Қаржылық менеджмент

жүктеу 1,45 Mb.

бет	17/17
Дата	19.11.2018
өлшемі	1,45 Mb.
	#21794

1 ... 9 10 11 12 13 14 15 16 17

Тиімділік коэффициенті (ratio of effectiveness) – жалпы алғандағы компания жұмысы тиімділігінің сипаттамасы, оның қызметі қаншалықты табысты екендігін көрсететін талдап қорытылған көрсеткіштер.

Активтердің тиімділігі – таза пайданың активтердің орташа жылдық құнына қатысы. Бұл коэффициент фирмаға табыстың бір ақша бірлігін алу үшін қанша ақша бірлігі қажет болғандығын көрсетеді.

Өткізілген өнімнің тиімділігі – таза пайданың өткізілген өнімнен түскен ақшаға қатынасы. Сондықтан бұдан өткізілген өнімнің әрбір ақша бірлігі қанша ақша бірлігінің таза пайдасын әкелгенін біледі.

Жеке капиталдың тиімділігі – таза пайданың жеке (акционерлік) капиталға қатынасы. Бұл көрсеткіш меншік иелерінің инвестициялаған капиталды қолданудың тиімділігін анықтауға және бұл қаражатты басқа құнды қағазға салудан түсетін кіріспен салыстыруға мүмкіндік береді.

Нарық белсенділігі коэффициенті (ratio of market activity) – фирманың құнды қағаздар нарығындағы жағдайын сипаттайтын көрсеткіштер. Олар фирма акцияларының нарықтық бағасын оның есептік бағасына салыстырады.

Дивидендтер төлемі коэффициенті – акцияға деген таза пайданың дивидендтерге төлейтін үлесінің көрсеткіші. Ол бірліктерден асып кетпеу керектігі жалпы өлшемі болып табылады. Егер бұл шарт орындалса, компания дивидендтерді төлеу үшін жеткілікті пайда түсірді деп қорытынды жасайды.

Акцияның бағасын белгілеу коэффициенті – акцияның нарықтық бағасының оның баланстық құнына қатынасы. Акцияның баланстық құны қарапайым акционерлік капиталдың айналымдағы қарапайым акциялар санына қатынасымен айқындалады.

Акция құндылығы коэффициенті – акцияның нарықтық бағасының бір акция кірісіне қатынасы. Егер бұл көрсеткіш орташа салалықтан төмен болса, онда компания басшылығына өз компания акцияларының құнды қағаздар нарығында төмен бағалануының себептері туралы ойлану керек. Бұл коэффициент жарияланған пайданың долларына инвесторлар қанша төлегісі келетіндігі көрсетіледі.

Компания активтерін басқару коэффициенті (ratio of business activity) (іскерлік белсенділігі коэффициенті) – фирма активтерін пайдалану тиімділігін бағалауға арналған салыстырмалы көрсеткіштер және олар ағымдағы өндірістік бағдарламаны орындау тұрғысынан компанияның қандай болмасын активтерінің мөлшері тиімді ма деген сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік береді.

Дебиторлық қарыздың айналымдық коэффициент і- фирма өзінің өнімін сатып ақша түсуін күтетін орташа уақыт аралығы. өткізілген тауар үшін орташа күнделікті түсетін ақшаны дебиторлық қарызға қатынасымен есептеледі (өткізілген тауардан түсетін ақша 360 күнге бөлінеді).

Қор айналымының коэффициенті - өткізуден түсетін ақшаның қорға қатынасы. Компанияның тауар-материалдық өткізу жылдамдығын көрсетеді.

Ресурсты беру коэффициенті - өткізуден түсетін ақшаның баланстың барлық активтеріне қатынасы; фирманың барлық активтеріне салынған қаражат айналымын көрсетеді. Фирманың барлық бар қорын оларды тарту көздеріне тәуелсіз пайдаланудың тиімділігін сипаттайды. Яғни, түскен ақша түрінде тиісті нәтиже әкелетін өндіріс пен айналымының толық циклы жылына қанша рет жүргізілетіні көрсетіледі.

Қорды беру коэффициенті - өткізілген өнім көлемінің негізгі қаражаттың орта жылдық құнына қатынасы; негізгі қаражатқа салынған қаражаттың айналымын сипаттайды.

