Тұлғалық дамуы дисгармониялық тұрпаттағы балалардың психологиясы
Бҧл бӛлім тҧлғалық дамуында әрҥрлі дисгармониялық белгілер кездесетін, балалар мен жасӛспірімдерді қарастыруға арналады.
Арнайы психологияның бҧл бӛлімінің негізгі міндеттері - бала дамуының патологиялық белгілерін ерте жастан анықтауға бағытталған әдістерді даярлау; әртҥрлі патологиялық даму тҥрлеріндегі балалар мен жасӛспірімдердің психикалық және әлеуметтік дамуының «кҥшті» және «әлсіз» жақтарын сипаттау; балалық жастағы патологиялық дамуға, психологиялық- педагогикалық коррекция жасау мен алдын-алу әдістерінің жҥйесін даярлау.
Дамуында бұзылысы бар балалардың сөйлеу ерекшелігі
Дамуында бұзылыстары бар балалар байланыстырып сөйлеу тілінде жай сөйлемдерді, атаулы және аяқталмаған сөйлемдерді қолданады. Қолданған сөйлемдерінде аграмматизмдер болады, сөйлемдердегі сөздер дұрыс байланыспайды, септік және көптік жалғауларды дұрыс пайдалана алмайды, дыбыстық талдау мен жинақтауда қиналады, нәтижесінде оқу мен жазу дағдыларында түрлі қателер орын алады. Сөздік қорларының аз, қарым-қатынасқа деген қызығушылықтарының төмен болуы, өзінің айтып тұрған сөзін түсінбеуі – олардың монологтық сөйлеуді меңгеруіне жағымсыз әсерін тигізеді. Балалардың тілдік қарым-қатынас жасауы ұзақ уақыт сұрақ-жауап түрінде қалады, өз ойларын еркін жеткізулері қиындықпен қалыптасады.
Дамуында бұзылысы бар балалардың сезінуі және қабылдауы
Сипап-сезу арқылы қабылдау. М. И. Земцова, Ю. А. Кулагин, Л. И. Солнцева, В. М. Воронин, Р. Б. Каффеманас тәрізді бірқатар ғалымдардың жҥргізген зерттеулері, сипап-сезудің тек соқырлықтың ғана емес, нашар кӛрудің орнын толтыра алатын, кҥшті қҧрал екендігін дәлелдейді. Оқу мен еңбек ҧдерісінде олар сипап-сезу мҥмкіндігін кӛбірек пайдаланады. Әрине, мҧндай нәзік сезімталдық, іс-әрекетке қатысатын тері аймақтарында кӛп болады. Мысалы, саусақ терісінің сезімталдығына орай, рельефті- нҥктелі Брайль шрифтін меңгеруге болады. Рельефті-нҥктелі Брайль жҥйесінің кӛмегімен, оқу ҥдерісін зерттеумен, кӛптеген тифлопсихологтар мен тифлопедагог ғалымдар айналысты (Б.И.Коваленко, М.И.Земцова, Н.С.Костючек, Л.И.Солнцева т.б.). Брайль әрпі бейнесінің қалыптасу ҥдерісі жҥйелі, кешенді сипатқа ие. Бейне қҧрылымына әртҥрлі модальдылықтар мен әр деңгейдегі қорытындылар енеді. Бҧл Брайль алфавитінің сенсорлық бейнесін қалыптастыру әдістемесінде кӛрініс табады:
Достарыңызбен бөлісу: |