Ќазаќстан республикасы ѓылым жєне білім министірлігі

Ет өнеркәсібіндегі жылулық аппараттардың негізгі есебі

мұнда  - қыздырылатын ортадан өнімге жылу беру коэффициенті, Вт/м² град; Мысалы: ыстық су  ет ұшасының сыртқы жамылғысы; бу  шұжық; түтінді-ауалы қоспа  шұжық; жанғыш жанармай өнімдері  өнім.

t_бет - дене бетінің температурасы (t_орта аспайды);

t_центр - өнім денесінің ортасының температурасы (пісіру кезінде 70⁰).

 - дененің жылу өткізгіштік коэффициенті (анықтамалық өлшем) вт/м·град;

L - денені анықтаушы өлшем (жылудың ену тереңдігі - әдетте шұжық батонының диаметрі (D), биіктігі немесе ұзындығы (H), суға пісіру кезінде ет кесегінің диаметрі (D) немесе жидіту кезінде жылудың ену тереңдігі (h).

Егер дене жидітілсе, онда t_центр ену тереңдігіндегі (h = 2-3 мм) температура болып табылады.

• 
  қолданылу аймағы бойынша тағамдық және техникалық;
  
• 
  түріне қарай қатты (ұсақталған сүйек) және жұмсақ;
  
• 
  малдың тұқымы бойынша сиыр, шошқа, қой, сүйекті және т.б.
  

Майлы шикізатты қайта өңдеу бойынша жүргізілетін технологиялық операциялар төмендегідей жіктеледі:

• 
  балқытуға дайындық бойынша операциялар (сұрыптау, ұсақтау);
  
• 
  балқыту немесе еріту бойынша негізгі операциялар (жылулық; импульсті; механикалық, соның ішінде ортадан тепкіш; физикалық, соның ішінде ультрадыбыс, электрлі);
  
• 
  соңғы операциялар (тазалау, суыту, май мен шыжықты ажырату, престеу және т.б.).
  

Өнеркәсіпте жылулық әдістер кеңінен қолданыс тапқан. Олар екі топқа жіктеледі:

• 
  тура түйісуге негізделген әдістер - «ылғалды» әдістер;
  
• 
  жанама түйісуге негізделген әдістер - «құрғақ» әдістер.
  

«Құрғақ» әдісте судың мөлшері шектеулі болады да, майдың бөліну нашарлайды.

Осы әдістерге сәйкес майлы шикізатты балқытуға арналған аппараттар екі топқа жіктеледі:

• 
  тура түйісу әдісі (ылғалды) бойынша жұмыс істейтін аппараттар, яғни жылу тасымалдағыш тура шикізатқа енгізіледі - араластыру аппараттары;
  
• 
  тура емесе немесе жанама түйісу (құрғақ) әдісі бойынша жұмыс істейтін аппараттар, яғни жылу тасымалдағыш пен шикізат өзара қабырғамен бөлінген - беттік аппараттар.
  

1. Барботерлі және араластырғышы бар ашық аппараттар (қазандықтар);

2. Щеткалы (Де Лаваль) және ортадан тепкіш (АВЖ) балқыту-ұсақтау аппараттары;

3. «Титан» фирмасының экспульсионды-ұсақтау аппараттары;

4. Техникалық өнімдер, конфискаттар және т.б. ыстық ауамен өңдеуге арналған деструкторлар;

5. Автоклавтар.

1. 
   Жылулық жейделі және араластырғышы бар немесе жоқ ашық және жабық, тік және көлденең, вакуумды және атмосфералы қазандықтар;
   
2. 
   Араластырғышы бар шнекті аппараттар.
   

• 
  аппарат жұмсақ майлы шикізатты балқытуға арналған;
  
• 
  конусты түпті тік цилиндрлі сыйымдылық;
  
• 
  аппараттың цилиндрлі бөлігінің диаметрінің биіктігіне қатынасы шамамен бірге жақын, яғни диаметрі мен биіктігі бірдей;
  
• 
  аппарат бір жағына барботер бекітілген тік құбырдың қабырғасына орналасады, яғни құбырдың көлденең жағы бұдырланған;
  
• 
  жылу тасымалдағыш ыстық сулы ауа барботер арқылы майдың балқу аймағына беріледі;
  
• 
  конусты түптің төменгі бөлігінде майды құйып алуға арналған түтікше орналасқан;
  
• 
  аппарат тік қалақшалы араластырғыштың жетегі орнатылған тегіс қақпақпен жабдықталуы мүмкін. Мұнда араластырғыштың өсі сыйымдылықтың орта өсінен біршама шеткері өтеді.
  

