Оқулық Алматы 014 Давильбекова Ж.Қ. Кəсіпорын экономикасы: Оқулық Алматы



жүктеу 4,91 Mb.
Pdf просмотр
бет21/85
Дата28.12.2019
өлшемі4,91 Mb.
#25351
түріОқулық
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   85

63
нарықтық  емес  шаруашылық  аймақтарды  да  толтыру  сауалдары  жүктеледі,
олар:экологиялық, əлеуметтік қорғаныс.
3-Сүрет. Стратегиялық басқару моделі
Миссия, əрекет мақсаты
Іс-əрекет ортасың талдау (SWOT- анализ)
Жекелеген өнімдер бойынша негізгі бəсекелестік
стратегиясың тандау
Стратегияны жасау
Мамандалған
Функционалдық
Жүмыс түрлері                              қосалқы
жұйелер
Стратегияны іске асыру
Стратегиялық контроллинг


64
Стратегиялық басқару- кəсіпорын даму стратегиясың іске асыру жəне сол үшің
бірізділік əрекет жасау  белгілеу үрдісің көрсетеді.
Стратегиялық басқарудің екі негізгі жемісің атап кетуге болады:
1.
 Стратегиялық мақсатына жетуді қамтамасыздандыратің кəсіпорын
потенциалы;
2.
Кəсіпорын сыртқы мен ішкі іс ортасынің өзгерістеріне сезімділігі
Стратегиялық басқару белгілейді жəне анықтайді:
-
Миссия, əрекет мақсатың;
-
Миссия мен мақсатыңа сайкес əрекет багыттарың;
- Функционалдық   қосалқы жұйелер мен жүмыс түрлері мен
багыттар
алдына  қойылған мақсатыңа жету стратегисың


65
4 БӨЛІМ. КƏСІПКЕРЛІКТІҢ ҰЙЫМДЫҚ НЫСАНДАРЫ ЖƏНЕ ҚҰНДЫ
ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫ
4.1 Холдингілер
Холдингілік компания (холдинг) — бұл  басқа  кəсіпорындардың  активтері
құрамына  акцияларының  бақылау  пакеттері  кіретін  кəсіпорын (оның
ұйымдық-құқықтық 
нысанына 
қарамастан). Акцияларының 
бақылау
пакеттері холдингілік компанияның активтері құрамына кіретін кəсіпорындар
еншілес деп аталады. Акциялардың бақылау пакеті ретінде қатысушыларының
(акционерлердің, пайшылардың) жалпы  жиналысында  жəне  оның  басқару
органдарында нақты шешімдер қабылдау немесе қабылдамауға қатысты сөзсіз
құқығын  қамтамасыз  ететін  кəсіпорын  капиталына  қатысудың  кез  келген  түрі
саналады. Əдетте, бақылау  пакеті  акциялар  пакетіне  немесе  оның 50%-дан
артық көлеміндегі үлесіне иелік етуді болжайды.
Компания  бизнесін  басқарудың  тиімді  ұйымдық  құрылымын  құру  үшін,
холдинг  нысаны  қолданылып, қандай  да  бір  белгі  бойынша (салалық,
географиялық  жəне  т.б.) басқару  жəне  бақылау  функцияларын  орындайтын
холдингілер құрылады. Холдингілік компаниялар құрылуы мүмкін:
• ірі  кəсіпорындарды  құқықтық  дербес (еншілес) компаниялар  ретінде
бөлімшелер құрамынан шығару арқылы қайта құру барысында;
• құқықтық дербес кəсіпорындардың акция пакеттерін біріктіру барысында;
• жаңа акционерлік қоғамдар құру барысында.
Холдингілік компаниялар шектес-кəсіпорындардың бірігуіне жəне олардың
келісілген  инвестициялық  саясатты  жүзеге  асыруына  септігін  тигізу  үшін
құрылады.
Қазақстанда  біз 90-шы  жылдардың  басында  түрлі  өніркəсіптік  салаларда
холдингілік компанияларды құруда тəжірибе жинаған болатынбыз.
4. 2 Консорциумдар, картельдер мен концерндер
  
