70
кестелерден таңдап алынады. Құрастыру сызбаларында кілтекті біріктірулерді
орындаған кезде бұл өлшемдер көрсетілмейді.
Кілтектің қимасы білік диаметріне тәуелді, ал ұзындығы – берілетін
бұраушы
моментпен
біріктірудің
конструктивтік
ерекшеліктеріне
байланысты. Кілтектің қажетті ұындығы ұзындықтардың стандартты
қатарынан таңдап алынады.
Призматикалық кілтектерді белгілеу мысалдары:
Кілтек 2-20 12 70 ГОСТ 23360-78;
Кілтек 20 12 70 ГОСТ 23360-78.
Мұнда 2 - жасалу түрі (1 жасалу түрін белгілеуде көрсетпейді) ; 20 -
ені, 12 - биіктігі, 70 - кілтек ұзындығы.
Сыналы кілтектер. Сыналы кілтектерді ГОСТ 24068-80 бойынша 4
жасалу түрлерінде (6.36 сурет) шығарады.
Сыналы кілтектерді баяу қозғалатын механизмдерде қолданады.
Оларды, кілтекке арналған ойығы міндетті түрде білік ұшынан шығып
тұратын қозғалмайтын біріктірулер үшін қолдану ұсынылады.
6.36 сурет
Жасалу:
6.35 сурет - ГОСТ 8790-70 бойынша біріктіруді орындау мысалы
Саңылау
71
Сыналы кілтектердің жұмыс беттері – жоғарғысы мен төменгі жақтары.
Кілтектің бүйір жақтары мен ойық арасында саңылаулар болады.
Призматикалыққа қарағанда сыналы кілтектер сирек қолданылады, себебі
олармен біріктіру кезінде ойыққа кілтекті қағып кіргізу нәтижесінде шамалы
ауытқулар пайда болады. Сыналы кілтектің пішіні еңістігі 1:100 болатын, бір
жағынан көлбеу қиылған призма.
Сыналы кілтектер салынбалы және қағылмалы болып бөлінеді.
Салынбалы кілтектерде, призматикалықтардағы секілді бір немесе екі ұшы
дөңгеленген болуы, немесе екі ұшыда жазық болулары мүмкін. Қағылмалы
сыналы кілтектерді қағылатын басы және ойықтардан шығаруға арналған
басы бар етіп жасайды.
Салынбалы кілтек үшін біліктегі ойық ұзындығы кілтектің ұзындығына
тең. Бұл кілтек біліктің ойығына салынады, сонан соң дөңгелектің күпшегі
білікке кигізіліп, содан кейін кілтекке кигізіледі.
Қағылмалы кілтекке арналған біліктің ойығының ұзындығы кілтектің өзінен
әлде қайда ұзын, өйткені қағылмалы кілтек біріктіруге тек дөңгелек төлкесі
білікке отырғызылғаннан кейін ғана енгізіледі.
Сыналы кілтектер бөлшектердің кернеулі біріктіруін қалыптастырады.
Сыналы кілтектермен біріктіру мысалы 6.37 суретте көрсетілген.
Кілтекті біріктіруді орындау үшін қажетті кілтектермен кілтекке арналған
ойықтардың өлшемдері тиісті стандарттар бойынша кестелерден таңдап
алынады. Мұндай біріктірулерді құрастыру сызбаларында орындаған кезде
бұл өлшемдер көрсетілмейді.
Сыналы кілтектерді шартты белгілеу мысалдары:
1) Кілтек 18
×
11
×
100 ГОСТ 24068-80.
2) Кілтек 4-18
×
11
×
100 ГОСТ 24068-80.
Мұнда 18 - ені, мм-мен; 11 - биіктігі, мм-мен; 100 - ұзындығы, мм-мен ;
4 - жасалу түрі (1 жасалу түрі белгілеуде көрсетілмейді).
Сегментткік кілтектер ГОСТ 24071-80 бойынша шығарылады.
Сегментті кілтектерді онша үлкен емес бұраушы моменттерді (өйткені терең
6.37 сурет
72
ойық білікті әлсіретеді) беру кезінде және дөңгелек күпшектері салыстырмалы
қысқа болған кезде қолданады. Олар тек қана қозғалмайтын біріктірулер үшін
ғана ұсынылады. Кілтектерді сегмент түрінде 2 жасалу түрінде (49 сурет)
шығарады.
