғалыс жылдамдығының орташа мәні, м/с.

Жоғарыға қарай кеңейетін қалақшалар үшін профессор Пелеев, бұл жылдамдықты үш құраушылардың туындысы ретінде анықтауды ұсынады:

а) Қалақшалар саны - Z;

б) Бір қалақшаның бойымен өнім қозғалысының өстік жылдамдығы:

·r·cos (sin - ·cos)

в) Бір қалақшаның бойымен өнім қозғалысы ұзақтығының біліктің толық бір айналысының ұзақтығына қатынасы, қалақшаның орта бұрышы проекциясының білік өсіне перпендикуляр жазықтықтығына қатынасымен өрнектелген:

·sin /2·

Сонда:

_м = Z··r·cos (sin - cos)··sin /2, м/с

мұнда  - біліктің бұрыштық жылдамдығы, рад/с;

r - қалақшаның радиусы, м;

 - қалақшаның көлбеу бұрышы, град;

 - қалақшаның орта бұрышы, рад;

 - қалақшамен өнімнің үйкеліс коэффициенті, б.в.

Элементарлы ауданды анықтауға болады:

df = ·2··r·dr, м²

мұнда  - науаның толу коэффициенті, б.в.

Эксцентрикті-қалақшалы жұмысшы органдар шұжық өнімдерін қалыптауға арналған шприцтердің ығыстырғыштарында және тұтқыр пластикалық өнімдерді (ет турамасы, ерітілген май және т.б.) соруға арналған сораптарда қолданылады

Ығыстырғыштардың өнімділігін төмендегідей анықтауға болады:

М₀ = 60·Z·V·n·, м³/сағ (VII-19)

мұнда Z - қалақшалар саны, дана;

n - ротордың айналыс саны, мин^-1;

V - бір қалақша аралық кеңістіктегі көлем, м³;

 - беру коэффициенті (0,8-0,9).

Стакандармен жабылған қалақшалар «Триплекс» фирмасының майын соруға арналған сораптарда қолданылады. Дегенмен, бұл сорап жабдықтардың ескірген түрі болып табылады. Ол қазіргі уақытта өндірісте сирек қолданылады.

Дәріс 15. Ет өнімдерін құбыр арқылы ығыстыру және беруге арналған құрылғылар
1. Сыйымдылықты ығыстырғыш-блоутанктер

2. Ет өнеркәсібіндегі ығыстырғыштар конструкциясының жіктелуі мен ерекшеліктері

3. Ет өнеркәсібіндегі сораптар мен шприцтер
Ет комбинаттарында құбыр арқылы:

а) су; б) бу; в) қан; г) ет сорпасы; д) жеткілікті жоғары температурадағы ерітілген май және т.б. сұйық өнімдер тасымалданады.

Бұл өнімдер тасымалдауда ерекше қиындық туғызбайды, себебі бұл сұйықтар Ньютонның үйкеліс заңына бағынады.

Ньютонның заңына бағынбайтын сұйық тұтқыр-пластикалық денелерді тасымалдағанда біршама қиындықтар туындайды, олар:

- ет турамасы; жұмсақ және қатты конфискаттар, каныга және т.б.

Мұнда тасымалдаудың екі (негізгі) нұсқасы болады:

су қосу арқылы;
су қоспай.

Тасымалданатын өнімге су қосу тасымалдауды біршама жеңілдетеді. Бұл жағдайда тегеуріннің шығыны бірашама төмендейді:

құбыр өткізгіштің ұзындығы бойынша;
жергілікті кедергілерде;
жылдамдық шығындары.

Дегенмен, суды келесі жағдайларда қосады, егер

а) ол өнімнің сапасын төмендетпесе;

б) құбырдан шығар ауызда оны өнімнен жеңіл бөліп алуға болса (мысалы, сәйкес экономикалық тиімділік негізінде суды тұндыру, престеу немесе центрифугада өңдеу арқылы).

Өнімге қосылатын судың мөлшері әртүрлі болуы мүмкін. Мысалы, каныгаға 100% дейін, ал жұмсақ конфискаттарға 25% дейін су қосылады.
Жалпы жағдайда құбыр арқылы тасымалдауға арналған қондырғылардың құрылымы төмендегідей:

а) тегеурін туғызуға арналған құрылғы немесе ығыстырғыш;

б) құбырлар мен арматуралар жүйесі;

в) процесті басқару мен автоматтандыру аппаратурасы;

г) сонымен қатар, бұрылмалар болған жағдайда неғұрлым қиын жерлердегі қозғалысты жеңілдетуге арналған құрылғылармен жабдықталады.