1990-жылдардың  басында  Қазақстанда  жеке  салалар  мен  салаларалық
байланыстарды  дамыту  ерекшеліктері  түрлі  компаниялардың  қандай  да
қызметтерін  біріктіру  немесе  олардың  қалыпты  шаруашылық  қызметі
барысында  жеке операцияларды орындауын регламенттейтін келісімдер жасау
қажеттігін 
айқындады. Кəсіпорындарды 
біріктірудің 
келесі 
түрлері
ажыратылады:
• Консорциум — өндіріс, қаржы, ғылым, экология  жəне  т.б. салаларда
мерзімі  мен  мазмұны  бойынша  шектелген  жобаларды  жүзеге  асыруға
арналған  келісімдер  негізінде  кəсіпорындарды  уақытша  біріктіру. Тараптар
құқықтық дербес  ұйымдар  болып  қалады. Консорциумның  қаржыландырылуы
оның қатысушыларының қаражаттары есебінен жүзеге асырылады.
• Картель — құқықтық  жəне  экономикалық  дербестілігін  сақтап  қалатын,
əдетте, бір салаға қатысты кəсіпорындардың келісімі, олардың мақсаты бағаны,
өткізу  нарықтарын, өндіру  жəне  сату  көлемдерін, шикізат  көздеріне  қатынау,


66
төлем  мерзімдерін, ассортиментті, қызметкерлерді  жұмысқа  алу  шарттарын
жəне  т.б. реттеу  арқылы  бəсекелестікті  шектеу  тəсілімен  нарыққа  ықпал  ету
болып  табылады. Картель  нысандары  əртүрлі  критерийлер  бойынша  жіктелуі
мүмкін. Мысалы, келісім  тақырыбы  бойынша — баға, жеңілдік  көлемі,
мамандану, сауда шарттары, сату квоталары, экспорт-импорт жəне т.б. туралы
картельдік келісімдер.
• Концерн — құқықтық  дербес  кəсіпорындарды  оларға  акцияларды  сатып
алу  немесе  айырбастау  есебінен  қаржы  бақылауын  орнату  арқылы
шаруашылық  қызметтегі  жалпы  басшылық  астына  біріктіру. Концерн  өз
қызметін ғылыми-техникалық жəне өндірістік даму, инвестициялық, қаржылық
жəне  сыртқы  экономикалық  қызметтерді  орталықтандыру  арқылы  жүзеге
асырады. Концернге  өндірісті  құрамдастыру  жəне  əртараптандыру, бəсекеге
қабілетті  өнім  шығару, жаңа  технологиялар  мен  техниканы  ендіруді
жеделдеттіру тəн. Біріктіру бағыттары бойынша тік жəне көлденең концерндер,
сондай-ақ конгломераттар ажыратылады.
• Синдикат — бірыңғай  өткізу (жəне  сатып  алу) желісін  құру  мақсатында,
біртекті өнім шығаратын бірқатар кəсіпорындарды біріктіру.
• Трест — өндірістік  жəне  коммерциялық  қызмет  саласында  басқарушы
орталықпен  басқарылатын  құқықтық  дербес  кəсіпорындарды біріктіру.
Тресттер  ең  алғаш  АҚШ-да 1879 жылы  құрылған. Тресттерді  басқару
механизмі  акционерлердің  өз  акцияларын  сенімді  тұлғаларға  қайта  сеніп
тапсырылуын  болжайды. Акционерлер  дивиденд  алуын  жалғастырады, бірақ
дауыс құқығынан бас тартады.
4. 3 Бейкоммерциялық ұйымдар
Бейкоммерциялық  ұйымдар — бұл  қызметінің  негізгі  мақсаты  пайда
түсіру  жəне  оны  қатысушылар  арасында  бөлу  болып  табылмайтын  заңды
тұлға. Бейкоммерциялық  ұйымдар  болып  табылатын  заңды  тұлғалар  тұтыну
кооперативтері, мекеменің  меншік  иесімен  қаржыландырылатын  қоғамдық
немесе  діни  ұйымдар (бірлестіктер), қайырымдылық  жəне  басқа  да  қорлар
түрінде  жəне  заңмен  қарастырылған  басқа  да  нысандарда  құрылуы  мүмкін.
Бейкоммерциялық ұйымдар кəсіпкерлік қызметпен айналыса алады, себебі бұл
олардың  құрылған  мақсатына  жетуге  септігін  тигізеді  жəне  сол  мақсаттарға
сəйкес келеді.
Тұтыну  кооперативі болып  азаматтар  мен  заңды  тұлғалардың  мүшелігі
негізінде  олардың материалдық жəне басқа  да  қажеттіліктерін қанағаттандыру
мақсатында ерікті бірігуі саналады. Тұтыну кооперативінің мүшелері мүліктік
үлеспұл жарналарын тапсырады.
Тұтыну кооперативінің Жарғысында төмендегілер қамтылуы тиіс:
• заңды тұлғаның атауы;
• оның орналасқан жері;
• қызметін басқару тəртібі;
• кооператив мүшелерінің үлеспұл жарналарының көлемі туралы шарттар;


жүктеу 4,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   85




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау