Пјнніҫ мақсаты: Стилистика жоәары оқу орындарыныҫ қазақ филологиясында кҙп жылдардан бері пјн ретінде ҙткізіліп келеді



жүктеу 0,63 Mb.
Pdf просмотр
бет28/50
Дата17.10.2022
өлшемі0,63 Mb.
#39679
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   50
Адамбаева Г.М. «Қазақ тілінің стилистикасы» пәні бойынша

5)Қарапайым сӛздер. 
Кӛбінесе сӛйлеу тілі стилінде айтылып, ал әдеби тіл стильдерінде сирек 
ұшырасатын белгілі бір сӛздер бар. Олар тұрпайы мағыналы сӛздер. Мұндай 
қарапайым сӛздер ара-тұра кӛркем әдебиет стилінде белгілі бір стильдік 
мақсатта жұмсалады. 
Жастау жігіт қойнынан бүктелген кағазды шығарып, Қамилаға карап 
күлімсіреді:
-
Мынаған 
доңғал басыңды 
басып жіберші - деп. 
-
Жоқ, жолдас, кеңсеге бар, мӛрді қалтаға салмаймын, кеңседе болады, - деп 
Камила жауапты қысқа қайырды 
(Б. Майлин). 
Ескендір сияқты 
судырлар 
елдің үрейін ұшырып
(сонда). 
Осы мысалдардағы доңғал бас (мӛр). судырлар (белсенділер) қарапайым 
сӛздері кейіпкер тілінде айтылып тұр. Мұндай стильдік мақсаттағы қарапайым 
сӛздер, негізінен, кейіпкер тілінде қолданылады. 
Сӛйлеу стиліндегі кейбір теңеу құралдары әдетте тым қарапайым, тіпті 
қарадүрсін, дӛрекі болып келеді. Сейлеу стиліндегі мұндай сӛздердің бәрі 
бірдей керкем әдебиет стилінде қолданыла бермей, тек авторлық ремаркада 
ғана ара-тұра кездеседі. Бұл тәрізді жекелеген қарадүрсін сӛз қолданыс 
ертеректегі әдеби шығармалардың тілінде, атап айтқанда, авторлық баяндауда 
ұшырасатын. Бұған сол кезгі кӛркем әдебиет үлгілерінен бірер дәлел келтіре 
кетейік. 
Алпыска калай карайсың? - сексенді кӛзіме тықты, жарықтығым. 
Берген жокпын. Осы кезде 
сайтандай 
Ерден жетіп келді; Шал елу тиынды 
тастағасын, "тағы, бес тиын тастайын, саған да ырым болсын" деді, бес сом 
тастап тұрған 
немедей 
(С.Мұқанов). 
Әзірленіп қойған екен, бармасаң ол да, 
мен де қатты ренжимін деп 
талақтай 
жабысты. 
Бірак былайғы жерде тілдегі 
мүндай теңеу құралдары кӛркем әде биет стилінің ӛзінде де сирей бастады. 
Ӛйткені, жазушылардың бірте-бірте сӛз қолданудағы талғамы, шеберлігі арта 
түсті. Шынында да, сӛйлеу стиліндегі ондай тым қарабайыр сӛздер кӛркем 
әдебиет стилінің табиғатына, тұтас контекс кӛлеміндегі кӛркемдікпен еш 
үйлеспейді, қайта оны тұрпайыландырып нүқсан келтіріп тұрады. Мысалы: 
Сағындықтардан бӛлінгеннен кейін сүзісуге аңдысқан 
бұқадай, 
Мұрат пен 
Қайролла біразға дейін 
пәлендей 
басты кеңеске кірісе алған жоқ 
(сонда). 
Жұман дейтін 

жүктеу 0,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   50




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау