ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ
ТӘУЕКЕЛДІ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚҚА, ЖЫНЫСТЫҚ ҚАНАУШЫЛЫҚҚА ЖӘНЕ АДАМ САУДАСЫНА ОСАЛДЫҒЫН БАҒАЛАУ
36
Еңбек мәртебесіне қатысты, 3.4-кестеде
әлеуметтік жағынан осал балалардың көпшілігі
(83.8%) сұхбат алу қарсаңында жұмыссыз болған.
Адам саудасы құрбандарының құрамынан 36.9%
жұмысқа орналастырылмаған, ал 43.7% тұрақты
түрде жұмыс жасап, 19.4% кейде жұмыс істеп
отырған.
Секс-жұмыскерлердің құрамынан көп бөлігі
тұрақты түрде жұмыс жасаған (72.6%) немесе
кейде жасаған (23.6%). Секс-жұмыскерлердің
тек аздаған бөлігі (3.8%) ғана жұмыс жаса-
маймыз деп жауап берді. Сұхбаттан алынған
мәліметтер негізінен секс-жұмыскерлердің
сұхбат алу қарсаңында денсаулыққа байланы-
сты қиындықтар туындағандығының
себебінен
жұмыссыз болғандығын көрсетті (көбінесе олар
жыныстық жолмен берілетін аурулардан емделіп
жүрген).
3.5-кестеде аяқталған орта білімі жоқ 18 жасқа
толмаған балалардың пайыздық мөлшері
көрсетілген. Адам саудасының құрбаны болған
балалардың 55.9% (18 жасқа толмаған) әлі
де аяқталған орта білім алмаған, алайда адам
саудасының құрбаны болған осы балалардың
тек 32.4% ғана мектепке барған және де тек
14.7% ғана сабаққа күнделікті қатысып отырған.
3.5-кестеде сондай-ақ 18 жасқа толмаған секс-
жұмыскерлердің 63.2% аяқталмаған білімі
болмаған, алайда осы секс-жұмыскерлердің тек
5.3% мектепке барған. Әлеуметтік жағынан осал
балалардың 69.5% аяқталмаған білімі болмаған
және де 77.6% мектепке барған. Дегенмен, 58.7%
ғана мектепке тұрақты түрде барып отырған.
ИНСТИТуцИОНАЛИЗАцИЯ
Біз респонденттерден
сондай-ақ мекемелер-
де болу тәжірибесі туралы сұрадық. 3.6-ке-
стеде барлық сауалнама өткізілгендердің
жалпы санынан 48.5% мекемелерде болған
(мысалы, жетімдер үйінде, баспанада, арнайы
мектептерде немесе күзет бақылауынды ұстауға
арналған мекемелерде (УҰИ/тергеу изоляторы).
Әлеуметтік жағынан осал балалардың көп бөлігі
мемлекеттік балалар мекемелерінде тұрып, сау-
алнама өткізілгендіктен, әлеуметтік жағынан
осал балалардың 70.7% мекемелерде болғаны
белгілі. Атап айтсақ, 39.0% арнайы мектеп-
те болған, 31.3% күзет
бақылауында ұстау
мекемесінде, 20.5% баспанада, ал 8.1% балалар
үйінде болған.
Салыстыра алғанда, адам сауда-
сы құрбандарының 30.1% және секс-
жұмыскерлердің 12.3% мекемелерде
болғандарын айтты. Адам саудасының
құрбандары көбінесе баспаналарда (12.6%) және
күзет бақылауында ұстау мекемелерінде (14.6%)
болған; бұл ретте секс-жұмыскерлер көбінесе ба-
лалар үйінде (7.5%) болған.
ТуЫП-өСКЕН ЖЕрі ЖӘНЕ
ОТБАСЫНДАҒЫ өМір Сүру
ЖАҒДАйЛАрЫ
Респонденттерге туып-өскен жерлері тура-
лы, сол туып-өскен жерлері қала ма, шағын
қала ма, жоқ әлде ауылдық жер ма сол тура-
лы сұрақтар қойылған. 3.7-кестеде
сауалнама
өткізілгендердің 59.0% қалада туып-өскендер,
22.0% шағын қалалардан шыққан, 19.0%
ауылдық жерлерде туып-өскен. Әлеуметтік
жағынан осал
балалардың көпшілігі қаладан
шыққан (67.6%). Салыстырар болсақ, үлкен
қалалардан шыққандармен салыстырғанда
(45.6%) адам саудасының құрбандары көбінесе
шағын қалалардан (32.0%), ауылдық жерлерден
(22.3%) шыққан. Ал секс-жұмыскерлердің 50.9%
үлкен қалаларда, 28.3% шағын қалаларда, және
20.8% ауылдық жерлерде туып-өскен.
Туып-өскенде респонденттердің кіммен бірге
тұрғандары туралы мәліметтерге келер болсақ,
3.6-кесте. Мекемелерде болу тәжірибесі
Жалпы іріктеу
Саны=468
Әлеуметтік
жағынан осал
балалар
Саны=259
Адам
саудасының
құрбандары
Саны=103
Секс-
жұмыскерлер
Саны=106
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Мекемелерде болған
227
48,5
183
70,7
31
30,1
13
12,3
Балалар үйі
33
7,1
21
8,1
4
3,9
8
7,5
Пана
68
14,5
53
20,5
13
12,6
2
1,9
Арнайы мектеп
107
22,9
101
39,0
5
4,9
1
0,9
Күзет бақылауында ұстау мекемесі
99
21,2
81
31,3
15
14,6
3
2,8
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ТӘУЕКЕЛДІ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚҚА, ЖЫНЫСТЫҚ ҚАНАУШЫЛЫҚҚА ЖӘНЕ АДАМ САУДАСЫНА ОСАЛДЫҒЫН БАҒАЛАУ
37
3.7-кестеде көрсетілгендей
респонденттердің
41.5% тек қана анасымен тұрғандарын айтқан.
Тек 38.2% ғана
туып-өскен жерлерінде өз ата-
анасымен тұрған. Оған қоса, балалардың/
жасөспірімдердің 12.1% анасымен де әкесімен
де емес, басқа туыстарымен тұрғандарын айтты.
Әлеуметтік жағынан осал балалардың ішінен
айтарлықтай бөлігі (49.0%) тек қана анасымен
тұрған, ал 31.7% ата-анасымен тұрған, және де
12.0%
анасымен де әкесімен де емес, басқа ту-
ыстарымен тұрған. Салыстырар болсақ, адам
саудасының құрбандары (42.7%) үйлерінен ке-
тер алында негізінен әкесімен және анасымен
тұрса, тек 27.2% ғана тек қана анасымен және
16.5% анасымен де әкесімен де емес, басқа ту-
ыстарымен тұрған. Осылайша көптеген секс-
жұмыскерлер туып-өскен жерлерінде де әкесімен
де анасымен де тұрған (50.9%), ал 35.8% тек қана
анасымен тұрғандарын айтты.
3.7-кестеде респонденттердің бауырларының
саны көрсетілген. Әлеуметтік жағынан осал
балалардың, адам саудасының құрбандарының
және секс-жұмыскерлердің айтарлықтай бөлігі
оларда тек қана – 1-2 ағасы/апасы/інісі/сіңілісі
болғанын айтты; алайда адам саудасының
құрбандары басқаларға қарағанда жиірек 3 және
де одан көп аға/апалары бар отбасынан шыққан.
Салыстырар болсақ, секс-жұмыскерлердің
әдетте ағалары/апалары болмаған.
Респонденттерге туып-өскен жерлері тура-
лы, сол туып-өскен жерлері қала ма, шағын
қала ма, жоқ әлде ауылдық жер ма сол тура-
лы сұрақтар қойылған. 3.7-кестеде сауалнама
өткізілгендердің 59.0% қалада туып-өскендер,
22.0% шағын қалалардан шыққан, 19.0%
ауылдық жерлерде туып-өскен. Әлеуметтік
жағынан осал балалардың көпшілігі қаладан
шыққан (67.6%). Салыстырар болсақ, үлкен
қалалардан шыққандармен салыстырғанда
(45.6%) адам саудасының құрбандары көбінесе
шағын қалалардан (32.0%), ауылдық жерлерден
(22.3%) шыққан. Ал секс-жұмыскерлердің 50.9%
үлкен қалаларда, 28.3% шағын қалаларда, және
20.8% ауылдық жерлерде туып-өскен.
Туып-өскенде респонденттердің кіммен бірге
тұрғандары туралы мәліметтерге келер болсақ,
3.7-кестеде көрсетілгендей респонденттердің
41.5% тек қана анасымен тұрғандарын айтқан.
Тек 38.2% ғана туып-өскен жерлерінде өз ата-
анасымен тұрған. Оған қоса, балалардың/
жасөспірімдердің 12.1% анасымен де әкесімен
де емес, басқа туыстарымен тұрғандарын айтты.
3.7-кесте. Туып-өскен жері, отбасы көлемі және өмір сүру жағдайлары
Жалпы іріктеу
Саны=468
Әлеуметтік
жағынан
осал балалар
Саны=259
Адам
саудасының
құрбандары
Саны=103
Секс-
жұмыскерлер
Саны=106
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Бастапқы тұрғылықты жері
Қала
276
59,0
175
67,6
47
45,6
54
50,9
Шағын қала
103
22,0
40
15,4
33
32,0
30
28,3
Ауылдық жер
89
19,0
44
17,0
23
22,3
22
20,8
Туып-өскен жерінде кіммен бірге тұрды:
Әкесімен және анасымен
179
38,2
82
31,7
44
42,7
53
50,0
Тек анасымен
194
41,5
128
49,4
28
27,2
38
35,8
Тек әкесімен
23
4,9
17
6,6
4
3,9
2
1,9
Әкесімен де анасымен де емес,
басқа туыстарымен
57
12,1
30
11,6
17
16,5
10
9,4
Жалғыз тұрды
9
1,9
2
0,8
4
3,9
3
2,8
Достарымен
6
1,3
0
0,0
6
5,8
0
0,0
Ағаларының
және апаларының саны
Ағалары, апалары жоқ
117
25,0
66
25,5
14
13,6
37
34,9
1-2 ағасы мен апасы
226
48,3
136
52,5
49
47,6
41
38,7
3-4 ағасы мен апасы
80
17,1
43
16,6
21
20,4
16
15,1
5-6 ағасы мен апасы
35
7,5
10
3,9
14
13,6
11
10,4
7 немесе одан көп ағасы мен апасы
10
2,1
4
1,5
5
4,9
1
0,9
