3 – курс күндізгі оқу бөлімінің арналған

жүктеу 308,67 Kb.

бет	65/100
Дата	26.01.2022
өлшемі	308,67 Kb.
	#35140
түрі	Лекция

1 ... 61 62 63 64 65 66 67 68 ... 100

Аш селекциясымен тұқым ш лекция

Тоқталған немесе тұрақты сұрыптау
Қолдан сұрыптау

Үнемі даму сұрыптауы кез келген ұрпақтар қосындысында (популяцияда) жаңа өзгерістің (мутация) немесе бірнеше өзгерістер қосындылары (комбинация) болуын қамтамасыз етеді, Өмір сүретін орта жағдайлары өзғергенде, тіршіліктің оған тез икемделуі керек.

Тоқталған немесе тұрақты сұрыптау ұрпақтағы тұқым қуу қасиеттерінің тұрақтылығынан, бірнеше ұрпақ (популяциядағы) бойынша тіршіліктің бір-бірінен айырмашылығының болмауына жағдай жасайды.

Қолдан сұрыптау арқылы қазіргі бүкіл малдардың тұқымдары мен өсімдіктер сорттары шығарылған. Адамдар колдан сұрыптау арқылы табиғатта бұрын болмаған, жаңа тіршілік ала алатындығын Ч. Дарвин баса айтқан болатын.

Сұрыптаудың негізі — организмдердің өзгергіштігі және тұқым қууы болып саналады, бірақ қол қасиеттер адамға қажетті белгілері бар жаңа формалардың не себептен пайда болатындығын түсіндіре алмайды.

Пайдалы жаңа қаеиеттер тек сұрыптау арқылы алынады. Американың атақты селекционері Л. Бербанк тәрбиелеу немесе қоршаған ортаның қандай күшті құбылысы болмасын, ғасыр бойына әсер етсе де, сұрыптаусыз, селекция жетістігіне байқаларлықтай із қалдырмайтындығын

көрсеткен (атап өткен) болатын.

Өзгергіштік, көптеген тіршілік топтарынан жаңа белгісі немесе қасиеттері бар, жаңа тіршіліктердің (особалардың) пайда болуына ұшыратады. Бұл жаңа белгілер, қасиеттер әр түрлі, кез келген бағытта сыртқы ортаның және тіршіліктің ішкі қабылдауына байланысты әр түрлі, тіпті қаламайтын бағытта жүрулері мүмкін. Аса пайдалы жаңа өзгерістер тек ұрпақтардың кейбріеулеріне ғана сұрыптау арқылы беріледі. Анықталмаған, әр түрлі бағыттағы өзгерістердің, ағымының белгілі бір бағытта сұрыпталуы арқылы ұрпақтан-ұрпаққа жаңа белгілер мен қасиеттер жинала келе, жаңа формалрадың немесе өсімдік сорттарынын пайда болуын қамтамасыз етеді.

Ч. Дарвин жасанды, қолдан сұрыптауды ерсі түрге бөледі санасыз немесе ретсіз және әдістемелік немесе жүйелі әдістік сұрыптаулар. Мыңдаған жылдар бойына адамдар сұрыптауды санасыз, белгісіз бағытта жүргізді. Тұқымды көбейту үшін ең жақсы масақтарды, ірі Дәндерді немесе ең дәмді тамырларды, жемістерді және т. б. таңдап отырды. Осындай белгілі мақсаты жоқ, ретсіз сұрыптауды ұрпақтан ұрпаққа қолданудың нәтижесінде барлык мәдени дақылдар алынды.

Жүйелі, мақсатты әдістемелер арқылы сұрыптау кезінде адамдар бір немесе бірнеше дақылдарды жақсартудың қандай қасиеттерін, қандай бағытта өзгерту үшін белгілі мақсаттар қойып, өсімдікке қажетті өзгерістерді жинап, бекітуге кіріседі. Жүйелі сұрыптауды қолдану ХVІП-ғасырдың аяғында ғана басталғанымен, қысқа мерзім ішінде, талай жетістіктерге жеткізді.

жүктеу 308,67 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 61 62 63 64 65 66 67 68 ... 100