Пјнніҫ мақсаты: Стилистика жоәары оқу орындарыныҫ қазақ филологиясында кҙп жылдардан бері пјн ретінде ҙткізіліп келеді

жүктеу 0,63 Mb.

Pdf просмотр

бет	33/50
Дата	17.10.2022
өлшемі	0,63 Mb.
	#39679

1 ... 29 30 31 32 33 34 35 36 ... 50

Адамбаева Г.М. «Қазақ тілінің стилистикасы» пәні бойынша

-шылық, -шілік;
-би, -ми, -пи, -ши, қи, -ки

Морфологиялық тұлға сӛздің
құрылысы, сӛзге жалғанатын қосымшалар.
Қосымшалар сӛзден сӛз тудыру үшін, сӛз мағынасын түрлендіру үшін, сӛз бен
сӛзді байланыстыру үшін жұмсалады. Морфологиялық құрамы тұрғысынан
кеңсе стилі мен ғылыми стиль бір-біріне жақын. Сондай-ақ публицистикалық
стиль мен кӛркем әдебиет стилі бір-бірімен орайлас.
Кеңсе стилі мен ғылыми әдебиет стиліне ортақ мынадай морфологиялық
тұлғалар бар:
-лық, -лік;
мұндай сӛздердің кӛпшілігі терминдік мәнге ие болып, нормаға
айналған, қалыптасқан атаулар болып кетті: оқулық, серпінділік, жариялылық,
жылылық, сӛздік т.б. Кейде осы қосымшаның кез-келген сӛздерге
жалғануынын стильдік қателер кетіп жатады:
Біз мұнде жаңалықта ғана келдік
(жаңа ғана).
-шылық, -шілік;
бұл жұрнақ арқылы жасалған сӛздер кӛбінесе кәсіптің,
шаруашылық түрлерінің немесе әлдебір абстракт күй-қалыптың атауы болып
отырады:
малшфылық,
диханшылық,
оқытушылық,
жұртшылық,
шығармашылық.
-ма, -ме
... әр түрлі құжат атауларын, жіктелеген зат атауларын жасайтын
ӛнімді тәсіл: әдістеме, жолдама, сілтеме, хабарлама, ескертпе, баспа, анықтама,
хаттама т.б.
Кейбір морфологиялық тұлғалар контекст ішінде мәтінге қарай белгілі бір
қолданыста пайда болып, сӛйлеу стиліне сіңісіп кетеді:
-сымақ
–есімдер құрамында қолданылып, кемсіту, жақтырмау, кекету
мәндерін тудырады: ақынсымақ, итсымақ, шешенсымақ

40
Сонымен бірге етістіктер құрамында келіп, бейнелі мән тудыратын
қосымшалар да бар:
-би, -ми, -пи, -ши, қи, -ки
: ілми, барби, үрпи, ақси, тырси, мықши, жылми,
ӛңки, тыңқи.
Кейде тілде қалыптасқан, орны бар мор-қ тұлғаларды бей-берекет орынсыз
қолданып, теріс жұмсау кездеседі:
Бұл істі асығыссыздықпен жүзеге асыру
керек ( дұрысы - асықпай).
2) Әр
түрлі мағына-мәнері бар, түрлі грамматикалық тұлғаларда
жұмсалатын сӛз табы – зат есім. Зат есім ғылыми, мәдени коммуникацияда
халықтың керегін қанағаттандыратын зат, ұгым атаулар ретінде жиі
қолданылады. Олардың қатарына мекеме атаулары, адамдардың қызмет
атаулары, ӛндіріс-шаруашылық заттары т.б. жатады.

жүктеу 0,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 29 30 31 32 33 34 35 36 ... 50