Сурет XIII-1 Ашық қазандықтың сұлбасы

• 
  АВЖ жұмысшы органы цилиндрлі тұрықтың ішінде көлбеу орнатылған, бүйір қабырғасы бұдырланған (тесік диаметрі 6 мм) айналмалы барабаннан тұрады;
  
• 
  тұрық тиегіш шанақты қақпақпен жабылған;
  
• 
  тиеу шанағы төменгі бөлігі ірі тесіктермен тесілген цилиндрлі саптамамен аяқталады;
  
• 
  саптаманың ішіне бұдырланған айналмалы барабанның түбіне бекітілген П-тәрізді пышақ қатаң бекітілген;
  
• 
  пышақ пен саптама машинаның жұмысшы аймағына түсіп, одан әрі ортадан тепкіш күш әсерінен сыртқа шығарылатын жұмсақ шикізатты алдын ала ұсақтауға арналған;
  
• 
  бұдырланған айналмалы барабанның ішкі қабырғасына барабанның жоғарғы қақпағына бекітілген қозғалмайтын пышақтар жұбы орнатылған;
  
• 
  бұдырланған айналмалы барабанның сыртқы қабырғасы жағынан балқытылған майдың машинадан ығысып шығуын жеңілдететін, ортадан тепкіш қалақшалар рөлін атқаратын екі қалақша пісіріліп бекітілген.
  

• 
  жұмсақ шикізат шанаққа тиеледі де, қозғалмалы П-тәрізді пышақ пен ірі тесікті қозғалмайтын цилиндрлі саптама арасындағы саңылауда алдын ала ұсақталады;
  
• 
  одан әрі ұсақтау бұдырланған айналмалы барабан мен қозғалмайтын пышақтар арасындағы саңылауда жалғасады;
  
• 
  ыстық бу көлбеу тұрыққа жанама орналасқан түтікше арқылы машинаның жұмысшы аймағына беріледі;
  
• 
  ұсақталған май өте жылдам (3-5 секунд) балқиды да, ортадан тепкіш күш әсерінен барабанның қабырғасындағы тесіктер арқылы жұмысшы аймақтан шығарылады;
  
• 
  одан әрі тұрықтың көлбеулігі мен айналмалы барабанның сыртқы жағынан пісіріліп бекітілген қалақшалар жұбы арқылы балқыған майдың қоспасы мен конденсат (су), қоспаны 3 м дейін көтеруге жеткілікті тегеурінмен машинадан шығарылады.
  

Егер балқыту кезінде өнімнің агрегаттық күйі мен оның жылу физикалық сипаттамасы өзгеретін болса, онда балқу ұзақтығын анықтау қыздыру қарқындылығы бойынша анықталады.

Мұндай балқыту, пісіру, қуыру, қақтау сияқты стационарлы емес процестердің ұзақтығы Кондратьевтің қисығы немесе қыздыру қарқындылығы бойынша анықталады.

Дегенмен, Кондратьевтің қисығы өнімнің агрегаттық күйі біршама өзгеретін (мысалы, жидіту) процестердің ұзақтығын анықтауға негізделген.

Қыздыру қарқындылығын басқаша қыздыру жылдамдығы деп те атайды. Қыздыру қарқындылығы бойынша процестің ұзақтығын анықтауда барлық процесс үш фазаға жіктеледі:

- қалыптаспаған процестегі қыздырылу уақыты ₀;

- қалыптасқан процестегі қыздырылу мен майдың толық балқығандығына дейінгі уақыт ₁;

- майдың толық балқыған сәтінен мен қыздырылу процесінің соңына дейінгі уақыт _2.

Процестің ұзақтығы ₀ есептелмейді, ол тәжірибелік мәліметтер негізінде беріледі.