Типтік оқу бағдарламасы (30. 06. 2016 ж. №2 хаттама) негізінде құрастырылды

 
 
бөлінген  полоскалар, толық ондық сандардың кассасы.  
 100 көлеміндегі сандар нумерациясымен таныстыру әдістемесінің реттілігі 10 және 
20 көлеміндегі сандарды қайталау, толық ондық сандардың нумерациясын қайталау, 21-ден 
99-ға дейінгі сандар нумерациясын оқу (ауызша, екінші жазбаша түрде). 
Толық  ондықтармен  танысу  сабақтарында    толық  ондықтардың  атауы,  жазылуы 
түсміндіріледі.  Толық ондықтармен санауды, есептеуді үйренгеннен кейін 21-ден 99-ға дейінгі 
сандар нумерациясымен жұмыс басталады.  
29+1=2 онд. 9_бірл.+1_онд.=2 бірл. 10 онд.=3 бірл. 
30-1=2 онд.10 бірл.-1 бірл. = 2 онд. 9 бірл. = 29 
99+1=9 онд. 9бірл -+1_ бірл -=
9
онд.- 
10
бірл.= 10 онд. = 100 
100-1 = 10 онд.-1 бірл.=9 онд.10 бірл.-1 бірл.=9 онд. 9 бірл.=99 
Әр оқушы 100 көлемінде санауға үйренуін қадағалау керек. Оның реттілігі былайша 
құруылуы тиіс. 
1.  Жетіспей тұрған сандарды жаз. 
 
31 
 
 
34 
35   
 
38 
 
40 
 
 
 
2. Берілген санның көршісін тап. 
3.  Берілген саннан үлкен сан мен кіші санды тап.    
4. 100 көлеміндегі санды әр оқушының көрсетуі, білуі. Мынадай тапсырмаларды 
орындатуға болады: 
1.  Екі бума таяқша мен бес таяқшадан тұратын қандай сан?  
2. Үш ондық жұмыыртқа мен 5 жұмыыртқадан тұратын қандай сан?  
3. Мұғалім кесте-квадратты демонстрациялап, сандарды атауды ұсынады (10x10) 
он қатардан тұратын 100-ге дейінгі сандардың орны берілген. 
 
1 
2 3 
4 
5 
 
 
 
 
10 
11 
12  
 
 
 
 
 
 
20 
21 
22  
 
 
 
 
 
 
30 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
91   
 
 
 
 
 
 
 
100 
 
Мұндай кестені оқушылардың дәптерлеріне де сыздыру керек.   
100  көлеміндегі  сандар  нумерациясымен  танысу  барысында  разрядтық 
таблицамен танысу жұмысы жүргізіледі.  Мұғалім «разряд» терминін, оның мағынасын 
түсіндіреді.  Бірлік  сандар  бірінші  разрядта,    ондық  сандар  екінші  разрядта,  жүздік 
сандар үшінші разрядта деп түсіндіреді.  
 
3-ші  
разряд — жүздік 
2-ші 
разряд — ондық 
1-ші  
разряд —бірлік 
 
 
3 
 
2 
3 
2 
0 
9 
50 
 
 

 
 
 
Санның орнын табуға арналған тапсырмалардың қатарына мынадай сұрақтар беруге 
болады: 
 1. 45 санын жазып, санда қанша цифр бар? 5 саны нені білдіреді?   
2. 
Екі таңбалы, үш таңбалы, бір таңбалы сандарды жазу.  Олардың әрбіреуінде 
неше цифр бар? 
3. 
2 және 4 сандары арқылы қандай сан құралады?  
Нумерациямен  танысқаннан  кейін  қосу  мен  азайтуға  берілген  тапсырмаларды 
мынадай реттілікпен орындайды:   (24+1, 25—1), одан кейін (40+8, 48—8, 48—40). 
 100  көлеміндегі  сандарды  қосу  мен  азайтуды  үйретуде  20  көлеміндегі  сандар 
нумерациясы кезіндегі талаптар сақталады.  
Қосу мен азайтуды үйретудің реттілігі түрлі жағдайларда қарастырылады.   
1.  Толық ондықтарды қосу мен азайту (30+20, 50—20, 
2.  Разрядтан аттамай қосу мен азайту   
30+5 
5+30 
30+26=30+20+6  26+30 
4 5 + 2 = 4 0 + 5 + 2   45+32=45+30+2  
   
 
 
 
3. Екі таңбалы санға бір таңбалы санды қосу мен азайту   
40-5= 
40-23=40-20-3 
40-33=40-30-3 
 
4. Разрядтан аттап қосу мен азайту  45+7, 56-9  
3) Разрядтан аттап қосу мен азайту кезіндегі жазбаша түрде  
орындалатын жұмыстар баған түрінде орындалады.   
Зияты бұзылған оқушыларға арифметикалық есептерді шешуді үйретудің 
маңыздылығы:  
1.  Білім  берудің  маңыздылығы:  арифметикалық  амалдардың  (қосу,  азайту,  бөлу, 
көбейту)  мәнін  ашуға  көмектеседі;  математикалық  түсініктердің  қарым-қатынастарын, 
заңдылықтарын, байланыстарын түсінуге мүмкіндік береді. Санау тәсілдерін бекітеді.  
2.  Коррекциялық: арифметикалық есептерді шешу барысында барлық ойлау 
процестері бірігіп қызмет атқарады. (талдау, жинақтау, салыстыру, жалпылау); бүкіл 
таным процестері бірігіп жұмыс істейді. (ес, есте сақтау, сөйлеу, қиял, зейін, 
бақылаушылық) өз білімдерін жаңа жағдайда қолдануды үйренеді. 
3.  Тәрбиелік:  бастаған  жұмысты  аяқтау,  ұжымда  бірігіп  жұмыс  істеу  қабілеттерін 
қалыптастырады; математикаға қызығушылық, баланың күш жігерін тәрбиелейді. 
4.  Тәжірибелік:  есептерді  шешу,  математика  пәнінің  өмірмен  байланысын 
көрсетеді.  Мысалы:  метр,  килограмм  т.б.  өлшемімен  таныстыруда  осы  ұғымдармен 
байланысты мәтінді есептер шешу. 
-2- аталған материалды арнайы мектеп оқушыларының меңгеру қиындықтарымен 
ерекшеленеді.                                                                              
1. Есептің құрам компоненттерін  ажырата алмайды: есептің шарты, сұрағы, 
шешімі, жауабы.  
2. Сөз қорының жетіспеушілігіне байланысты есепте кездесетін сөздердің 
мағынасын түсінбейді. Мысалы: барлығы, бірге, көбейді, азайды, және т.б. 
3 5 - 5 = 3 0    
2 5 - 2 0 = 5  
5 6 - 2 0 = 5    
5 6 - 2 6 = 5 6 - 2 0 + 6  
35+5=30+5+5 
5+35=30+5+5  
 
35+45=35+40+5 

 
 
3. Себеп-салдарын ажырата алмайтындықтан бақылаушылығының төмендігінен 
есепте болған өзгерістердің нәтижесін шығара алмайды. (ұшып келді-көбейді, жұлып 
алды – азайды ) 
4. Күрделі есептің басты сұрағын бөліп ала алмайлы.  
5. Өмірлік тәжірибенің жетіспеушілігіне байланысты есеп мазмұнын, көптеген 
терминдердің, сөздердің мазмұнын түсінбейді.  
6. Логикалық ойлауы жетіспеушілігіне байланысты есепте берілген сандардың, 
сандар мен сұрақтар қарым – қатынасын, байланысын анықтай алмайды.  
           -3-. Барлық арифметикалық есептерді 2 үлкен топқа бөлеміз; 
1. Қарапайым бір амалмен  орындалатын; 
2. Күрделі, екі немесе одан да көп амалмен орындалатын.  
 
Қарапайым арифметикалық есептерді әдістемелік әдебиеттерінде  көптеген 
топтастырулар ұсынылады. М.Н. Перова ұсынған есептердің топтастырылуы:  
 
Кесте -1. 
Қарапайым есептердің топтастырылуы:  
Есептің түрі 
Есептің мысал – мәтіні 
Сынып 
І топ: қосындының 
азайтындының , көбейтіндінің, бөлудің 
мәнін табуға бағытталған есептер 
мәнін табуға 
Қосындының мәнін 
табуға бағытталған 
есептер 
Санияда 2 алма, Мұратта 3 алма, 
барлығы қанша? 
1 - сынып 
Айырманың мәнін 
табуға бағытталған 
есептер 
Дәуренде 5 дәптер, бір дәптерді досына 
сыйлады. Дәуренде неше дәптер қалды? 
1 – сынып 
Көбейтудің мәнін 
табуға бағытталған 
есептер 
3 теңгеден 5 дәптерді сатып алды. 
Дәптерге қанша төледі? 
3 – сынып 
Тең етіп бөлуге 
бағытталған есептер 
10 дәптерді 2 оқушы тең етіп бөліп 
алды. Әр оқушыда қанша дәптер бар? 
3 – сынып 
ІІ топ: есептің бел 
гісіз компонентін табуға бағытталған 
есептер. 
Белгісіз қосындыны 
табуға бағытталған 
есептер. 
Қыз бірнеше үлкен тәрелкені және 2 
кіші тәрелкені жуып шықты. Барлық жуылған 
тәрелкенің саны 5 еу. Үлкен қанша тәрелкені 
жуып шықты? 
4 – сынып 
Белгісіз азайғышты 
табуға бағытталған 
есептер 
Маратта бірнеше үлкен алма болды. 3 
алманы досына сыйлағаннан кейін өзінде 6 
алма қалды. Алғаш Маратта қанша алма 
болды? 
5 – сынып 
Белгісіз азайтқышты 
табуға бағытталған 
есептер 
Сәуледе 15 алма болды. Бірнеше 
алманы Айгүлге берді, сонда өзінде 10 алма 
қалды. Айгүлге қанша алма берді? 
3 – сынып 
Белгісіз көбейтіндіні 
табуға бағытталған 
есептер 
Осы есептердің мазмұнын құрастыру 
қиын, сол себепті тапсырма ретінде беріледі. 
32 саны шығу үшін 8 ді қай санға көбейту 
керек? 
3 – сынып 
Белгісіз бөлінгіш 
немесе бөлгішті 
табуға бағытталған 
есептер 
6 саны шығу үшін 24 санын қай санға 
бөлу керек? Жауабы 12-ге тең болу үшін қай 
санды 3-ке бөлуіміз керек? 
3, 4 – сынып