ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ
ТӘУЕКЕЛДІ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚҚА, ЖЫНЫСТЫҚ ҚАНАУШЫЛЫҚҚА ЖӘНЕ АДАМ САУДАСЫНА ОСАЛДЫҒЫН БАҒАЛАУ
34
3.3-кестеде көрсетілген демографиялық
мәліметтерге келер болсақ, іріктеуге
қатысқандардың 60.5% жыныс әйел болса, 39.5%
ер болған. Әлеуметтік жағынан осал балалардың
ішінен 65.5% ер жынысты болса, 34.4% әйел
жынысты болған,
адам саудасы құрбандарының
84.4% әйел жынысты болса, 15.6% ер жыны-
сты. Барлық секс-жұмыскерлердің жынысы әйел
болды.
Жасқа байланысты мәліметтерге келер болсақ,
3.3-кестеде берілген мәліметтер бойынша, жал-
пы іріктеу респонденттерінің жасы 7 мен 47
аралығында; алайда жалпы іріктеудің 66.7%
7 және 17 жас аралығындағы балалар болды.
Әлеуметтік жағынан осал балалардың жасы 8
және 17 аралығында, осал балалардың 59.1%
15-тен 17 жасқа дейінгі жас шамасында және
34.0% 11-ден 14 жасқа дейінгілер.
Адас сауда-
сы құрбандарының жасы 7-ден 47 жасқа
дейінгі
жас шамасында болды; алайда адам саудасы
құрбандарының 33.0% жасы 7 жастан 17-ге
дейінгі балалар. Адам саудасының кейбір 18 және
одан жоғары жастағы құрбандары іс жүзінде
бала кезінде (18 жастан кіші) адам саудасына
ұшырады, осылайша олар бір немесе одан көп
жылдар бойы қанаушылыққа алынып, қашып
құтыла алмай немесе 18 жасқа толғанға дейін
немесе 18 жастан асқанға дейін босатылмаған
адам саудасының құрбандары болып табыла-
ды. Осылайша,
олар адам саудасының құрбаны
болған балалар ретінде қабылдануы қажет (адам
саудасының тек 11 құрбанының жасы ғана 26
жастан жоғары болды, алайда адам саудагерлері
туралы және сондай жағдайға душар болған
басқа да балалар туралы ақпарат алу үшін
іріктеге қосылған болатын).
Қорыта айтқанда, секс-жұмыскерлердің жас ша-
масы 16-дан 32-ге дейінгі аралықта болды, секс-
жұмыскерлердің көпшілігінің жасы 18-ден 21
жасқа дейінгі аралықта болды (68.9%). Дегенмен,
секс-жұмыскерлердің 17.9% 15-тен 17-ге дейінгі
жас шамасындағы балалар.
3.3-кестеде респонденттердің ұлттық ерекшелігі
көрсетілген; алайда ұлттық тиістілік азаматтыққа
теңестірілмейтінін ұмытпаған жөн. Әлеуметтік
жағынан осал балалардың көпшілігінің (54.4%)
ұлты – орыс болды, содан соң қазақтар (20.5%)
және де басқа да этникалық топтар (12.0%).
Адам саудасы құрбандарының этникалық
құрамы әлдеқайда түрлі болды: 31.1% орыстар
3.3-кесте. Демографиялық мәліметтер
Сауалнама
өткізілгендердің
жалпы
Саны=468
Әлеуметтік
жағынан осал
балалар
Саны=259
Адам
саудасының
құрбандары
Саны=103
Секс-
жұмыскерлер
Саны=106
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Жынысы
Әйел
283
60,5
89
34,4
88
85,4
106
100,0
Ер
185
39,5
170
65,6
15
15,6
0
0,0
Жасы
7-10 жас
21
4,5
18
6,9
3
2,9
0
0,0
11-14 жас
92
19,7
88
34,0
4
3,9
0
0,0
15-17 жас
199
42,5
153
59,1
27
26,2
19
17,9
18-21 жас
113
24,1
0
0,0
40
38,8
73
68,9
22-25 жас
29
6,2
0
0,0
18
17,5
11
10,4
26+ жас
14
3,0
0
0,0
11
10,7
3
2,8
Этникалық тобы
қазақтар
108
23,1
53
20,5
23
22,3
32
30,2
қырғыздар
18
3,8
4
1,5
7
6,8
7
6,6
тәжіктер
9
1,9
5
1,9
4
3,9
0
0,0
өзбектер
47
10,0
11
4,2
23
22,3
13
12,3
түркмендер
2
0,4
2
0,8
0
0,0
0
0,0
орыстар
215
45,9
141
54,4
32
31,1
42
39,6
украиндар
18
3,8
12
4,6
3
2,9
3
2,8
басқалар
51
10,9
31
12,0
11
10,7
9
8,5
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ТӘУЕКЕЛДІ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚҚА, ЖЫНЫСТЫҚ ҚАНАУШЫЛЫҚҚА ЖӘНЕ АДАМ САУДАСЫНА ОСАЛДЫҒЫН БАҒАЛАУ
35
құрады, 22.3% –
қазақтар, 22.3% – өзбектер,
10.7% – басқалар және тағы басқа. Бұл ретте,
анықталған адам саудасының құрбандарының
көпшілігі халықаралық емес ішкі адам саудасы
құрбандары болғанын түсіну қажет.
Осылайша, адам саудасының көптеген
құрбандары этникалық тиістілігіне қарамастан
Қазақстанның азаматтары болған (4 және 5
тарауларды қараңыз). Қорыта келгенде, секс-
жұмыскерлердің негізгі құрамын орыстар
(39.67%) және қазақтар (30.23%) құрады, содан
соң өзбектер (12.35%) және тағы басқалар.
БіЛіМі
Барлық респонденттер олардың білім деңгейлері
мен еңбек мәртебесі туралы сұралды. 3.4-кестеде
көрсетілгендей жалпы іріктеуге қатысқандардың
48.3% жалпы орта білім алмаған (< 9 сынып),
29.5% жалпы орта білім алған (9 сынып)
және де
19.4% жалпы орта білімнен аздап жоғары білім
алған (жоғары/кәсіптіп білімге жатады).
Әлеуметтік жағынан осал балалардың көбісі
жастарына қарамастан (< 18 жас) аяқталған
орта білім алмаған (69.5%). Адам саудасының
құрбандарының құрамынан – 30.1% аяқталған
білімі болмаған, тек 38.8% аяқталған орта білімі
(9 сынып) және де 25.2% аздап жоғары/кәсіптік
білімі болған.
Осы нәтижелерге сүйене отырып, адам
саудасының 3-тен 1 құрбаны жалпы орта білімді
аяқтамаған немесе тіпті
білім алмаған деп айтуға
болады.
Салыстыру үшін мына мәліметтерді ұсынамыз:
секс-жұмыскерлердің 39.6% аяқталған жалпы
орта білім алған, ал 45.7% аздап жоғары/кәсіптік
білім алған. Дегенмен, 14.2% жалпы орта білім
алмаған.
3.4-кесте. Білім беру деңгейі және еңбек мәртебесі
Жалпы іріктеу
Саны=468
Әлеуметтік
жағынан осал
балалар
Саны=259
Адам
саудасының
құрбандары
Саны=103
Секс-
жұмыскерлер
Саны=106
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Ең жоғары білім деңгейі
Аяқталмаған
орта білім
226
48,3
180
69,5
31
30,1
15
14,2
Аяқталған орта білім
138
29,5
56
21,6
40
38,8
42
39,6
Жоғары/кәсіптік білім
91
19,4
17
6,6
26
25,2
48
45,7
Еңбек мәртебесі
Жұмыссыз
259
55,3
217
83,8
38
36,9
4
3,8
Иә, тұрақты түрде
145
31,0
23
8,9
45
43,7
77
72,6
Иә, кейде
64
13,7
19
7,3
20
19,4
25
23,6
3.5-кесте. 18 жасқа толмаған балалардың/жасөспірімдердің мектепке баруы
Балалардың
жалпы іріктеуі
< 18 лет
Саны=313
Әлеуметтік
осал балалар
< 18 лет
Саны=259
Адам
саудасының
құрбандары
< 18 лет
Саны=34
Секс-
жұмыскерлер
< 18 лет
Саны=19
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Саны
%
Аяқталмаған білім
211
67,4
180
69,5
19
55,9
12
63,2
Мектепке баруы (< 18 жас)
Иә
213
68,1
201
77,6
11
32,4
1
5,3
Жоқ
99
31,7
58
22,4
23
67,6
18
94,7
Мектепке қаншалықты жиі барады
Күнделікті, сабақтар болған кезде
158
50,5
152
58,7
5
14,7
1
5,2
Тек кейде ғана
55
17,6
49
18,9
6
17,6
0
0,0