Қаражат көздерін басқару коэффициенті (ratio of capital structure)– капитал құрылымын сипаттайтын көрсеткіштер, яғни несиелік және меншік қаражатының ара қатынасы. Олар кәсіпорынның ұзақмерзімді қарызын төлеу қабілеттілігін көрсетеді.

Қаржыландыру көзінің жалпы сомасындағы несиелік қаражат үлесі – несиелік қаражаттың активтер сомасына қатынасы. Активтердің қандай үлесі несиелік қаражат есебінен қаржыланғанын көрсетеді. Несие қаражатының құрамына қысқа және ұзақмерзімді міндеттемелер кіреді.

Капиталдандыру коэффициенті несиелік қаражат пен жеке капитал арасындағы үйлесімділік.

Жабу коэффициенті (төлем пайыздарының қамтамасыз етілу коэффициенті) – төлем пайыздары сомасының пайыздар мен салықтарды төлегенге дейінгі пайдаға қатынасы.

Жеке меншік коэффициенті – жеке капиталдың активтерге қатынасы; активтердің қанша үлесі меншік қаражат есебінен қаржыланғанын көрсетеді. Инвесторлар мен несие берушілер алдында тең жағдайдағы тұрақты қаржылық жағдайды сипаттайтын деңгей. Бұл деңгей 60 %-ға жетсе, кәсіпорынның іскерлік белсенділігі төмендеген кезеңде көп шығыннан қорғайды және несие алу кепілі болады деп есептеледі.

Несие loan,creditг, лат. credio (қарыз, сенім) – несие алушыға несиені беруші несиені пайдаланғаны үшін пайыздарын төлеумен белгілі бір мерзімде қайтару шартымен ақша, тауар немесе басқа активтер түрінде ұсынады. Несиелер түрі, ұсыну мерзімі, пайыздарды төлеу және өтеу шарттары бойынша бөлінеді. Несие несие беруші мен несиені алушы арасындағы экономикалық қатынасты білдіріп, несиелік шартта көрсетіледі.

Банктік несие – банктердің несие алушыларға несиені ұсынудың негізгі түрі. Кәсіпорын үшін банк несиелері – қызметтерін қаржыландырудың екінші бір (коммерциялық несиеден кейін) маңызды көзі болып табылады. Несие туралы келісім әдетте несиелік шартқа қол қоюмен рәсімделеді. Онда несие сомасы, пайыз мөлшерлемесі, қайтару шарты (жалпы сомамен бе, әлде бөліп төлеумен бе), несиені қамсыздандыру (кепіл), басқа да шарттар ескертіледі. Міндеттемелерге қол қойылған соң банк несие алушының ағымдық есеп-шотына талап етілген соманы аударады. Несие алушы несиені алу үшін банкке тиісті құжаттар: несиені алудағы мақсаты, сомасы, мерзімі көрсетілген өтініш, несие алушының құрылтайшылық құжаттары, қаржылық есебін, қолдары мен мөр үлгілерімен карточкаларды тапсырады.

Несие саясаты (credit policy) – компания несиесінің әрекет мерзімі, несиені төлей алу стандарттары, сатып алушылық қарыздарды төлеу тәртібі және болжанатын мерзімнен тұратын шешімдер кешені. Несие саясаты төрт көрсеткішпен айқындалады: несиені ұсыну мерзімі; несиені төлей алу қабілеттілігі стандарттары; төлемдерді жинау саясаты, төлемді кешіктірген клиентке қатысты несиені қайта беру тұрғысынан ниеттестік дәрежесімен айқындалады; жеңілдіктер ұсыну мүмкіндігі.

Несиелік қарыздар (bills payable, accounts payable) (коммерциялық несие) – несиеге сату нәтижесінде туындайтын және сатушының дебиторлық қарыз ретінде, сатып алушының несиелік қарыз ретінде тіркейтін қарыз. Бұл корпорацияның қысқамерзімді міндеттемелерінің шамамен 40 % ұсынатын қысқамерзімді қарыздарының ең ірі жеке санаты. Ұсақ компанияларда бұл үлес көбірек болады, себебі, ұсақ компаниялар басқа қаржы көздерінен қаржылануға құқығы жоқ, олар негізінен коммерциялық несиеге сенеді.