Дәріс 16. Ет өнеркәсібіндегі ығыстырғыштар конструкциясының жіктелуі мен ерекшеліктері

Тегеурін туғызуға арналған құрылғылар немесе ығыстырғыштар төмендегідей жіктеледі:

сыйымдылықты ығыстырғыш-блоутанктер немесе айдағыш бактер;
механикалық ығыстырғыш-сораптар.

Ығыстырғыштар жұмысшы циклінің құрылымы бойынша мерзімді (поршенді және плунжерлі сораптар және т.б) және үздіксіз әрекетті болады.

Өніммен түйісуі бойынша:

жұмысшы органы айналмалы немесе ілгерілемелі-кейінді механикалық қозғалыс жасап, өнімге тікелей әсер ететін ығыстырғыштар, яғни сораптар;
ығыстырғыш орта өнімге әсер ете отырып, оны құбыр өткізгішке ығыстыратын ығыстырғыштар;
ығыстырғыш орта өнімге эластикалық қабырға арқылы әсер ететін ығыстырғыштар.

(Соңғы екі жағдайдағы ығыстырғыштарды блоутанктер деп атайды).
Блоутанктер су қосылған өнімдерді айдайды. Сораптар өнімді су қоспай-ақ сора алады.
Блоутанктерде ығыстырғыш орта ретінде сығылған ауа, бу, инертті газ және су қолданылады. Соңғы орта эластикалық қабырғалы ығыстырғыштарда ғана қолданылады.
Автоматтандыру деңгейі бойынша ығыстырғыштар қолмен және автоматты басқарылатын болып жіктеледі.

Қолмен реттеуде келесілерді қамтамасыз ету қажет:

а) техника қауіпсіздігін қатаң қадағалау;

б) орта вентильдерін беруді қосудың қатаң тізбектілігі.

Себебі, егер қысым кішкене жоғарыласа, онда қысылған ауа немесе газ блоутанкті жаруы мүмкін. Автоматты блоутанктер өте күрделі, бірақ неғұрлым қауіпсіз болып табылады.
Блоутанктердің конструкциясы әртүрлі болып келеді. Конструкциялардың біреуінің құрылымы төмендегідей:

түйіспелі сыйымдылықты блоутанк сфералы бүйірлік қабырғалармен жабдықталған көлденең цилиндрлі сыйымдылықты болып табылады;
сыйымдылықтың жоғарғы бөлігінде:

а) қарауға арналған люк;

б) айдалатын ортаны беруге арналған түтікше;

в) қысылған ауа немесе буды беруге арналған вентильді және манометрлі құбыр;

г) сақтандарғыш клапан.

сыйымдылықтың төменгі бөлігінде:

а) ығыстырылатын ортаға арналған құбыр өткізгішке жалғанған түтікше;

б) майды ағызуға арналған құбырдың түтікшесі.

сыйымдылықтың ішіндегі шарнирде ішкі қимасы әрқашан сұйық бетінде жататын (қалтқы есебінен) құбыр орналасқан;
бұл құбыр ерітілген майды қабылдауға арналған.

Дәріс 17. Ет өнеркәсібінде қолданылатын сораптар мен шприцтер

Шприцтердің жіктелуі
Мерзімді әрекетті шприцтердің конструктивті ерекшеліктері

3. Үздіксіз әрекетті шприцтердің конструктивті ерекшеліктері
Су сияқты тұтқырлығы аз өнімдерді сору үшін ортадан тепкіш сораптар ыңғайлы болып табылады.

Қою және тұтқыр өнімдер үшін ротационды сораптар қолданылады:

а) шестерналы - май, ет турамасы үшін;

б) эксцентрикті-қалақшалы - май, ет турамасы, шыжық, қан, сорпа үшін;

в) поршенді - ет турамасы, май, сулы жұмсақ конфискаттар, каныга үшін;

г) героторлы (немесе бір бұрандалы) - қан үшін;

д) стакандармен жабылған қалақшалы - май, қан үшін;

е) шлангілі және диафрагменді - қышқыл орта, еріткіштер мен экстракттар үшін.

Ығыстырғыштардың алғашқы төрт алғашқы типі шприцтердің жұмысшы органы ретінде де қолданылады.

Шприц - шұжық қабықшаларын ет турамасымен мәжбүрлі толтыруға арналған сорап.

Шприцтерге қойылатын негізгі технологиялық және конструктивті талаптар:

шприцтеу кезінде ет турамасының бастапқы құрылымды-механикалық қасиеттері өзгермеуі тиіс, ол үйкелмеуі қажет және ұсақталмауы керек;
шпиктердің кесек пішіні мен олардың ет турамасының жалпы массасындағы таралуы өзгермеуі тиіс,
ет турамасына ауа, май және басқа да бөгде бөлшектер түспеуі қажет;
ет турамасын беру үшін тиеу орнынан шыққанға дейін ет турамасы қозғалысының минималды жолында өстік қысым пайдаланылуы қажет;
шприцтің жұмысшы органының конструкциясында жұмысшы бөлшектерді бұзып-қайта құрау, ет турамасымен жанасатын барлық беттерді жуып-шаю мүмкіндіктері қарастырылуы тиіс;
мүмкіндік болса ет турамасының өту жылдамдығын реттеу, жүктеу бойынша барлық операцияларды толық механизациялау, ет турамасын тегістеу мен тығыздау қарастырылуы қажет.

Шприцтердің жіктелуі

1. Өндірістік қолданылуы бойынша

а) әмбебап шприцтер;

б) арнайы мақсаттаға шприцтер.
Әмбебап шприцтер диаметрі мен шұжық батонының ұзындығы әртүрлі шұжық өнімдерінің кез келген түрін өндіруге арналған.

Арнайы мақсаттаға шприцтер шұжық бұйымдарының белгілі түрлерін өндіруге арналған машиналар. Мысалы:

сосиски, сарделки - «Донбасс» шприц-мөлшерлегіші, «Франк-а-Матик» автоматы және т.б.;
жыртылай ысталған және шикі ыстылған шұжықтар - «Кремер Греббе» пневматикалық шприцтер желісі және т.б.

2. Жұмысшы циклдің құрылымы бойынша

а) мерзімді әрекетті шприцтер;

б) үздіксіз әрекетті шприцтер.

3. Жұмысшы орган ығыстырғыштың конструкциясы бойынша

а) поршенді;

б) эксцентрикті-қалақшалы;

в) шестерналы;

г) бұрандалы (шнекті);

д) роторлы-поршенді ығыстырғыштар.

Ығыстырғыштардың бірінші типі мерзімді әрекетті, ал қалғандары үздіксіз әрекетті шприцтерге тән.

4. Шприц жетегінің конструкциясы бойынша

а) гидравликалық жетекті шприцтер (гидрошприцтер);

б) пневматикалық жетекті шприцтер (пневмошприцтер);

в) механикалық жетекті шприцтер - ескірген шприцтер;

г) электромеханикалық жетекті шприцтер.

Жетектердің алғашқы үш типі мерзімді әрекетті, ал соңғы типі үздіксіз әрекетті шприцтерге тән.
5. Ет турамасын деаэрациялау мүмкіндігі

а) ет турамасын аэрацияламайтын шприцтер (қарапайым шприцтер);

б) ет турамасын аэрациялайтын шприцтер (вакуумды шприцтер).
Мерзімді әрекетті шприцтердің конструктивті ерекшеліктері

Мұндай шприцтер:

бір мезгілде поршенді типті ығыстырғыш болып табылатын ет турамасын қабылдау шанағынан;
ет турамасын шығару құрылғысы - ішек қабықшасы киілетін ауыспалы құбыршадан;
шприц жетегінен тұрады.

Поршенді ығыстырғышты шприцтердің артықшылықтары:

жоғары өстік қысым мен өту жылдамдығын қамтамасыз етеді;
қою тұтқыр ет турамасын жақсы ығыстырады;
өнімге минималды әсерді қамтамасыз етеді, яғни шпик өз пішінін жоғалтпайды;
кез келген шұжық түрлерін өндіруге қолданылады (алдымен сервелат, салями және т.б. жоғары сапалы шұжықтар өндірісінде). Ет турамасының қысымы мен өту жылдамдығын өзгерту (қажет болғанда) мүмкіндіктеріне ие.

Үздіксіз әрекетті шприцтердің конструктивті ерекшеліктері
Үздіксіз әрекетті шприцтердің құрылымы төмендегідей:

ығыстырғышқа берер алдында ет турамасын қабылдауға арналған төңкерілген конус немесе пирамида түріндегі шанақ;
осы немесе басқа конструкциядағы ығыстырғыш;
ет турамасын шығаруға арналған құрылғы;
шприцтің жетегі;
ығыстырғышқа қызмет көрсететін механизмдер (фильтр, вакуум-сорап және т.б.).

Шприцтің жұмысы ең алдымен ығыстырғыштың конструкциясымен анықталады. Ығыстырғыштардың әрбір типінің өзіне тән артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Оларға байланысты шприцтердің қолдану аймағы анықталады.

