Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚ ТАҚЫРБІБЫ:
ҚАТТЫ ҚАНАТТЬІЛАР НЕМЕСЕ ҚОҢЫЗДАР ТОБЫНЫҢ
(COLEOPTERA) НЕГГЗГІ ТОПТАРЫН АНЫҚТАУ ЖӘНЕ
ОЛАРДЫҢ СИ ПАТТАМ АСЫ.
Сабақтың 
мақсаты: 
Қатты 
канаттылардыц 
негізгі
топтарын анықтау жэие олардыц сипаттамасымен таиысу.
Сабақіа карастырмлаіыи сұрақтар:
1. Қаттықанаттылардың негізгі топтары жоме олардыц 
сипаттамасы.
1. Қатты қанаттылардыц негізгі топтары және олардыц
сипаттамасы.
250 мыцдай түрлері бар өте көи таралған 
бөжектердіц 
үлкеи 
бір 
гобы 
болып 
есептеледі. 
Көпшілігі 
өсімдіктермен қоректеніп, ауыл шаруашылытыиа зиянып тигізеді 
жопе олардыц ішіпде энтомофагтары да жиі кездеседі. Өсімдік 
коргаудыц биологиялық әдісіиде мацызды орып алатым туыстары 
қап қызы
немесе 
кокцинеллидтер, барылдақ, қысқа қаиатты
иемесе 
стафилин
коцыздары. Ормаи шаруашылытына зияи 
келтіретін бөжектермеи коректеиу аркылы иайдасыи тигізетін 
түрлері: 
карапузик
, 
жалпақ
жопе 
жіцішке
денелілер туыстары.
«Қап қызы» қоцыздары немесе кокцинеллидтер (Coccine/liJae).
Деие тұркы дөңгелек, арка жаты дөцес келеді. Көишілік түрлері ал 
кызыл, канаттарының үстіңгі жатыида кара таңбалары болады. 
Мүртшалары кыска. Дерпосілдері камиодео тәрізді, ашык жүріи 
коректепеді. 
Қоректепгеи 
жерлеріпде 
куыршакка 
айналады. 
Қуыршактары бас жатын гөмеи каратып, өсімдікке жабысыіі 
салбырап түрады. Кокцинеллидтердің ересектері де, деріюсілдері де 
өсімдік бітелерімеи коректеиеді. Өсімдік бітелерімен катар олар 
өрмекші 
кеиелерді, 
бүрге-шіркейлерді, 
алейродидтерді, 
сымырларды жопе баска да үсак жондіктерді жеи күртады.
Өсімдік бітелерімен қоректенетін негізгі түрлері: 
жеті нүктелі
(Coccicella septempunctata); 
екі нүктелі
(Adalia bipunctata L.); 
шегіріиіи
(S.conglobata L,); 
14 нүктелі
(Duatuordecimpunctata L.); 
құбылмалы
(Adonia variegate L.) 
қан қызы
коцыздары. 
Нүкте
тәрізді
(Stethorus punctillum Ws.); өрмекші-кенелердің жырткыш 
акарифагы. Ал 
криптолемус
(Cryptolaemus montrousieri Muls) үц 
торізді 
сымырлардыц 
маманданған 
жырткышы. 
Жырткыш 
энтомофагтардың 
баска 
түрлерімеи 
салыстыртаида
330

кокцинеллидтердің артықшылығы: қыстайтын жерлерінде өте көп 
мөлшерде шогырлана алады, едәуір ұзақ мезгіл сақтауга және бір 
жерден екінші жерге тасымалдауға көнгіш.
Жеті нүктелі «қсін қызы» қоңызы.
Жеміс агаштарына зиян 
келтіретін өсімдік бітелерінің негізгі жыртқыш энтомофагы. Оның 
қысқы 
мекендерін 
эр 
жерден 
кездестіруге 
болады. 
Бірақ 
Қазақстанның оңтүстік-шыгысында көпшілігі тауда. кішігірім 
тастардың астында, тырбиган бұталардың арасында жэне тагы басқа 
қалтарыс жерлерде қыстап шығады (1-сурет).
С урет 1. Ж еті нүктелі (C occicella septem punctata)
Қоңыздардың қысқы үйқыдан оянып, тау етегіндегі егіншілік 
аймағына 
ауысу 
мерзімдері 
олардың 
қыстаған 
жерлеріне 
байланысгы. Далалық 
жазық жерде қыстаған қоңыздар наурыз 
айының бас кезінде-ақ қимылдап, белсенді өмір сүруге кірісе 
бастайды. Ал биік тауда қыстайтындары мамырдың орта немесе аяқ 
кезінде үшып 
шыгады. 
Алматы облысының тау етегіндегі 
аймақгарында жеті нүктелі «қан қызы» жылына 2-3 үрпақ беріп 
өсіп-өнеді. Жүмыртқаларын 30-50-ден топтап, өсімдік бітелерінің 
шоғырларына орналастырады. Өсімталдыгы 500-600 жүмыртқа. 
Қоректенуі жагынан-/а?/7 

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: