Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі м. Ж. Еркебаев, Қ. С. Құлажанов, Д. Б. Тəттібаева, А. Ы. Мəуленов

225
Индолды қосылыстар
Индол-З-карбинол Қырыққабат 
(аққауданды, 
түсті, рокколи, 
брюссель), 
шалқан, кресс-
салат, брюква, 
шомыр, 
шалғам, 
желкек, қыша
–
50 мг
300 мг
Пигменттер
Хлорофилл
Жеуге жарамды 
өсімдіктердің 
жасыл бөліктері
Микробалдырлар 
(хлорелла, 
одонтеллла, 
спирулина)
100 
мг
300 мг
Фикоцианиндер
Тағамдық 
балдырлар
Спирулина 
(Spirulina)
50 мг
450 мг
Органикалық 
қышқылдар
(Соның ішінде 
ангелик,
шарап, гликол,
глиоксал, 
изолимон, 
коричная, п-кумар,
лимон, фумар, 
алма)
Қой бүлдірген, 
өрік, таңқурай, 
цитрус 
дақылдары,
итмұрын, інжір, 
көк жидек, ит 
бүлдірген,
шие, фанат, 
қызыл тал,
гибискус, мүк 
жидек, алмұрт, 
банан, бүрген, 
жүзім, айва,
қарақат, 
морошка, қара 
бүлдірген, 
бал, күнбағыс 
тұқымы, саңы-
рауқұлақтар, 
балдыркөк, 
фенхель, лавр
Қытай лимоннигі, 
(Schisandra сhinen-
sis Ваill.) жемісі, 
жапырағы; лаппа 
түйе жапырағы, 
(Arctium lappa) жер 
үстіндегі, жер 
астындағы бөлігі; егіс 
стальнигі, (Ononis
arvensis) тамырлары; 
егіс жоңышқасы, 
(Medicago sativa) 
(жер үстіндегі бөлігі) 
өсімдігі; қарапайым 
арша, (Juniperus com-
munis) бүршіктері;
дəрілік бақбақ, 
(Taraxacum offi cinale) 
жапырақтары; какао, 
500 
мг
500 мг

226
жапырағы,
анис, сəбіз, 
түйе жаңғағы, 
рауғаш,
қымыздық, 
қояншөп
(Theobroma cacao) 
жапырақтары; 
құйрықты жапал, (Cy-
nanchum caudatum) 
жер астындағы бөлігі; 
жіңішке жапырақты 
жиде, (Elaeagnus 
angustifolia) жемісі; 
түйе жаңғағы, (Jug-
lans regia) жапырағы 
жəне т.б.
Валериан 
қышқылы
Иссоп, 
ұзынынан 
кесілген 
жалбыз,
лавр, орман 
қой бүлдіргені, 
какао
бұршақтары
Дəрілік аюбалдырған,
(Angelica archan-
gelica L) тамыры, 
жапырағы; ферула 
сумбул, (Ferula sum-
bul) тамыры; парсы 
феруласы, (Ferula per-
sica) тамыры; дəрілік 
валериана, (Valeriana 
offi cinalis L.) тамыры
2 мг
5 мг
Басқа қосылыстар
Аллицин
Қытай жуасы, 
жабайы 
сарымсақ
–
4 мг
12 мг
Бетаин
Ырғай 
(жемістері), 
қызылша, 
бүрген (жеміс-
тері), күріш, 
арпа, сұлы, 
банандар, 
бұрыш, шай, 
бұршақ 
тұқымдастар, 
картоп, 
қарбыз, кофе, 
бал қарағай 
жаңғақтары, 
қояншөп
Жалаңаш мия, 
(Glycyrrhiza glabra) 
тамыры; егіс жо-
ңышқасы, (Medicago 
sativa) жер үстіндегі 
бөлігі; дəрілік 
буквица, (Betonnica 
offi cinalis L) шөбі, 
тамыры; қытай 
қайыңы, жемістер; 
(Lycium chinence 
Mill.); біржылдық 
күнбағыс, (Helianthus 
annuus L.) гүлдері 
жəне жапырағы; қара 
қошқыл эхинацея, 
(Echinacea Moench) 
жер үстіндегі бөлігі
3 г
6 г