Акцияның бағамдық құны (price of share) (акциялардың нарықтық бағамы, нарықтық бағасы) – компанияның құнды қағаздарын құнды қағаздар нарығының барлық қатысушыларының ықпалдасқан бағалауы. Акцияның нарықтық құнының көрсеткіші кәсіпорынның меншік иелерінің әл-ауқатының объективтік сипаттамасы болып табылады. Себебі, сол кезеңдегі акциядан түсетін кіріс мөлшерін, пайданы алу мерзімін, пайданы төлеуді тоқтату тәуекелінің дәрежесін, дивидендтік саясат ерекшеліктерін осы ғана көрсете алады. Акция курсы фирма қызметінің тиімділік дәрежесінің өлшеуіші рөлін атақарады. Ол фирма басшылары фирманы акция ұстаушылар атынан қаншалықты жақсы басқарып отырғандығын көрсетеді.

Леверидж (leverage) (тұтқа) – аз ғана өзгерісі қорытынды көрсеткіштің маңызды өзгерісіне алып келетін фактор. Кірістің өсуіне бағытталған басқару үдерісі қаржылық менеджментте леверидж санатымен сипатталады. Леверидж үш түрге бөлінеді: өндірістік (операциялық), қаржылық және аралас.

Жеңіл өткізілетін құнды қағаздар (marketable security) – нарықтық кесілген бағасына жақын құны бойынша тез сатуға болатын құнды қағаздар. Әдетте олар функционалдық активтерге қарағанда едәуір аз пайда әкеледі. Бірақ, фирмалар жеңіл өткізілетін құнды қағаздар пакетін екі себеп бойынша ұстайды: 1) олар ақша баламасы ретінде пайдаланылады, 2) ақша қаражатын уақытша инвестициялау үшін.

Лизинг (leasing) – жалға алынған мүлікті пайдалану бойынша қаржылық келісім. Егер кәсіпорынның жабдықтарды сатып алуға қаражаты болмаса, онда ол лизингтік компанияға өтініш береді. Жасалған келісімге сәйкес лизингтік компания өндірушіге жабдықтың құнын толық төлейді және сатып алушы кәсіпорынға сатып алу құқығымен жалға береді (жалға беру мерзімі аяқталған соң). Осылайша кәсіпорын лизингтік компаниядан ұзақмерзімді қарыз алады. Ол біртіндеп төлемді лизинг бойынша өнімнің өз құнына жатқызу арқылы өтеледі. Лизинг кәсіпорынға айналымнан қаражат алмай жабдықты алып, пайдалануға мүмкіндік береді.

Өтімділік (liquidity) – активтердің ақшаға айналу қабілеті. Ақша абсолютті өтімді құрал болып табылады. Өтімділік екі жақты: активтерді ақша түріне айналдыруға қажет уақыт ретінде немесе активтерді белгілі бір баға бойынша сату мүмкіндігі ретінде қарастыруға болады. фирманың өтімділігін бағалау үшін түрлі көрсеткіштер: өтімділік коэффициенті қолданылады.

АВС әдісі (ABC Method) – тауар-материалдық қорды бақылау және басқару әдісі. Оның негізінде шикізат пен материалдар қоры 3 санатқа бөлінеді: қордың жеке түрлерінің маңыздылығы бойынша, жалпы мөлшердегі үлестік құнына байланысты және дайын өнімнің өзіндік құнында. Барлық шикізат түрлері болмайынша қалыпты технологиялық үдерісті жүзеге асыру мүмкін емес. Бірақ, бірінші санатқа қордың бағалы түрлерін шоғырландыруды басқару қаржы ресурстар мен уақытты үнемдеуге қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Тауар-материалдық қорды көрсету әдістері (ABC Method) – қаржы менеджментінде қолданылатын әдіс және кәсіпорынның қоймасына түрлі уақыттарда түскен қорлардың әр түрлі партиясын сатып алу бағасы бойынша компания шығындарын шикізат пен материалдың құнын көрсетуге мүмкіндік береді. Әдетте компания мақсатына байланысты үш әдістің бірі қолданылады. ФИФО (FIFO) әдісі, ЛИФО (LIFO) әдісі немесе шығындардың орташа өлшенген бағасы. FIFO әдісі қордың бағасын бірінші кезекте бірінші партияны сатып алу бағасымен болжайды. LIFO әдісі, керісінше, дайын өнімнің өзіндік бағасымен қорды есепке алуды, бірінші кезекте соңғы партия бағасымен білдіреді.