Сегменттік кілтектерді белгілеу мысалдары:
1) Кілтек 5
×
6,5 ГОСТ 24071-80.
2) Кілтек 2-5
×
6.5 ГОСТ 24071–80.
Мұнда 5 – кілтектің ені, 6,5 - биіктігі, мм-мен; 2 - жасалу түрі (1 жасалу
түрі белгілеуде көрсетілмейді).
Сегменттік кілтекпен біріктіруді орындау мысалы 6.38 суретте
көрсетілген.
Сегменттік кілтектерде де, дәл призматикалықтардағыдай біліктермен
төлкелердегі ойықтардың бүйір беттерімен жанасатын бүйір жақтары жұмыс
беттері болып табылады. Біріктірудегі жоғарғы жақтың үстінде саңылау
болады.
6.3 Ойма кілтекті біріктірулер
Ойма кілтекті біріктірулерді
кейде көп кілтекті біріктірулер деп
те атайды, өйткені мұнда білікке
тілініп
салынған
тістер
кілтекттердің міндетін атқарады.
Ойма кілтекті (тісті) біріктіруде
(6.39
сурет) бұраушы момент
біліктің 1 өсін бойлай орналасқан
шығыңқы
бөліктері
-
ойма
кілтектері сыртқы бөлшектің 2
өздеріне
сәйкес
ойықтарына
енгізілуі
нәтижесінде
беріледі.
Ойма кілтектердің санының көп
6.38 сурет
6.39 сурет
73
болуы – олардың биіктігін кілтектің биіктігімен салыстырғанда анағұрлым
аласа етуге және де біліктер диаметрлері бірдей болғанның өзінде, әлде қайда
үлкен бұраушы моментті беруге мүмкіндік береді. Бұған қоса ойма кілтекті
біріктіру - үлкен айналу жиілігі бар біліктер үшін өте маңызды болып
табылатын, дөңгелек төлкесі мен біліктің өзара центрленулерін жақсы
қамтамасыз етеді. Ойма кілтекті біріктіру, мысалы кардан біліктердегі сияқты
сыртқы бөлшектің біліктің айналу процесі кезінде оның өсін бойлай
қозғалуына мүмкіндік береді. Сызбаларда ойма кілтекті біріктірулерді
кескіндеген кезде 6.39 суретте көрсетілген мысалдағыдай бір дөңес пен оған
іргелес
екі
ойыстың
профильдерін
көрсетуге
болады.
Қалған
ойма
кілтектерді
біліктегі
ойыстардың
ішкі
диаметрлерінің
шекарасы
бойынша жіңішке сызықпен
шартты
түрде
көрсетеді.
Білікпен біріктірудің өсіне
параллель
проекция
жазықтығында ойма кілтекті
біріктірудегі
сыртқы
бөлшекті тілікте, ал білікті тілінбеген күйінде сыртқы диаметрі дөңестердің
(ойма кілтектердің) сыртқы диаметріне тең етіп көрсетеді. Ойыстардың ішкі
диаметрлерінің шекарасы бойымен, олардан ойма кілтектің биіктігіне тең
арақашықтықта сыртқы контурға параллель екі жіңішке сызықтар жүргізіледі.
Ойма кілтектердің, біріктірудің өсіне перпендикуляр жазықтықтағы
қимасының пішіні тік бүйірлі, эвольвентті (6.40 сурет) немесе үшбұрышты
профильде болуы мүмкін.
ГОСТ1139-80 бойынша үш жасалу түрін және біріктірудің үш сериясын
(жеңіл, орта және ауыр ) қарастыратын тістері тікбүйірлі профильдегі
біріктірулер неғұрлым жиі қолданылады. Бұл жағдайда білікпен төлке
тістерінің жұмыс беттері келесідей жанасулары (центрленулері) мүмкін:
сыртқы D диаметрі бойынша (ішкі d диаметр бойынша саңылау қалыптасады)
- 6.41,а сурет; ішкі d
диаметрі бойынша (сыртқы
D
диаметрі
бойынша
саңылау қалыптасады) -
6.41,б сурет; тістердің h
бүйір жақтары бойынша
(сыртқы диаметрі мен ішкі
диаметрі бойынша саңылау
қалыптасады) - 6.41,в сурет.
Ойма
кілтекті
6.41 сурет
6.40 сурет
Достарыңызбен бөлісу: |
