ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚ ТАҚЫРЫБЫ

көпқоректі өте кең таралган паразит. Оның иелеріне жалпы саны 80 
түрден асады. Бірақ ең көп үнататыны коңыр көбелектер 
(Noctuidae).
Кэдімгі 
трихограмма 
Ресейдің 
орталық 
жэне 
оңтүстік 
европалық бөлімінде. Батыс және Шыгыс Сібірде және Орталық 
Азия мен Қазақстанда таралған. Мұның өзі бұл түрдін эртүрлі 
климатты аймақтарда бейімделгіш екендігін көрсетеді. Оның бұл 
жағымды қасиеті әртүрлі экологиялық жағдайларға бейімделген түр 
аралық формаларының молдыгымен дәлелденеді. Трихограмма 
өздерінің жүмыртқаларын басқа бөжек жұмыртқаларының ішіне 
салады. Одан шыққан дернәсілдер иелерінің үрпақтарын сорып 
қоректенеді. Дернәсіл 2 рет түлеп, сол жұмыртқаның ішінде пілләга 
айналады. Ересек трихограмма жүмыртқаның сыртқы қабыгын 
тесіп шыгып сыртқа үшып шыгады. Сөйтіп, оның ересек фазасына 
дейінгі дамуы иесінің жүмыртқасының ішінде өтеді. Көбелектердің 
бір жүмыртқасының ішінде паразиттің 2-4 дернәсілі бірдей жетіле 
алады. 
Дамудың 
төртінші-алтыншы 
күндерінде 
залалданған 
жұмыртқалары меруерттей құлпырып түратын қара-көкшіл түске 
айналады. Осы белгі 
арқылы 
көбелектің трихограммамен 
залалданған жүмыртқалардан сауларын оңай ажыратуга болады. 
Ересек трихограммалар еркін тіршілік етіп, ақуызы мол заттар мен 
шық тамшыларын сорып қоректенеді. Трихограмма 17-30°С-қа 
дейінгі температура мен 55-тен 95%-га дейінгі ауа ылгалдылыгы 
жагдайларында өсіп, дами алады. Жоғарыда айтылган температура 
мен ауа ылгалдылыгы көрсеткіштерінің аралықтарында дамыган 
жүмыртқалардан 
көбінесе трихограмманың 
өсімтал, тіршілік 
кабілеті жоғары аналық трихограммалар шыгады. Әрбір аналық 
трихограмма күздік көбелектің жүмыртқаларына орта есеппен 40-50 
(ең көп дегенде 80), ал зертханалық иесі-дги 
күііесі
көбелегінің 
жұмыртқаларына 
30 
жүмыртқа 
салады. 
Тэуліктура 
орташа 
температура 32°С жогары және ауаның ылгалдыгы 
25% томен 
болса, сонымен қатар көктемде және күзде орташа температура 
13"С температура кезінде аналық трихограмманың өсімталдыгы 
күрт төмендейді, ал 10° С жылылықта жұмыртқа салуды мүлдем 
тоқтатады. М -13 С ересек трихограмманың қимыл әрекеттері 
бәсеңдейді. Олардың белсенділігі 14°-17° С жагдайында күшейе 
түседі. Трихограмма жарық сүйгіш бөжек, әсіресе жарық күші 20-36 
мың люкс аралығында белсенді келеді, бірақ тура түсетін күн
34 8

соулесінен кашады. Таңертең жаиырактың жарык түсетін жагына 
жиналады да, күн ысыган кезде омыц астыңғы бетіие көшеді. 
Температура 36°С-ка жеткепде көлеңке жерге тығылады. Ересекгері 
табиғатта өздері үшін колайлы температурасы, ылғалдылығы жоие 
жарығы бар аудандарды тапдап алу кабілеттігі, бүл түрдің табиги 
әсерлерге тез икемделгіштігініц негізгі көрімісі болып табылады.
Кэдімгі трихограмма жердіц үстіңгі бетіне жакын тіршілік етуге 
бейімделген. 
Мұпыц өзі оиыц иелері тіршілік етегіи жерге 
байланысты. Трихограммапып үшу қабілеттілігі нашар жетілген, 
кейде өте кыска аралыкка ғана, яғни бір өсімдіктен екінші өсімдікке 
немесе бір топырак кесегінен екіишіеіие үшып бару аркылы орын 
ауыстырады. Бір үрпагының даму кезеңінде 17-19" С-да не бары 15 
метрлік, ал 25-30° С-да белсенділігі көтеріліп 30 метрлік радиуста 
орын 
ауыстырып, 
ондағы 
көбелектердіц 
жұмыртқаларын 
залалдайды.
Кодімгі трихограммапып пайдалы касиеттері мыналар: ол тез 
дамиды жэне ересектеріиен гөрі аналыкгарыныц саны көн болады. 
Бүл қасиеттер олардың өсіп-өну қаркынының жогаргы болуын 
камтамасыз 
етеді. 
Кәдімгі 
трихограмма 
дамуьшың 
75-90% 
апалықтарының үлесіпе тиеді. Барлық түрлеріпіц дамуыпыц орташа 
көрсеткіштері мынадай:30°С-да сегіз күп; 28°С-та тоғыз күн; 25° С- 
11 күн; 22° С -14 күн; 20°С -16күн; 18° С -21 күн; 16°С-27 күн; 13° 
С -40 күн; 1 1,5° С -54 күи. Дамудың төменгі көрсеткіші 10 °С-ка тең. 
Осы температурада трихограммапып үшінші жастағы тамақтануын 
тоқтатып, диапаузага кетіп, ортүрлі иелерінің жұмыртқаларыныц 
ішінде кыстаи шыгады. Мысалы, 

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: