Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ

жүктеу 16,49 Mb.

Pdf просмотр

бет	159/190
Дата	01.10.2023
өлшемі	16,49 Mb.
	#43615

1 ... 155 156 157 158 159 160 161 162 ... 190

2b0936db-98be-4c50-b1dc-5b5d01e6f4e9

Сабақта карастырылатын сүрақтар

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ:
TOP ҚАНАТТЫЛАР ТОБЫНЫҢ (NEUROPTERA) НЕГІЗГІ
ТОПТАРЫН АНЫҚТАУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ
СИПАТТАМАСЫ.
Сабақтыц чақсаты:
Торканагтылардыц негізгі топтарын
анықтау жэне олардыц сипагтамасымен таиысу.
Сабақта карастырылатын сүрақтар:
1. Торканаттылар тобының негізгі топтары жэне олардыц
сипаттамасы.
1.
Top қанаттылар тобының негізгі топтары және
олардыц сипаттамасы.
Top канаттылар негізінен ірі бөжектер
қатарына жатады. Ауыз кұрылысы
кеміргіиі.
Мүртшалары көн
буынды. Top торізді жүйкеленіп, біркелкі дамыгаи инеліктерге
ұксайды. Бірак олардан ажырату оцай. Top қанаттылар конын
отыргаи кезде канаттарыи
үй шатыры
тэрізді етіп, екі бүйіріне
жинап алады. Жүмырткалары:
сопақша, ақшыл, жасыл, сары
түсті.
Алтынкөздер
деи
аталатын
тұкымдастарыиыц
өкілдері
жүмырткаларын
жіцішке
сабакшаларга
орналасгырады.
Дернэсілдері: ұзынша, каподео торізді, үш жұп аяіы, бір жүп
мүртшалары бар. Ауыз аппараттары
түйреп соргыш
: астыңғы жоне
үстіцгі жактары үзарьш, орак күсап иілген өте үшкір келеді де,
соныц аркасыида
жыртқыштық
өмір сүрсді. Дерносілдері 2 per
түлеп, 3 жаска толады. Қуыршактары ашык, дамуыныц аяк кезіиде
қозғалыи жүреді. Піллэлары негізінен жұмсак, киіз торізді жұмыр
болады. Top қанаттылардыц 3,5 мыцнан астам түрлері белгілі.
Олардыц барлығы да иайдалы: өсімдік
бітелерін, өрмекші
кенелерді, сымырларды
,
трипсілерді, зияиды көбелектер
мен
қоңыздардыц
жұлдызқұрттарын,
дериәсілдерін
жэне
баска
көптеген үсақ жэндіктерді жеп құртады. Соидықтаи казіргі кезде
олардыц кейбір түрлері жеміс ағаштары меп көкөпіс дақылдардыц
біркагар
зиянкестеріне
карсы
биологиялык
күресге
тиімді
пайдаланылуда. Неіізгі түрлері
алтынкөздер
меи
гемеробидтер
тұкымдасына жагады.
Аипынкөздер түқымдасы (Chrysopidae).
Қапаттары біркелкі,
жіп тэрізді мүргшалары бар, иэзік, орташа деиелі көкжасыл түсті
болып келеді. Тірі кезінде шар тэрізді дөңгелек үлкен көздері алтын
сияқты жалтырап тұрагындыктан, «алтынкөздер» деп аталғап.
339

Акшыл-жасыл
түсті
сопакша
жұмырткаларын
жіцішке
сабакшаларта орналастырып, жекелеп иемесе топтан салады.
Дернәсілдерінің жалпы сырткы пішіні үршык тэрізді болғанымен
олардын кұрылыстары эртүрлі. Әсіресе дернэсілдердің бүйірлеріне
орпаласкан төмпешіктер алтынкөздердіц кай түрге жататындарын
дернәсіл сатысында ажыратуга мүмкіндік береді. Тамактанып
болтай үшінші жасгағы дернәсілдер-л/альш/гмево түтуратерінен
шыккап киіз торізді борпылак піллэ токиды да, сопыц ішінде
куыршакка айналады. Қуыршактары жасыл түсті. Дамуыныц соңғы
кезінде кимылдап, гіілләніц бір бүйірін дөңгелетіп кемірігі, какпак
тэрізді ашады да, сыртка шығып бір ыңтайлы жерге жабысып,
соцты per түлеп, ересек бөжекге айналады.
Жер жүзінде 200 жуык гүрі белгілі. Ал Қазақстанның оңтүстік-
шығысыида біздін ғалымдарымыздың зергтеулері бойынша 18 түрі
табылды. Олардын ішінеп кецінеп таралып, зиянды жондіктерді
жеи, шаруашылыкка пайдасын тигізетіндері мыналар:
жеті
нүктелі алтынкөз
(Chrysopa septempunctata
Wesm);
мүсінді
сиітынкөз
(Ch.formosa Brauer Сһ. Ventralis prasina Burm);
меруерт
реңді алтынкөз
(Сһ. Perla L.);

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 155 156 157 158 159 160 161 162 ... 190