227
Бетулин
Қарапайым 
құрма, иссоп
Қара жəне сұр қан-
дыағашы, (Aimus 
glutinosa L, incana L.) 
қабығы; салбыраған 
қайың, (Betula pen-
dula Roth) қабығы; 
жапон софорасы, 
(Sophora japonica) гүл 
қауызы, жемістері; 
қарапайым қайың 
текті бұта, (Corylus 
avellana L.) қабығы
40 мг
80 мг
Гидроксилимон 
қышқылы
Гарциния 
мангустан 
(жемістері)
Камбоджа гар-
циниясы, (Garcinia 
camboyana) 
жер үстіндегі бөлігі
Гингозидтер
Женьшень 
(тамыры)
Женьшень, 
(Panax 
ginseng) 
жапырақтары
5 мг
30 мг
Гиперицин
Тесілген шай 
шөбі (шөптер, 
жалған шай-
лардың гүлдері)
Тесілген шай шөбі, 
(Hypericum perforatum 
L.) жер үстіндегі 
бөлігі
0,3 мг
1 мг
Глицирризин 
қышқылы
Мия (түрлері) 
– балық 
өнімдері, 
консервіленген 
жемістер жəне 
көкөністер 
өндірісінде 
қосылатын 
дəмдік қоспа
Жалаңаш мия, 
(Glycyrrhiza glabra) 
тамыры; түкті гүлді 
астрагал, (Aslra-
galus dasianthus) жер 
үстіндегі бөлігі
10 мг
30мг
L-Глутамин
Балдыркөк, 
сəбіз, қызылша, 
асқабақ, дəндер
Дəрілік шалфей, 
жер үстіндегі бөлігі 
(Salvia Offi cinalis) жер 
үстіндегі бөлігі
500 
мг
1000 мг
Глутатион
Ет, бауыр
Нан пісіретін жəне 
сыра ашытқылары, 
зародыши пшеницы 
(Triticum L.) бидай 
ұрықтары
50 мг
150 мг

228
Карвеол
Балдыркөк, 
зире
Көп кесілген 
схизонепета, (Schi-
zonepeta mulfi fi da) 
жердің үстіңгі 
бөлігіндегі эфир 
майлары; қарапайым 
балдырған, (Heracle-
um sphondylium) эфир 
майлары
Карнозин
Ет, балық 
(бекіре, сүйрік)
Химиялық синтез 
жолымен алынған
200 
мг
2000 мг
Кофеин
Шай, какао, 
кофе
Парагвай падубы, 
(llex рагаguarien-
sisA. St-Hil.) жапы-
рақтары, бұтақтары; 
гуарана, (Paullinia 
cupana) тұқымдары; 
жылтыр кола, (Cola 
nitida) тұқымы
50 мг
150 мг
Креатин Ет
Тағам 
шикізатынан 
алынған
1000 
мг
3000 мг
Куркумин
Куркума
–
10 мг
30 мг
Лимонен
Аскөк, зире, 
кар-дамон, 
жалбыз
Қарағай ағашта-
рының эфир май-
лары (Pinus); дəрілік 
қурай, корень, плоды 
(Angelica archangel-
ica) тамыры, жемісі, 
үнді аденосмасы, 
(Adenosma indiana 
(Lour.) Merrill); жер 
үстіндегі бөлігі; хош 
иісті гомалонема, 
(Homalonema aromat-
ica Schott.) тамыры; 
(Commiphora molmol 
Engl.) шайыры
5 мг
50 мг
Ментол
Жалбыз
Эфир майлары
3 мг
9 мг
Неомиртиллин
Қара жидек
Эфир майлары
Орнитин
Тері, дəнекер 
тін
Азық-түлік 
шикізатынан алынған 
(жануар терілері, 
дəнекер тін жəне т.б.)
100 
мг
500 мг

