74
біріктірулердің
өлшемдері
біліктің
сыртқы
диаметріне
сәйкес
стандартталынған.
Білік пен төлкенің сызбаларында ойма кілтектердің (6.42 сурет) шартты
белгілеуін көрсетеді.
Жалпы түр сызбаларында немесе құрастыру сызбаларында, әдетте, ойма
кілтекті біріктірудің шартты белгілеуін тиісті стандарт бойынша 6.43- суретте
көрсетілгендей етіп көрсетеді.
Төлкедегі (дөңгелек күпшегіндегі) ойма кілтектің ішкі диаметрі
бойынша центрлеу кезіндегі белгілеу мысалы: d-6
×32Н7×36Н1 2×6D9;
Мұнда d - центрлеу типі; 6 - тістер саны; 32 - ауытқу өрісі мм -мен ауытқу
өрісі Н7 бойынша мм-мен берілген ішкі диаметрдің мәні; 36Н12 – ауытқу
өрісі Н12 бойынша мм-мен берілген сыртқы диаметрдің мәні; 6D9 - ауытқу
өрісі D9 бойынша мм-мен берілген дөңестер енінің мәні.
Біліктегі ойма кілтектің ішкі диаметрі бойынша центрлеу кезіндегі
белгілеу мысалы: d-6
×32f7×36a11×6f8; мұнда f7, a11, f8 - тиісінше d, D және
b өлшемдерінің ауытқу өрістері.
Жалпы түр сызбасы немесе құрастыру сызбасында ойма кілтекті
біріктіруді белгілеу мысалы:
6.42 сурет
6.43 сурет
75
d-6
×32H7/f7 × 36H12/a11 × 6D9/f8 .
Белгілеулер 6.42 және 6.43 суреттерде көрсетілгендей шығару
сызығының сөресінің үстіне қойылады.
Оқу сызбаларында біліктердегі, төлкелердегі және ойма кілтекті
біріктірулердегі ойма кілтектердің белгілеулерінде ауытқу өрістерін
көрсетпей-ақ , тек d, D және b өлшемдерінің номинал мәндерін ғана көрсетуге
рұқсат етіледі.
6.4 Пісірмелі біріктірулер
Пісіру - металл бөлшектерді жергілікті немесе жалпы қыздыру кезінде,
не болмаса пластикалық деформациялау кезінде немесе олардың алғашқысы
мен соңғысының біріге әрекет етуінің (ГОСТ 2601-84) нәтижесінде біріктіруді
алу процесі. Пісірмелі біріктірулердің негізгі типтерін, конструктивтік
элементтерін және өлшемдерін ГОСТ 5254-80 тағайындайды. Пісірмелі
жапсар деп – пісірілетін бөлшектерді біріктіруші, балқыған соң, қайта қатып
қалған металды, ал пісірмелі жапсармен біріктірілген бөлшектердің
жиынтығын – пісірмелі біріктіру деп атайды.
Орындалу әдісі бойынша балқытып пісіру және қысыммен пісіру деп
ажыратылады. Балқытып пісіру: доғалық, электршлактық, газдық,
газэлектрлік және термиттік болып бөлінеді. Қысыммен пісіруге: электрлік
контактілі, газпресстік пісіру, үйкеліспен қыздыра пісіру, суық пісіру жатады.
Пісіріп біріктірілетін бөлшектер бөліктерінің өзара орналасу әдісі бойынша
біріктірулерді былай ажыратады: түйістірілген (С), беттестірілген (Н),
бұрыштық (У) және таврлық (Т). 6.44 суретте пісіріп біріктірілетін бөлшектер
бөліктерінің өзара орналасу әдістері көрсетілген.
6.44 сурет – Пісірмелі біріктіру түрлері
сварных соединений
түйістірілген (стыковые – С)
беттестірілген (нахлёсточные – Н)
бұрыштық (угловые – У)
таврлық (тавровые – Т)
76
Пісірілетін бөлшектердің жиектері алдын-ала өңделуі мүмкін:
майыстырылып (а), жонылмаған (в, г, д, ж), бір жиегі жонылған (е), екі жиегі
жонылған (б), бір жиектің екі жақты симметриялы жонылуы (з) және т.б.