Агенттік шиеленістерді шешудің тетіктері (activity against agent conflicts) – менеджерлерді компания акционерлері мүддесіне сай әрекет етуге ынталандыруға бағыттайды. Агенттік қатынастарды шешетін және менеджерлерді акционерлер мүддесіне сай әрекет етуге итермелейтін тетіктердің келесі түрлері бар:

а) фирма қызметінің көрсеткіштері негізінде ынталандыру жүйесі;

б) акционерлердің тікелей араласуы;

в) жұмыстан шығару қаупі;

г) акциялардың бақылау пакетін сатып алу қаупі.

EOQ үлгісі (The economic ordering quantiry model) – тапсырыстың тиімді көлемі үлгісі, тауар-материалдық шығындармен байланысты шығындарды, сақтау шығындары мен тапсырыс шығындарына бөлуге негізделеді. Шикізат пен материалдарды сатып алудың тиімді көлемі мен мерзімін анықтауға мүмкіндік береді.

Бөлінбеген пайда (retained tarnings) – компанияның қайта инвестициялауға, кәсіпорында дамыту мұқтаждықтарына пайдаланатын салықтар мен дивидендтерді төлеген соң қалатын пайдасы.

Инвестиция тиімділігінің нормасы (IRR – Internal Rate of Return) (инвестициялар пайдалылығының ішкі нормасы)- дисконттау коэффициенті, онда жобаның таза келтірілген (NPV) құны нөлге тең, яғни бұл дисконттау мөлшерлемесінде жобаның толығымен орны толтырылады. Бұл көрсеткіштің мәні IRR жобаға байланысты шығындардың барынша жіберілетін салыстырмалы деңгейін көрсетеді.

Операциялық (өндірістік) леверидж (operating leverage) – компанияның өзіндік құны құрылымының өзгерісін сипаттайтын көрсеткіш (оның тұрақты және ауыспалы шығындарының ара қатынасы). Оның деңгейі жоғары болған сайын тұрақты шығындары үлесі соғұрлым жоғары болады. Өндірістік леверидж өзіндік құн құрылымын және шығару көлемін өзгерту арқылы пайдаға әсер ету мүмкіндігін көрсетеді.

Негізгі (операциялық) қызмет (operating activitу) – кәсіпорынның негізгі өндірістік-коммерциялық қызметін орындауды қамтамасыз ететін ақша қаражатын түсіру және оны пайдалану. Операциялық қызмет негізгі түріне жұмсалатын ақша қаражаты айналымын көрсетеді.

Пассивтер (passiv) – фирма қарыздарының, міндеттемелерінің және жеке капиталының жиынтығы; кәсіпорын қаражатының құрылу көздерін, оның қаржыландыруын білдіретін компанияның бухгалтерлік балансының оң бөлігі.

Ақша қаражаты ағыны (cash flow) – қаржы ресурстарының құрылу көздеріне тәуелсіз кәсіпорынның белгілі бір уақыттағы қаржы ресурстарын алу мен шығындалуының бірлігі. Ақша ағындарын талдаудың негізгі міндеті – ақша қаражатының жетіспеуі (шығын) себептерін анықтау, олардың түсу көздерін және пайдалану бағыттарын анықтау болып табылады.

Пайда (earnings, profit) – тауарларды, қызметті және басқа активтерді сатудан түсетін кірістің оларды алу, өндіру және өткізу шығындарынан артуы. Кірістің жалпы, таза, бухгалтерлік, экономикалық, сонымен қатар қалыпты түрлері бар.

Дебиторлық қарыздың ескіру реестрі (register of debtors) – кәсіпорынның ағымдық активтерінің құрамындағы дебиторлық қарыздардың үлес салмағы көрсетілуімен дебиторлық қарыздың азаюы ретімен негізгі дебиторлар тізімінен тұрады.