229
РНҚ/ДНҚ Уылдырық, 
балық ұрық безі
Тағам шикізатынан 
алынған
320/32 
мг
–
Серотонин
Банандар, 
ананас, түйе 
жаңғағы, 
авокадо, 
қызанақ
Қара жаңғақ, (Jug-
lans nigra) тұқымы; 
маньчжур жаңғағы, 
(Juglans mandshurica) 
тұқымы; қарапайым 
гриффония, (Griffonia 
simplicifolia) 
жапырағы
Схизандрин
Қытай 
лимоннигі 
(жемісі, 
тұқымдары)
Қызыл кадзура, 
(Kadsura coccinea) 
жемістері; қытай 
лимоннигі, тамыры, 
жапырағы, сабағы
500 
мкг
1000 мкг
Таурин
Ет, балық, сүт, 
устрицалар, 
теңіз 
моллюскалары, 
жұмыртқалар
Тағам шикізатынан 
жəне биотехноло-
гиялық жəне химия-
лық синтез жолымен 
алынған
400 
мг
1200 мг
Теобромин
Какао, шай
Сүйірленген кола, 
(Cola acuminate Schott 
et Endl.) тұқымы; 
парагвай падубы, 
(Ilex paraguariensis 
A. St-Hil.) бұтақ 
жəне жапырақтары; 
(Paullinia cupana) 
гуаранасы, тұқымы; 
жылтыр кола, (Cola 
nitida) тұқымы
35 мг
80 мг
Теофиллин
Шай, какао, 
шоколад
(Paullinia cupana) 
гуаранасы, тұқымы; 
жылтыр кола, (Cola 
nitida) тұқымы
50 мг
150 мг
Форсколин
10 мг
30 мг
Цитруллин
Қырыққабат, 
авокадо, жүзім
Қара жəне сұр 
қандыағаш, (Almus 
glutinosa L, incana L) 
қабығы; салбыраған 
қайың, (Betula pen-
dula Roth) қабығы
100 
мг
500 мг
Элеутерозидтер
Тікенекті 
элеутерококк 
(жемістері)
Тікенекті элеутеро-
кокк, (Eleuthero-coccus 
senticosus) тамыры
1 мг
3 мг

230
Янтар қышқылы
Қарлыған, 
жүзім, қарақат, 
қояншөп, ба тат, 
ашыған сүт 
өнімдері, бабына 
келген сырлар
Химиялық синтез 
жолымен алынған
200 
мг
500 мг
Үлесті белсен-
ділігі бойынша 
стандартталған 
ферменттер 
(жануар жəне 
өсімдік текті, 
сонымен қатар 
биотехноло-
гиялық жолмен 
алынған)
Физио
логия-
лық əс
ері бойынша
Амилаза
Бал, 
көкөністері, 
жемістер, 
тағамдық 
өсімдіктер, ірі 
қара малдың 
ұйқы безі
Биотехнология 
өнімдері
А
сқорыт
у проце
сіне физио
логия-
лық əс
ер ет
уі бойынша
Пепсин
Сойылған 
мал дың жəне 
құстың асқа-
заны, гүл тозаңы
– «–
Трипсин
Ірі қара малдың 
ұйқы безі, гүл 
тозаңы
– «–
Химотрипсин
Ірі қара малдың 
ұйқы безі
– «–
Липазалар
Бұршақ 
тұқымдастар, 
күнбағыс, 
астық тұқым-
дастар, шаршы 
гүлді өсімдіктер 
тұқымдары, 
сəбіз, папайя,
гүл тозаңы
– «–

231
Лактаза
Көкөністер, же-
містер, та ғам-
дық өсімдіктер
– «–
β-Галактозидаза
Йогурт
– «–
Дипептидаза
– «–
Мальтаза
Көкөністер, же-
містер, тағам-
дық өсімдіктер
– «–
Сахараза
Көкөністер, 
жемістер, та ғам-
дық өсімдіктер 
містер, тағамдық 
өсімдіктер 
Бромелайн
Ананас, папайя
Ананас, (Ananas
comosus Merrill) сабағы
750 
мг
1500 мг
Папаин
Папайя, киви, 
маннго
Қарапайым інжір, (Fi-
cus carica L) жа пы рағы; 
қауын ағашы (папайя), 
сүттіген шы рыны 
(Carica papaya L.)
50 мг
100 мг
Лизоцим
Ақ желкек,
жұмыртқалар
Биотехнологиялық син-
тез жолымен алынған

жүктеу 1,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: