Бақылау сұрақтар
1. Дешифратор қандай логикалық функцияларды атқарады?
2. Дешифратордың кіру басқаруларының міндеттері?
3. Басқару сигналы дешифратордың шығу функцияларына қалай әсер етеді?
№ 12 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС
Тақырып: ЕСЕПТЕУІШТЕРДІҢ СҰЛБАСЫН ҚҰРУ ЖӘНЕ ЗЕРТТЕУ
Жұмыстың мақсаты: Есептеуіш құруды, сараптауды, интегралды орындауда есептеуішті тізбекке қосуды үйрену.
Құралдар және элементтер:Интегралды орындаудағы есептеуіштер: К155ИЕ5 микросұлбасы – пульсацияның үшразрядты асинхронды есептеуіші. Екі D-триггер. Жарықдиодтар мен қосқыштардың жиыны, +5V электрқорек көзі, периодты импульс генераторы, осциллограф.
ҚЫСҚАША ТЕОРИЯЛЫҚ МӘЛІМЕТТЕР
Есептеуіш – импульс санын есептеп, оны екілік кодта есте сақтайтын цирлық автомат.
Есептеуіштің негізі болып Т – триггер табылады, оның кірісіне жаңадан импульс қосатын болса ол өз қалыпын өзгертеді. Егер Т-триггерлердің сұлбасы бар болса, онда 1 суретте көрсетілгендей асинхронды Т-триггердің шартты графикалық мәні бар болар еді. 1 кетеде Qt – импульс келгенге шейінгі триггердің қалпы, ал Qt+1 – бұл импульс келгеннен кейінгі триггердің жаңа қалпы.
1  Кесте. Асинхронды Т триггер үшін ақиқаттық кестесі
№
|
T
|
Qt
|
Qt+1
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
0
|
1
|
1
|
2
|
1
|
0
|
1
|
3
|
1
|
1
|
0
|
1 сурет. Шартты графикалық мән және асинхронды Т – триггердің функционалдау диаграммасы
Осы суретте Т кіріс сызығындағы және триггердің Q шығысындағы сигнал қалпының өзгерісінің диаграммалары бар. Диаграммалардан көрініп тұрғандай, Т кірісінде әрбір жаңа импульстің басталуымен триггердің қалпы қарама-қарсыға өзгереді (Т импульсінің әрбір сол жақ майданын қараңыз).
Триггердің бұл типі үшін логикалық сигналдардың деңгейлері – 0 немесе 1 туралы айту орынды емес, өзгерістер туралы айту орынды. Импульстің өзгерісі немесе майданы сигналдың өзгерісі орындалғандағы импульстің бөлігі болып саналады, яғни қосу немесе ажырату. Теріс өзгеріс дегеніміз импульстің оң жақ майданы, яғни кернеудің жоғарғы деңгейден төменгі деңгейге ауысу мезеті. Импульстің кернеуі төменгі деңгейден жоғарғы деңгейге ауысуы импульстің сол жақ майданы немесе оң өзгеріс болып табылады. 2 суретте бірлік электрлік импульс көрсетілген, онда оның майдандары мен логикалық деңгейлері көрсетілген.
2  сурет. Электрлік импульстің логикалық деңгейлері
Негізі импульстің өзгерісі ЭЕМ элементтерінің жұмысын синхронизациялау үшін қолданылады және синхронизацияланатын кірістер ғана үшін мәні бар. Сонымен қатар триггердің немесе ЭЕМ элементтерінің синхронизацияланатын сызығы шартты графикалық мәнде толықтауыш үшбұрышпен белгіленеді, ол өзгеріс жағдайындағы сызықтың активтілігін білдіреді. Теріс және оң өзгерістер үшбұрыштың бағыты бойынша ажыратылады. 3а суретінде синхронды D – триггер көрсетілген, ол синхронизацияланатын сызықта теріс өзгерістен өз қалпын өзгертеді. 3б суретінде көрсетілген синхронды D – триггердің синхронизацияланатын сызығы үшін активті деңгей болып оң өзгеріс болып табылады.
сурет
Алдында айтып кеткеніміздей, есептеуіш Т-триггерлердің негізінде құрылады, олар есепті триггер деп те аталады. Ондай триггерлерде интегралды орындалуы болмайды, және олар D және JK – триггерлердің негізінде құрылады. 4 суретте ондай сұлбалар көрсетілген.
4 сурет. Т –триггерді алу
4 суретте көрсетілген сұлбалар үшін Т–триггердің кірісі синхронизацияланатын сызық болып табылады.
Есептеуіш бірнеше Т-триггерлерді тізбектей біріктіргенде шығады: әрбір триггердің кірісін келесі триггердің шығысымен біріктіру керек. Тізбектей біріктірілген триггерлердің саны есептеуіштің разрядтылығын анықтайды. Есептелген импульс санының кодының кіші разряды ең сол жақ триггерде орналасқан. Если за основу взять 4а суретте көрсетілген Т-триггерді 1 суретте көрсетілгендей негіз қылып алсақ, үшразрядты екілік есептеуіштің функционалды сұлбасы келесі түрде болады:
5 сурет. Үшразрядты екілік есептеуіштің функционалды сұлбасы
суретте есептеуіштің кірісі ме шығысының сигнал диаграммалары көрсетілген. Осы диаграммадан ол үшін ақиқаттық кестесі алынған. [Кесте 2]. Кестеде түзу кірістің сонымен қатар инверсиялы кірістің қалпы көрсетілген.
сурет. Есептеуіш қалпының уақытша диаграммасы
2 кесте. Үшразрядты екілік есептеуіштің ақиқаттық кестесі
Т0
|
|
|
|
Дес
КОД
|
|
|
|
Дес
КОД
|
0
|
1
|
1
|
1
|
7
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
1
|
1
|
0
|
6
|
0
|
0
|
1
|
1
|
2
|
1
|
0
|
1
|
5
|
0
|
1
|
0
|
2
|
3
|
1
|
0
|
0
|
4
|
0
|
1
|
1
|
3
|
4
|
0
|
1
|
1
|
3
|
1
|
0
|
0
|
4
|
5
|
0
|
1
|
0
|
2
|
1
|
0
|
1
|
5
|
6
|
0
|
0
|
1
|
1
|
1
|
1
|
0
|
6
|
7
|
0
|
0
|
0
|
0
|
1
|
1
|
1
|
7
|
8
|
1
|
1
|
1
|
7
|
0
|
0
|
0
|
8
|
Кестеде көрсетілгендей есептеуіш қосу режимінде де алу режимінде де функционалдай алады
Достарыңызбен бөлісу: | 
