7
-
дене тəрбиесі мен шынықтыру əдістерін пайдалану арқылы балалар
мен жасөспірімдер ағзасының қоршаған ортада бейімделу
мүмкіншілігін арттырып, денсаулығын қорғау мен жақсартуға үлес
қосады жəне толыққанды əлеуметтік кəсіби қызметті қамтамасыз
ету үшін өзінің дене мəдениетін жетілдіруге дайын;
-
оқушыларда саламатты өмір сүру салтын қалыптастыруға жəне
тазалық сақтау мен денсаулықты нығайту талаптарына сай сыртқы
ортаның жағымсыз ықпалдарынан қорғану ережелерін ұстануға
қабілетті.
Студенттер білуі керек:
-
мектеп жасындағы балалар мен жасөспірімдердің өсуі мен
дамуының жалпы заңдылықтары;
-
жүйке жүйесі дамуының физиологиясы, жоғары жүйке əрекеті жəне
баланың даму барысындағы қалыптасуы;
-
сенсорлық жүйелердің дамуының физиологиялық ерекшеліктері;
-
эндокриндік жүйенің дамуы, балалар мен жасөспірімдердің
жыныстық жетілуі мен тəрбиелеудің ерекшеліктері;
-
тірек-қимыл жүйесінің дамуы;
-
ас қорыту ағзаларының даму ерекшеліктері;
-
зат пен энергия алмасуының физиологияляқ ерекшеліктері;
-
қанның, жүрек-қан тамырлары мен тыныс алу жүйелерінің дамуы;
-
сыртқа шығару жүйесі мен терінің жастық ерекшеліктері;
-
оқушылардың денсаулығын қорғау, саламатты өмір сүру салтының
қағидаларын ұстануға баулу негіздері.
Пəн пререквизиттері – жалпы биология, эмбриология, адам
анатомиясы мен физиологиясы, химия, физика, цитология жəне гистология,
генетика негіздері.
Пəн постреквизиттері – педагогика, психология, адам мен жануарлар
физиологиясы, экология, социология.
8
«Оқушылардың физиологиялық дамуы» пəнінің
ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ
Тақырып 1. Кіріспе. Онтогенез заңдылықтары.
Тақырып 2. Тірек-қимыл жүйесінің дамуы.
Тақырып 3. Жүйке жүйесінің дамуы.
Тақырып 4. Жоғары жүйке əрекеті жəне оның баланың осіп-дамуы
барысында қалыптасуы.
Тақырып 5. Сенсорлық жүйелердің дамуы.
Тақырып 6. Эндокриндік жүйенің дамуы.
Тақырып 7. Қанның жастық ерекшеліктері жəне жүрек-қан тамырлары
жүйесінің дамуы.
Тақырып 8. Тыныс алу жүйесінің дамуы.
Тақырып 9. Ас қорыту жүйесінің жасқа сай анатомиялық-физиологиялық
ерекшеліктері.
Тақырып 10. Зат пен энергия алмасуының жастық ерекшеліктері.
Тақырып 11. Сыртқа шығару жүйесі мен терінің жастық ерекшеліктері.
Тақырып 12. Балалардың дамуының əлеуметтік факторлары. Мектепке
бейімделу.
ПƏН МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
Оқушылардың
физиологиялық
дамуы
педагогикалық
ғылымдар
жүйесінің құрамдас бөлімі ретінде. «Оқушылардың физиологиялық дамуы»
пəнін оқытудың мақсаты жəне міндеттері. Зерттеу нысаны мен əдістері.
Оқушылардың физиологиялық дамуының педагогика жəне психология
ғылымдарымен байланысы, оның оқу-тəрбие жұмысы мен еңбек тəрбиесін
дұрыс ұйымдастырудағы, оқушылар денсаулығын сақтап нығайту, денелік
дамуын жетілдіру мен жұмысқа қабілеттілігін арттыру үшін маңызы.
Оқушылардың
физиологиялық
дамуының
ғылым
ретінде
қалыптасуының негізгі кезеңдері. Оқушылардың физиологиялық дамуының
Қазақстанда дамуы.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. ОНТОГЕНЕЗ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ
Организмнің біртұтастығы. Организм жəне қоршаған орта. Организм
қызметтерінің нейрогуморальдық реттелуі. Организмнің өсуі мен дамуы.
Өмір сүру жағдайларының мектеп жасындағы балалардың өсуі мен дамуына
тигізетін əсері. Дамудың үздіксіздігі, əркелкілігі, ең маңызды жүйелердің
дамуының озық жүруі жəне гетерохрония. Онтогенездің кезеңдерге бөлінуі,
онтогенездің қатерлі кезеңдері. Денелік даму - денсаулық жағдайының жəне
9
əлеуметтік бақуаттылықтың маңызды көрсеткіші. Оқушылардың денелік
дамуының жағдайы мен оны анықтайтын əдістер. Акселерация, ретардация,
реактивтілік пен резистенттік туралы ұғымдар.
2. ТІРЕК-ҚИМЫЛ ЖҮЙЕСІНІҢ ДАМУЫ
Адам қаңқасы. Буындардың құрылысы мен қызметтері. Омыртқа
жотасының иілімі, олардың қалыптасуы мен маңызы. Қаңқа сүйектерінің
қалыптасуы.
Ет жүйесі. Бұлшық еттің құрылысы мен қызметі. Ет салмағы мен ет
күшінің жас ерекшеліктері. Қозғалыс дағдыларының дамуы, жасқа сай
қозғалысты үйлестіруді жетілдіру.
Дене еңбегінің шамасына əр түрлі жастағы организм реакциясының
ерекшеліктері. Оқушылардың қозғалыс режимі. Гиподинамияның зияны.
Дене бітімі, оның дұрыс қалыптасуының маңызы. Кеуде қуысы
қаңқасының деформациясы. Жалпақтабандылық. Тұру, отыру жəне жүру
кезінде денені дұрыс ұстау. Мектеп оқушыларында дұрыс дене бітімін
сақтауды жəне қалыптастыруды тəрбиелеу. Дене бітімін дұрыс қалыптастыру
мен табан тірегін нығайтуда дене жаттығуларының маңызы. Тірек-қимыл
жүйесінің бұзылыстарының алдын алу.
3. ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНІҢ ДАМУЫ
Жүйке жүйесінің құрылысы. Жүйке жүйесінің ақпаратты қабылдау,
өңдеу, өткізу жəне психикалық қызметтерін атқару үшін организмнің
реакцияларын ұйымдастырудағы ролі. Жүйке ұлпасы. Нейронның құрылысы
мен қасиеттері. Жүйке талшығының қасиеттері. Жүйке талшықтарының
миелинденуіне байланысты жас ерекшеліктері. Синапстар, орталық жүйке
жүйесіндегі ( ОЖЖ ) қозуды өткізу механизмі. Жүйке орталықтары жəне
олардың қасиеттері.
Рефлекс - жүйке əрекетінің негізі. Рефлекторлық доға. Рецепторлар.
ОЖЖ-де қозу мен тежелу жəне олардың өзара əрекеттесуі. Иррадиация,
индукция жəне доминанта. Балаларда иррадиация мен индукцияның өту
ерекшеліктері, оларды оқу жəне тəрбие үрдісінде ескеру.
Орталық жүйке жүйесі бөлімдерінің құрылысы мен функционалдық
маңызы. Автономиялық жүйке жүйесі.
4. ЖОҒАРЫ ЖҮЙКЕ ƏРЕКЕТІ ЖƏНЕ ОНЫҢ БАЛАНЫҢ ӨСІП-
ДАМУЫ БАРЫСЫНДА ҚАЛЫПТАСУЫ
Ми қыртысының құрылымдық жəне функционалдық ұйымдасуы.
И.М.Сеченов жəне И.П.Павлов - жоғары жүйке əрекеті туралы ілімнің негізін
қалаушылар.
Шартты рефлекстер туралы ілім. Шартты жəне шартсыз рефлекстердің
ерекшеліктері. Шартты рефлекстердің пайда болуының механизмі. Шартты
Достарыңызбен бөлісу: |