Жапсар бір жақты (а ,б, в, д, ж) және екі жақты (г, е, з) болуы мүмкін.
Жапсарлар ұзындығына қарай, кеңістікте орналасуына қарай, жапсардың
сыртқы пішініне, жүргізілу санына және орындалған жапсардың
мінездемесіне қарай бөлінеді. Пісірмелі жапсарлар ұзындығына қарай тұтас
(6.45 сурет) және үзілмелі (6.46 сурет) болулары мүмкін. Үзілмелі жапсарлар:
а – таврлық, б – қапсыра, в – бір жақты, г – тізбекті, д – шахматты деп
бөлінеді.
Үзілмелі жапсардың пісірілетін бөлгінің ұзындығы 20-60 мм (немесе
есептеліп анықталады). Үзілмелі жапсардың адымын немесе арақашықтығын
тиісті стандарттан таңдап алады немесе есептеу арқылы анықтайды.
Кеңістікте орналасуы бойынша жапсарларды төменгі, тік, горизонталь
және төбелік (6.47 сурет) деп бөледі. Төменгі жапсарларды горизонталь
жазықтықтарда, горизонталь және тік жапсарларды – тік жазықтықтарда
6. 45 сурет – Тұтас пісіру жапсарлары
6. 46 сурет – Үзілмелі пісіру жапсарлары
швы
77
(горизонталь немесе тігінен), төбелік жапсарларды – бұйымның астыңғы
жағынан орындайды.
Бұрыштық және таврлық біріктірулердің жапсарлары, сондай-ақ
қапсыра біріктіру жапсарлары үшін көрсетілетін өлшемнің бірі – ол
жапсардың көлденең қимасының катет өлшемі.
Пісіру жапсарлары жүргізу санына байланысты және пісірмелі доғаның
жүргізілу санына тәуелді бір жүрмелі және көп жүрмелі болып бөлінеді.
Жапсар мінездемесі пісірілетін жапсарлардың қалыңдығына, пісірудің
техникалық шарттарына тәуелді, және олар бір жақты немесе екі жақты
болулары мүмкін. Жиектерді дайындау пішіні пісірілетін бөлшектердің
қалыңдығына, жапсардың кеңістіктегі орналасуына және өзгеде мәліметтерге
тәуелді.
ГОСТ 5264-80 (қолмен істелінетін доғалы пісіру), ГОСТ 8713-79 (флюс
астында пісіру), ГОСТ 14771-76 (қорғағыш газда доғалы пісіру) болаттан,
темір никельді және никельді негіздердегі қорытпалардан жасалынған
пісірмелі біріктірулердің негізгі типтерін, конструктивтік элементтерін және
өлшемдерін тағайындайды. Пісіру жұмыстарын орындау үшін сызбаларда
пісірмелі жапсарлардың орналасу орындары, стандартты жапсардың немесе
жекелеген пісірмелі нүктенің шартты белгілеуі, стандартты емес жапсар
болса, онда оның өлшемдері көрсетілулері тиіс. ГОСТ 2.312-72
конструкторлық
құжаттарда
өнеркәсіптің
барлық
салаларының
бұйымдарындағы пісірмелі біріктіру жапсарларының шартты кескіндері мен
белгілеулерін тағайындайды. Пісірмелі біріктірудің жапсарларын пісіру
әдісіне қарамастан, егер ол көрінетін жапсар болса, шартты түрде негізгі тұтас
сызықпен, ал егер көрінбейтін жапсар болса, жіңішке үзілмелі сызықпен (6.48
сурет) кескіндейді.
Көрінетін пісірмелі нүктені «+» таңбасымен (6.49 сурет) негізгі тұтас
сызықпен орындап (көрінбейтін нүктелерді кескіндемейді) кескіндейді.
Пісірмелі біріктіру жапсарының орынын көрсету үшін қарындашпен
6. 47 сурет – Пісірмілі жапсардың кеңістік орналасуы
швы
Достарыңызбен бөлісу: |