Шестерналы ығыстырғышты шприцтердің артықшылықтары:

олар шпиксіз тұтқырлығы аз ет турамаларын беруге арналған. Осыған байланысты сосиска және сарделка өндірісінде қолданылады.

Шприцтердің технологиялық есептеуі

Кеңінен тараған үздіксіз әрекетті екі шнекті шприцтердің өнімділігі ет турамасының жылдамдығы (₀) мен оның жұмысшы камерасының көлденең қима ауданына (f) тәуелді:

М₀= ₀·f, м³/с

Екі шнекті және екі бұрандалы ет турамасын ығыстырғыштардың конструкцияларын талдау нәтижесі ауданның үйлесімді мәнін анықтауға мүмкіндік береді.

f = (1,3 -1,4) ·(D² - d²)/4, м²

Ет турамасы қозғалысының нақты өстік жылдамдығы бұрандалы немесе шнекті ығыстырғыш тудыруға қабілетті максималды жылдамдықтың кішкене үлесі ретінде анықталуы мүмкін:

₀ = ··_мах, м/с

мұнда  - ет турамасының саңылаулар арқылы өтуін ескеретін коэффициент, ол қоректену қысымына байланысты кең ауқымдағы 0-ден 1,0-ге дейінгі мәндерді қабылдайды;

 - бұрандалармен туындаған максималды мүмкіндік жылдамдықтан (0,28-0,35) ет турамасының қалуын ескеретін коэффициент;

_мах- өстік жылдамдықтағы ет турамасы қозғалысының максималды мүмкіндік жылдамдығы:

_мах = r tg _с, м/с (4)

мұнда  - шнек немесе бұранданың бұрыштық жылдамдығы, с^-1;

r - шнек немесе бұранданың максималды радиусы, м;

_с - шнек немесе бұранда арнасының орташа бұрышы, град.
Дәріс 18. Ет өнеркәсібінде қолданылатын араластырғыштар

Ет өнеркәсібінде қосып араластыру және араластыру сияқты технологиялық операциялар кеңінен қолданылады.

Қосып араластыру дегеніміз өнімнің негізгі массасының көлемінде бір немесе бірнеше компоненттерден біртекті қоспа алу процесі. Араластыру - өнімге белгілі консистенция беру процесі.

Бұл процестер механикалық, пневматикалық және импульсті әдістермен жүзеге асырылуы мүмкін.

Механикалық әдістер:

а) шнек немесе серіппелі бұрандалар сияқты айналмалы қалақшалар көмегімен;

б) араластырғыш (барабанды араластырғыштар) сыйымдылығының айналысы көмегімен;

в) сопла, саңылау және жылдам айналатын бөлшектер арқылы массаның өтуі арқылы жүзеге асырылады.

Пневматикалық әдістер қысылған ауа және бу арқылы, ал импульсті әдістер ультрадыбыспен дыбыстандыру немесе электрогидравликалық әсерлер көмегімен жүзеге асырылады.
Араластырғыштарда сұйық, сусымалы, сонымен қатар кесек, қамыр тәрізді өнімдер мен ет турамалары араластырылады.

Сұйық өнімдер үшін тік араластырғыштар қолданылады:

а) радиалды орналасқан түзу көлденең немесе пропеллерлі қалақшалы;

б) тік қалақшалы.

Сусымалы, қамыр тәрізді және кесек өнімдерді, сонымен қатар ет турамасын араластыру үшін мерзімді және үздіксіз әрекетті, конструкциясы бойынша алуан түрлі араластырғыштар қолданылады.

Оларда негізінен шнекті, бұрандалы, қалақшалы және барабанды жұмысшы органдар қолданылады.

Әрбір араластырғыш тұрықтан тұрады, онда төмендегілер орналасқан:

жұмысшы камера - науалы немесе сопақ тәрізді араластырғыш сыйымдылық (дежа);
араластырушы орган - шнек немесе серіппелі бұранда, қиғаш орнатылған көлбеу қалақшалы білік немесе Z тәрізді қалақшалар;
мерзімді әрекетті араластырғыштар үшін дежаны лақтыру механизмі;
үздіксіз әрекетті араластырғыштар үшін шығаруға арналған механизм;
қосалқы тораптар, мысалы араластырғыштар атмосфералық қысыммен немесе вакуумде жұмыс істейтіндіктен вакууммен қамсыздандыру жүйесі.

Дәріс 19. Біртекті емес сұйық, пластиналы және сусымалы денелерді (жүйе) механикалық бөлуге арналған жабдықтар

жүктеу 6,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 18