Құрылысты ұйымдастырудың формалары және өндіріс түрлері, келісім-шарт жасау тәртібі

— біріншіден, түскен түсім келісім бойынша жəне байла-нысты болуы;

— екіншіден, есепті кезеңдегі түсім мен шығын істелген жұ-мыс түріне қарай біркелкі бөлінуі тиіс.

Есептеудің тəртібіне орай келісім төмендегі типтерден тұрады:

1. Бекітілген баға бойынша келісім, яғни баға шығындар өз-геруіне байланысты құбылмалы;

2. Шығындарды қосу арқылы немесе шығындар көлемін анықтап, пайыздық үлесімен анықтау.

Келісім əрбір құрылыс нышанына жеке-жеке жасалады, бұл құрылыс нышанының түрінің өзіне тəн ерекшелігінің бо-луына байланысты.

Капиталды құрылыста өндірістің жұмысын ұйымдастырудың негізгі формасы мердігерлік тəсіл болып саналады.

Орындалатын жұмыстың түріне байланысты құрылыс кəсіп-орындары жалпықұрылыстық жəне мамандандырылған болып бөлінеді. Тапсырыс берушімен келісім-шарт қатынасының сипа-тына байланысты құрылыс-монтажды кəсіпорындар бас мер-дігер жəне субмердігер деп жіктеледі. Бас мердігермен өндіріс-тік байланыстың ұзақтығына қарай кəсіпорындар тұрақты жəне жылжымалы субмердігерлер (мамандандырылған) деп бөлінеді.

Тұрақты кəсіпорындар ұзақмерзімді өндірістік байланыста болады. Жылжымалы кəсіпорындар үнемі қозғалыста болады. Осын-дай кəсіпорындар ірі құрылыс корпорацияларының құрамында анда-санда құрылыс көлемінің өсу кезінде белгілі бір аумақта жұмыс орындау үшін құрылады.

Құрылыс-монтаж кəсіпорындары «өмірлік циклына» байла-нысты құрылыстың соңғы өнімін қалыптастыруда келесідей түрлерге бөлінеді:

құрылыс, не монтажды жұмыстарды орындаушылар;

жобалау-құрылыс фирмалары;

ғылыми жобалау-құрылыс фирмалары;

барлық жұмыстарды құрайтын жəне конструкциялар мен құрылыс материалдарын өндіретін мекемелер.

Құрылысқа бірнеше қызмет түрлерінің біріктірілуі тəн. Құ-рылыс кəсіпорындарының өндірістік қызметі келесідей түрлер-ден тұрады:

негізгі өндіріс — құрылыс-монтажды жұмыстар, ғимарат-тар мен қондырғыларды капиталды жөндеу;

қосымша өндірістер;

өндіріс пен шаруашылыққа қызмет ететін (əлеуметтік) сала. Өндірісті бағыты бойынша классификациялау — негізгі жəне қосымша өндірістің, əлеуметтік сфераның шығындарын бөлек есепке алу қажеттігін туғызады.

Бұл мақсат үшін қаржылық-шаруашылық қызметтің бухгал-терлік есебі шоттарының жұмыс жоспарындағы синтетикалық шоттар тізбесінің топтамасында 8 бөлімнің шоттары — «Өндірістік есептің шоттары», оның бөлімшелері: 8010 «Негізгі өн-діріс», 8020 «Меншікті өндірістің жартылай фабрикаттары», 8030 «Қосалқы өндірістер», 8040 «Үстеме шығыстар» белгі-ленген. Шығындардың деңгейін бақылау жəне сараптау үшін оларды құрылыс бөлімдеріне, бөлек бөлімшелерге, жұмыс түр-леріне байланысты топтастырады.