Тәуекел (risk) – экономикалық қызмет шарттарының қолайсыз жағдайлармен кездейсоқ өзгеруіне байланысты күтілетін пайданың, кірістің немесе мүліктің, ақша қаражатының ойда болмаған шығындарының туындау қаупі. Шығындардың пайда болу ықтималдығы жиілігімен өлшенеді. Күтілетін пайда мөлшерінен шығын деңгейінің ықтималдығы жоғары болғанда тәуекел қауіпті туындайды.

Жекеменшік қаржыландыру (own company finance) – амортизациялық аударымдар мен басқа да қаржы көздерінің пайдасы есебінен компания қызметін қаржыландыру; меншік қаржы көздеріне өз қаражатын компанияның акцияларына төлейтін құрылтайшылар мен стратегиялық инвесторлар салымдары есебінен акционерлік қаржыландыруды да жатқызуға болады. Жарғылық капиталы (акцияны ұстаудан түсетін қаражат және қатысушылардың пайлық жарнасы – акцияның барлық түрлерінің жинақталған нақты құны), кәсіпорын жинақтаған қорлар, ішкі активтерді жұмылдыру меншік қаражат көздері болып табылады.

Жекеменшік капитал (equity) – айрықша және қарапайым акцияларды шығару, акционерлік капиталдың төленген бөлігі – эмиссиялық кіріс пен жинақталған бөлінбеген пайда есебінен құрылатын кәсіпорынның меншік қаражаты.

Инвестицялардың өтімділік мерзімі (Payback Period, PP)– инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалау әдісі. Өтімділік мерзімін есептеу алгоритмі инвестицияның болжанатын кірісін тең бөлінуіне байланысты болады. Егер кіріс жыл бойынша теңдей бөлінсе, өтімділік мерзімі бір реттік шығындарды жылдық пайда мөлшеріне бөлумен есептеледі. Егер пайда тең бөлінсе, өтімділік мерзімі инвестиция жинақталған кіріспен төленетін жылдар санын тікелей санаумен есептеледі.

Дисконт мөлшерлемесі (discount ratё) – ең алдымен дисконттау үдерісіндегі қаржылық менеджменттің жобалық инвестицияларының тиімділігінің негізгі көрсеткішін есептегенде пайдаланылатын пайыздық мөлшерлеме.

Капитал құрылымы (capital structure,gearing) – компанияны қаржыландырудың меншік және несиелік қаражаты үлесінің ара қатынасы. Капитал құрылымына қаржыландыру әдісі мен оларды бағалау бойынша капиталдың үш құрамдас бөлігі кіреді.: қарапайым акциялар мен жинақталған пайда түріндегі меншік капитал, айрықша акцияларды сату есебінен тартылған ақша сомасы, ұзақмерзімді банк несиесі мен облигация шығару түріндегі несие капиталы.

Агенттік қарым-қатынас теориясы (Agency Theory) – қаржы басқарушысын инвесторлардың да, несие беруші агенті ретінде қарастыратын теория. Қаржылық менеджмент шеңберіндегі алғашқы агенттік қатынастар – бұл акционерлер мен менеджерлар арасындағы және несие беруші мен акционерлер арасындағы қатынастар.

Арбитраждық баға құру теориясы (Arbitrage Pricing Theory APT) – қаржы саласындағы белгілі маман Ст. Росс ұсынған тұжырым. Үлгі негізіне кез-келген акцияның іс жүзіндегі кірісі екі бөліктен: қалыпты немесе күтілетін кіріс, тәуекелдік немесе анықталмаған кіріс жататындығын бекіту салынған. Соңғы компонент экономикалық факторлармен, мысалы, жалпы ішкі өніммен бағаланатын елдегі нарық жағдайы, әлемдік экономиканың тұрақтылығы, пайыздық мөлшерлеменің өсуімен (динамикасымен) айқындалады.

Инвестициялық қоржын теориясы (Investment Portfolio Theory) – Г: Марковиц ұсынған теория. Ол тәуекелдің жинақталған деңгейін қоржындағы тәуекелдік активтерді біріктіру есебінен төмендетуге болатындығын негіздейді.

Капитал құрылымының теориясы (Capital Structure Theory) – қаржыландыру көздері бағасына қатысты, сонымен қатар компанияның меншік және несиелік қаражатының үйлесімді ара қатынасы сұрақтарына жауап беретін Ф. Модильяни мен М. Миллер ұсынған теория. Алғашқыда ол капиталдың мінсіз нарығы болжамына негізделсе, кейін салық салу және қаржылық қиыншылық факторын ескерумен түзетілді. Капитал құрылымының модификациялау теориясы ымыраласу теориясы атауына ие болды. Ол әр фирма үшін капиталдың өзіндік үйлесімді құрылымы бар деген қорытынды жасауға алып келеді.

Шығынсыздық нүктесі (dead-weight point, break-even point) – кәсіпорынның зиянсыз қызметін қамтамасыз ететін сатудың қиын мөлшерінің нүктесі. Операциялық леверидж тұрғысынан зиянсыз деген салықтар мен пайыздарға дейінгі пайданы қамтамасыз ететін қызмет деп түсінідіріледі. Бірақ қолайсыз жағдайда барлық кіріс несиелер мен қарыздар бойынша пайыздарды төлеуге пайдалана алады. Сондықтан қаржы тетігінің әсерін де қарастыру қажет. Операциялық және/немесе қаржылық леверидж деңгейі неғұрлым жоғары болса, соғұрлым зиянсыздық нүктесі кейін жылжытылады.

Айналымдық қаражатты қаржыландырудың қалыпты стратегиясы – активтер мен міндеттемелердің әрекет ету мерзімін келісу әдісін пайдаланатын фирманың стратегиясы. Бұл стратегияның негізгі мақсаты: фирманың өз міндеттемелерін төлеу мерзімі жақындағанда, төлей алмайтын жағдайда болу тәуекелін барынша азайту болып табылады.

Факторинг (factor-агент, делдал) – ұсақ және орта клиент-фирмаларға коммерциялық банктер немесе фактор компаниялар көрсететін қаржылық қызмет түрі. Қызмет мәні мынада: несие мекемесі мәртебесі бар фактор-фирма клиенттен қарызды талап ету құқығын иеленіп, өз клиенттеріне талаптарын орындап, қарыздарын жартылай төлейді, яғни қарызды мерзімі келгенге дейін 70%-дан 90%-ға дейінгі көлемде қайтарады. Пайызды шегергендегі қарыздың қалған бөлігі клиентке қарыз алушы қарызды толық төлегеннен кейін қайтарылады, егер ол қаржылық келісім-шартта қарастырылса.

Факторлық талдау (factor analysis) – «Дюпон» фирмасымен әзірленген компания қызметіне талдау жасау. «Жеке капитал тиімділігі» көрсеткішінің өткізілген өнімнің тиімділгі, қорды беру және қаржылық леверидж факторларына тәуелділігін көрсетеді. «Дюпон» формуласы активтер тиімділігінің өткізу тиімділігіне және активтер айналымдылығы коэффициентіне тәуелділігін, сонымен қатар активтер тиімділігі деңгейінің сақталу немесе ұлғаю жолдарын көрсетеді.

Фирманың қаржылық мақсаты (financial goal) – фирма иелері әл-ауқатының барынша өсуі, яғни фирма акцияларының нарықтық бағасының артуынан көрінетін компания құнының өсуі. Ол сол уақыттағы акция пайдасы мөлшерін, пайданы алу кезеңін, пайданы төлеуді тоқтату тәуекелі дережесін, дивидендтік саясат тиімділігін көрсетеді.

Фирманың қаржылық ресурстары (financial resourses of company) – қаржылық міндеттемелерді орындау, ағымдық шығындарды қаржыландыру және кеңейтілген ұдайы өндірісті қамтамасыз ету бойынша шығындары жүзеге асыруға арналған кірістер мен сыртқы түсімдер түріндегі ақша қаражатының жиынтығы. Шығу тегі бойынша ішкі (жеке меншік) (таза пайда мен амортизациялық аударулар) және сыртқы (тартылған) (жеке капитал мен несиелік қаражат) болып бөлінеді.

Қаржылық леверидж (financial leverage) – ұзақмерзімді пассивтердің мөлшері мен құрылымын өзгерту арқылы фирманың пайдасына әсер ету мүмкіндігі. Ол пайыздар мен салықтар төленгенге дейінгі таза пайда мен кіріс мөлшері арасындағы өзара байланысты сипаттайды. Қаржылық леверидж әдетте акцияға деген күтілетін кірісті арттырады. Бірақ сонымен қатар қарыз-активке қатысты акциялар мен облигациялар тәуекелі өсетіндіктен фирманың құнды қағаздар тәуекелі дәрежесі де өседі. Сондықтан қарыз бойынша пайыз мөлшерлемесі, акционерлік капитал бойынша пайданың талап етілетін нормасы да осылай болады. Тұрақты міндетті шығындармен келетін төлем пайыздарының сомасы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым таза пайда аз бола түседі.

Қаржылық кезең (financial cyclе) (ақша қаражаттарының айналым кезеңі)- материалдарды жеткізіп берушілерге төлеу кезінен басталып (несиелік қарызды төлеу), тиелген өнім үшін сатып алушыдан ақша алу кезімен аяқталатын (дебиторлық қарызды төлеу) кезең.

Франчайзинг (franshis) (француз тілінен – жеңілдік, артықшылық) – бірегей фирмалық қызмет үшін нарықтан түрлі құқықтар, лицензиялар, ноу-хау сатып алуға мүмкіндік беретін қаржылық келісім. Франчайзинг мәні мынада: ірі компания (франчайзер) ұсақ дербес кәсіпорынмен (оператормен) тауарлар мен қызметтің белгілі түрінің нақты нарығында оның сауда белгісін құру және өткізу құқығын беру туралы келісім - шарт жасайды.

Хеджирлеу (hedging) – сақтандыру, келісім жасалғандағы тауардың нарықтық бағасымен салыстырғанда нарықтық бағасының қолайсыз өзгеруімен ескерілген шығындар тәуекелін төмендету. Хеджирлеудің мәні мынада: сатып алушы (сатушы) құнды қағаздарды сатып алуға (сату) шарт жасасады және бір мезгілде оларды сатуға (сатып алуға, яғни қарама-қарсы келісім шартқа) фьючерстік келісім жасайды. Осылайша, бағаның кез-келген өзгерісі сатушылар немесе сатып алушылар бір келісім бойынша ұтылса, басқа келісім бойынша ұтысқа ие болады.

Таза құн (Net Present Value, NPV) - қызмет ету ағынындағы жобаның әкелетін шығындары мен кірістері сомасын бірінші соманы соңғысынан шегерілуімен шығару арқылы есептелген жобаның экономикалық құны. Егер нәтижесінде NPV жағымды болса, онда жоба пайдалы болуы керек. Әдіс дисконтталған таза ақша түсімдерінің жалпы сомасымен бастапқы инвестициялар көлемін салыстыруға негізделген. Ақша қаражаты қайтып оралуы уақыт бойынша бөлінгендіктен, ол инвестицияланатын капиталдан түсіргісі келетін немесе түсіре алатын жыл сайынғы қайтару пайызына сүйене отырып, аналитиктің өзі белгілеген коэффициентінің көмегімен дисконтталады.

Эмиссиялық кіріс (additional paid-in capital) – акцияларды алғашқы орналастыру бағасы мен олардың нақты құны арасындағы айырмашылық есебінен құрылатын акционерлік қоғамның кірісі.

Тиімді нарық (efficient market) – бағасында барлық белгілі және қолжетімді ақпарат көрсетілетін нарық. Нарық тиімділігі болжамы инвесторлар мен қаржы менеджерлері үшін маңызды болып табылады. Тиімділік түсінігі деген бұл жағдайда оперативтік тиімділік емес, ақпараттық тиімділік дегенді білдіреді. Ол үшін келесі жағдайлар қажет:

ақпарат шығынсыз нарықтың барлық субъектілеріне бір мезгілде қолжетімді болады;
келісім жасауға кедергі болатын трансакциялық шығындар, салықтар мен басқа да факторлар жоқ болады;
жеке тұлғалар жасайтын келісімдер компания акциялары бағасының жалпы деңгейіне әсер ете алмайды;
нарықтың барлық субъектілері күтілетін пайданы барынша көбейту үшін оңтайлы әрекет етеді.

жүктеу 1,45 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 9 10 11 12 13 14 15 16 17