7
8. Қарағанды
358692
183685 175007
273755
140349
133406
84937
43336
41601
9. Қостанай
203307
104085 99222
99348
51163
48185
103959 52922
51037
10. Қызылорда
275656
141375 134281
116709
59988
56721
158947 81387
77560
11. Маңғыстау
224617
115769 108848
104663
53933
50730
119954 61836
58118
12. Павлодар
185880
95488
90392
123486
63229
60257
62394
32259
30135
13. СҚО
136082
70223
65859
51554
26642
24912
84528
43581
40947
14. ОҚО
1108807 568244 540563
474198
243559
230639
634609 324685 309924
15. Алматы қаласы 385484
198668 186816
385484
198668
186816
0
0
0
16. Астана қаласы
241793
124302 117491
241793
124302
117491
0
0
0
2015 жылғы 1 қаңтарға балалардың ең көп саны Оңтүстік Қазақстан
(1 108 807), Алматы (618 154), Жамбыл (396 452) облыстарында, Алматы
қаласында (385 484), Қарағанды облысында (358 692) байқалады.
Оның ішінде, ауылдық жерлерде балалардың көпшілігі Оңтүстік Қазақстан
(634609), Алматы (471709) облыстарында тұрады.
Ең аз балалар саны Солтүстік Қазақстан (136 082) және Батыс Қазақстан
(174 092) облыстарының үлесінде.
Балалардың құқықтарын заңнамалық қорғау саласындағы
мемлекет саясаты
Отбасыны және балаларды қорғауға бағытталған 2015 жылы
қабылданған нормативтік құқықтық актілер
2015 жылғы 1 қаңтардан бастап Қылмыстық кодекстің (ҚК) және Әкімшілік
құқық бұзушылық туралы кодекстің (ӘҚК) жаңа редакциялары қолданысқа
енгізілді. Онда түрлі сипаттағы зорлық-зомбылық жасағаны үшін, сексуалдық
және экономикалық қанауға, балаларды ұрлау мен саудаға салуға қылмыстық
жауапкершілік қарастырылған.
Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіруге, зорлауға, кәмелетке толмаған
адамды қылмыс, қоғамға жат әрекеттер жасауға, жезөкшелікпен айналысуға
тартуға, сондай-ақ кәмелетке толмаған баланы саудалауға байланысты
жауапкершілік күшейтілді.
Бала асырап алу жөніндегі заңсыз әрекет (137-бап), кәмелетке толмаған
адамды Қазақстан Республикасының шегінен тысқары жерге заңсыз әкету
(143-бап), кәмелетке толмағандарды эротикалық мазмұндағы өнімдерді жасауға
тарту (144-бап) үшін қылмыстық жауапкершілік қарастырылды.
140-бап кәмелетке толмаған адамды тәрбиелеу жөнiндегi мiндеттердi ата-
анасының немесе өзiне осы мiндеттер жүктелген өзге адамның дәлелсіз
себептермен
орындамауы
немесе
тиiсінше
орындамауы
бөлігімен
толықтырылды.
Осы бапта, 2-бөлімде тәрбиелеу жөніндегі міндеттерді кәмелетке толмаған
адамға қатыгездік танытуымен ұласқан орындамауы немесе тиісінше
орындамауы бөлігінде ата-ананың немесе өзiне осы мiндеттер жүктелген өзге
адамның, сол сияқты педагогтiң және кәмелетке толмаған адамды қадағалауды
8
жүзеге асыруға мiндеттi өзге мекеменiң басқа да жұмыскерiнiң жауапкершілігі
қатайтылды.
Жас балаларға жыныстық тиіспеушілікке қарсы жасалған қылмыстар үшін
ата-аналардың, педагогтардың және кәмелетке толмаған адамды тәрбиелеуге
заңмен жүктелген өзге де адамдардың қылмыстық жауапкершілігі қатайтылды.
Кәмелетке толмаған адамдарға қарсы сексуалдық қылмыстар жасағаны
үшін сотталған адамдарға кәмелетке толмағандармен жұмыс істеуге өмір бойына
тыйым салу белгіленді.
Мемлекет басшысының ана мен баланы қорғау жөніндегі тапсырмасын
орындау үшін Медициналық қылмыстық құқық бұзушылықтар туралы жаңа
тарау енгізілді.
Қажет болған жағдайда қылмыстық процеске қатысушылардың барлығы,
оның ішінде жоғарыда аталған және басқа да қылмыстардың құрбаны мен
куәгері болған балаларға Қазақстан Республикасының заңнамасына
(«Қылмыстық процеске қатысушы адамдарды мемлекеттік қорғау туралы» ҚР
Заңы) сәйкес қорғау (ҚПК 97-бап) қамтамасыз етіледі.
Кәмелетке толмаған адам қатысатын іс бойынша өндірісті жүзеге асыру
кезінде ата-аналардың, немесе оларды алмастыратын адамдардың болуы
міндетті, қажет болған жағдайда педагог және (немесе) психолог шақырылады.
Кәмелетке толмаған куәгерден немесе жәбірленушіден жауап алу кезінде оның
заңды өкілдері қатысуға құқылы.
Адам саудасына қатысты, оның ішінде әйелдер мен балалар жасаған
фактілер бойынша қылмыстық істер қозғалады және алдын ала тергеу
жүргізіледі.
Қылмыстардың барлық құрбандарына Қазақстан Республикасының
заңнамасымен тегін заң көмегіне құқық берілді.
Халықаралық шарттарға сәйкес отбасы мен балаларды қорғауға бағытталған
заңнаманы дамыту бойынша жұмыс жүргізілуде.
2015 жылы бірқатар заңдар қабылданды.
Бұл балалардың құқықтары мен мүдделерін сақтауға кепілдік беретін нақты
нормалары бар жалпы және арнайы сипаттағы нормативтік құқықтық актілер.
Олардың ішінде:
1.«Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны ратификациялау туралы»
2015 жылғы 20 ақпандағы № 288-V Заң. Конвенцияның мақсаты мүгедектердің
барлық адам құқықтары мен негізгі бостандықтарын толық және тең дәрежеде
іске асыруын көтермелеу, қорғау және қамтамасыз ету болып табылады.
2. «Ең төмен әлеуметтік стандарттар және олардың кепілдіктері туралы»
2015 жылғы 19 мамырдағы №314V Заң. Бұл Заң еңбек, әлеуметтік
қамсыздандыру, білім беру, отбасы және балалар, денсаулық сақтау, мәдениет,
дене шынықтыру және спорт саласындағы ең төмен әлеуметтік стандарттар
жүйесінен туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейді.
3. «Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Ресей Федерациясының
Үкіметі арасындағы Байқоңыр қаласының білім беру ұйымдарын беру туралы
келісімді ратификациялау туралы» 2015 жылғы 15 шілдедегі № 329-V Заңы.
Ресей тарапы Байқоңыр қаласының Ресей Федерациясы юрисдикциясындағы
