Пјнніҫ мақсаты: Стилистика жоәары оқу орындарыныҫ қазақ филологиясында кҙп жылдардан бері пјн ретінде ҙткізіліп келеді

Шақ қана үн қатып, тек қаққан белгі атқан еді (М.Әуезов). Шалқалап барып шақ

жүктеу 0,63 Mb.

Pdf просмотр

бет	26/50
Дата	17.10.2022
өлшемі	0,63 Mb.
	#39679

1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 ... 50

Адамбаева Г.М. «Қазақ тілінің стилистикасы» пәні бойынша

Кәсіби сӛздер.

Шақ
қана үн қатып, тек қаққан белгі атқан еді
(М.Әуезов).
Шалқалап барып
шақ
қалдым... Шаршап, талып,
шақ
жеттік
(Ә.Сәрсенбаев).
Кӛркем әдебиет стиліндегі авторлық ремаркада шырлағанын, шақ,
кызалақ, пәтті, пәті, кӛз нәлеті тәрізді жергілікті диалектілік ерекшелік сирек
ұшырасады. Кӛркем әдебиет стилінде диалектизм кӛбінесе диалогта
колданылады. Автор жергілікті жердің тіл ерекшелігін, сӛз байлығын
аңғартуды кӛздеп, кейіпкердің қай жақтың адамы екенін байқату үшін әдейі
қосады.
Кәсіби сӛздер.
Диалектизмге қарағанда, кәсіби лексиканың қолданылу
аясы кеңірек. Лексиканың бүл саласына белгілі бір аймаққа ғана тән кәсіп
түрлерімен, мысалы, кӛмір ӛнеркәсібімен, мақта ӛсірумен, балық
шаруашылығымен байланысты сӛздер, термин ыңғайында әр түрлі атаулар
жатады. Бұлар стиль түрлерінін, жалпы қайсысында да азды-кӛпті кездесіп
отырады. Әсіресе белгілі бір мақтағы жергілікті халықтың күнделікті ауыз екі
тілінде және сол облыстың газет тілінде жиі қолданылады. Кәсіби лексика
элементі белгілі бір кӛлемде әдеби шығармалардаи да байқалады. Мысалы
Мен
бүгін
сүген ұ
стадым. Аудың жалғыз кӛзіне
сағалынан ғана
ілініп тұр екен.
Ол неменің асау болатыны қайда?
- Қыста балықта қауқар қала ма.
-Балықтың ішінде, жарықтық,
бекіре
ғой жуасы...
- Онан
кӛрі
берегіректе,
балық
тоңдататын
үлкен
мұз
қала
бар.
Мұз
қаланың
түкпірінен еңгезердей біреу шықты. Бұл осы

34
промсолда
қара жұмысшы. Жаз айларында балықты бабына келтіріп
тұздайтын
солельщик
(Ә.Нұрпейісов).
Жазушы мақташы не балықшы ӛмірін суреттеуді мақсат етсе, ол сол
шаруашылық саласында бүрын-соңды пайда болған термин сӛздерді, жаңа
атауларды аттап кете алмайды. Автор оларды кӛркем әдебиет стилінің шарты
бойынша ретіне қарай, қажетінше пайдалана білуге тиіс. Ӛйтпейінше жазушы
ӛзінің алдына қойған кӛркемдік мақсатқа толық жете алмас еді. Жоғарыдағы
тәрізді белгілі бір кәсіп адамдары туралы жазылған шығармада кәсіби лексика
элементтерінің азды-кӛпті кездесіп отыратыны міне осы себепті.

жүктеу 0,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 22 23 24 25 26 27 28 29 ... 50