19-шы Халықаралық Қаржылық Есептіліктің Стандарты (ias 19) Қызметкерлерге берілетін сыйақылар

19 

ХҚЕС (IAS) 

 

©

 IFRS Foundation 

3

 

Белгіленген 

таза 

сыйақы 

міндеттемелерімен 

(актив) 

байланысты анықтамалар 

Белгіленген  төлемдердің  таза  міндеттемесі  (актив)  активтің  жоғары  деңгейінің  белгіленген 

төлемінің шектеулі әсеріне келтірілген дефицит немесе артылу болып табылады. 

Дефицит немесе артылу: 

(а) 

белгіленген сыйақы міндеттемелерінің ағымдағы құнынан 

(b) 

активтер жоспарының әділ құнын (болған жағдайда) шегеру. 

Активтердің жоғары деңгейі жоспардың өтеу құны немесе жоспардағы болашақ салымдардың 

қысқартылуы түрінде кездесетін кез келген экономикалық пайданың келтірілегн құны болып 

табылады.  

Белгіленген  төлемдері  бар  сыйақы  жоспары  бойынша  міндеттемелердің  ағымдағы  құны  – 

ағымдағы  немесе  өткен  кезеңдерде  көрсетілген  қызметкерлердің  қызметіне  байланысты 

шығатын  міндеттемені  орындау  үшін  қажетті  күтіліп  отырған  болашақ  төлемдердің 

дисконтталған құны (жоспар активтерін есептеп шығарғанға дейін). 

Активтер жоспарына: 

(а) 

қызметкерлердің ұзақ мерзімді сыйақылары қорларының активтері; және 

(b) 

белгілі бір талаптарды қамтамасыз ететін сақтандыру полистері жатады. 

Қызметкерлерге  берілетін  ұзақ  мерзімді  сыйақы  қорының  активтері  (есептілік 

тапсырушыұйым шығарған жіберілуге тиісті емес қаржы құралдарынан басқа) – бұл активтер 

мыналар: 

(а)  

есеп  беретін  ұйымнан  заңды  түрде  оқшауланған,  тікелей  қызметкерлерді 

қаржыландыруды  және  сыйақы  төлеуді  жүзеге  асыру  мақсатында  жұмыс  істейтін 

ұйымға (қорға) жатады; және  

(b)  

тек  қана  қызметкерлерді  қаржыландыруды  және  сыйақы  төлеуді  жүзеге  асыру  үшін 

пайдаланылуы  мүмкін,  ұйым  кредиторларының  талаптарын  қанағаттандыру  үшін 

пайдаланылуы  мүмкін  емес  (банкроттық  жағдайда  да)  және  мынадай  жағдайларды 

қоспағанда, есептілік тапсырушыұйымға қайтарылуы мүмкін емес:  

(і)  

қорда  қалатын  активтер  қызметкерлерге  сыйақы  беру  бойынша  барлық 

міндеттемелер 

жоспарымен 

немесе 

есептілік 

тапсырушыұйымдар 

міндеттемелерімен байланысты қанағаттандыруы үшін жеткілікті; немесе 

(іі) 

активтер  есептілік  тапсырушыұйымдарға  қызметкерлерге  төленіп  қойған 

сыйақыны өтеу ретінде қайтарылады. 

Белгілі  бір  талаптарды  қанағаттандыратын  сақтандыру  полисі

1

  – 

полистен  келіп  түсетін 

табыс  есептілік  тапсырушыұйым  тарабына  (24  ХҚЕС  (IAS)  Байланысты  Тараптар  туралы 

Ақпаратты  айқындап  көрсету  анықтамаға  сәйкес)  байланысты  болып  табылмайтын 

сақтандырушы шығарған сақтандыру полисі; 

(а)  

белгіленген  төлемдері  бар  сыйақы  жоспары  бойынша  тек  қызметкерлерге  берілетін 

сыйақыны қаржыландыру және төлеу үшін пайдалануы мүмкін; және 

(b)  

ұйым кредиторларының (банкрот жағдайында да) талаптарын қанағаттандыру үшін 

қолданыла алмайды және есептілік тапсырушыұйымға мынадай жағдайларды 

есептемегенде қайтарылмайды: 

(і)  

түсімдер  қызметкерлерге  сыйақы  беру  бойынша  барлық  тиісті 

міндеттемелерді  қанағаттандыру  үшін  қажет  емес  қосымша  активтерді 

білдіреді; немесе 

(іі) 

есептілік тапсырушы ұйымға қызметкерлерге төленіп қойған сыйақыны өтеу 

ретінде түсімдер қайтарылады. 

 

Әділ  құн – қатысушылардың  арасындағы активті  сатудан  немесе  нарық  қатысушыларының 

арасындағы қарапайым мәміледе міндеттемені ұсынудан түскен, бағалау күніне сәйкес құн (13 

ХҚЕС (IFRS) Әділ Құнды Бағалауды қараңыз). 

                                                 

1

  

Белгілі бір талаптарды қанағаттандыратын сақтандыру полисі 4 ХҚЕС-да (IFRS) Сақтандыру келісімшарттары 

анықталғандай, сақтандыру келісімшарты үшін қажеті жоқ 

19 

ХҚЕС (IAS)

 

4 

©

 IFRS Foundation 

Белгіленген  сыйақыларды  қаматамасыз  ету  шығындарымен 

байланысты анықтамалар 

Қызмет көрсету шығындары келесілерден тұрады: 

(a) 

қызметкерге  ағымдағы  кезеңде  көрсетілген  қызметтен  туындайтын  белгіленген 

сыйақы  міндеттемесінің  келтірілген  құнының  өсімі  түріндегі  ағымдағы  қызмет 

көрсету құны; 

(b) 

өткен кезеңдегі қызмет көрсету құны – жоспарға енгізілген өзгерістерден (белгіленген 

сыйақы  жоспарын  ұсыну, өзгерту  немесе  жою)  немесе  секвестрден  (жоспар  бойынша 

кәсіпорынның  қызметкерлерінің  маызды  бөлігін  қысқарту)  туындайтын  бұрынғы 

көрсетілген  қызметтің  белгіленген  сыйақы  міндеттемесінің  келтірілегн  құнындағы 

өзгерістер; және  

(c) 

реттелген кез келген пайда немесе залал. 

Белгіленген таза сыйақы міндеттемесінің таза пайызы уақыт ағымымен бірге өзгеретін кезең 

ішіндегі белгіленген таза сыйақы міндеттемесінің (актив) өзгерісі.  

Белгіленген таза сыйақы міндеттемелерін (актив) қайта бағалау келесілерден тұрады: 

(a) 

актуарлық пайда мен залал; 

(b) 

белгіленген  таза сыйақы міндеттемелеріне  (актив) қосылған таза пайыздың сомасын 

алғандағы активтер жоспарының қайтарылымы; және 

(c) 

белгіленген  таза  сыйақы  міндеттемелеріне  (актив)қосылған  таза  пайыздың  сомасын 

алғандағы активтердің жоғары деңгейінің әсеріндегі кез келген өзгерістер. 

 

Актуарлық пайдалар және залалдар – актуарлық пайдаға және шығынға мыналар кіреді:  

(а)  

тәжірибе  негізіндегі  түзету  (алдыңғы  жағдайларға  қатысты  алғашқы  актуарлық 

жорамалдаржәне негізінде болған жағдайлар арасындағы айырма нәтижелері); және 

(b)  

актуарлық жорамалдағы өзгеріс нәтижесі. 

Актив жоспарының қайтарылымы актив жоспарының жүзеге асырылған және асырылмаған 

пайда мен залалынан қоса туындайтын пайыз, дивиденд және басқа табыстан:  

(a) 

актив жоспарын басқаруға кететін шығындарды; және  

(b) 

белгіленген  сыйақы  міндеттемесінің  келтірілегн  құнын  есептеуге  қолданылатын 

актуарлық  болжамдардың  құрамына  кіретін  салықтан  басқа  жоспар  бойынша 

төленетін салықты шегергенге тең.  

 

Реттеу  дегеніміз  –  актуарлық  болжамға  кіретін,  қызметкерге  белгіленіп  қойған  жоспардың 

саласындағы төлемдерден басқа, белгіленген сыйақы жоспары саласындағы барлық алдыңғы 

заңнамалық және жүктелген міндеттемелерді жоятын транзакция.  

Қызметкерлерге берілетін қысқа мерзімді сыйақылар 

9 

Егер  жылдық  кезең  аяқталғаннан  кейін  он  екі  ай  ішінде  төленетін  болса,  көрсетілген  қызмет  үшін 

қысқа мерзімді сыйақыларға мынадай баптар кіреді: 

(a) 

жалақы, еңбекақы және әлеуметтік қамтамасыз ету жарналары; 

(b) 

жыл сайынғы төленетін демалыс және ауруына байланысты демалыс; 

(c) 

табыс және сыйлықақылар; және 

(d) 

ағымдағы  қызметкерлер  үшін  ақшалай  емес  сыйақылар  (мысалы,  медициналық  қызмет 

көрсету,  үймен,  автокөлікпен  және  ақысыз  немесе  күні  белгіленген  тауарлармен  немесе 

қызметтермен қамтамасыз ету). 

10 

Егер  кәсіпорынның  реттеу  уақыты  уақытша  деп  күтілсе,  қызметкерлердің  қысқа  мерзімді 

сыйақыларын  қайта  жіктеудің  қажеті  жоқ.  Дегенмен,  егер  сыйақы  жоспарының  ерекшелігі  өзгерсе 

(жинақталмайтын  сыйақылардың  жинақталатын  сыйақыларға  өзгерісі)  немесе  реттеу  уақыты 

уақытша мерзімде болмаса, кәсіпорын сыйақылардың қысқа мерзімді сыйақылардың анықтамасына 

сәйкестігін тексеруі тиіс.  

 

Тану және бағалау