172
Радиатордың жылу тиімділігі көбінесе тек беткі қабатының аумағына
ғана емес, сонымен қатар оның конструктивті ерекшелігі, дайындалу
технологиясы жəне радиатор мен элемент корпусы арасында жақсы
термиялық байланысты қамтамасыз етуіне де байланысты. Сондықтан
радиатордың астындағы төсемесі ұқыпты түрде тегістеледі (беткі қабаты
өте тегіс жəне жылтыр болғанға дейін), ал жылуға қарсылығын азайту үшін
микросызба корпусымен оның контактылері жылуды жақсы өткізетін күміс
негізіндегі термопастаны қосымша пайдаланады. Кейде полимерлі
төсемелер пайдаланылады, ол қыздыру кезінде процессор корпусы мен
радиатор төсемесі аралығында барлық саңылауларды толтыра отырып,
жұмсақ қалыпқа енеді.
Қазіргі уақытта қарлы қабырғаларының күрделі профилі бар
алюминийден жасалған радиаторлар жиі қолданыста (тікбұрышты қабырға
жəне ерікті қиылу тұңғиығы түрінде). Жылу өткізуді жақсарту үшін
алюминді радиатор құрамына қосымша мыс негізіндегі құрам қосылады, ол
алюминді қабырғаның биіктігі бойымен біртегіс етіп жағылады.
Сонымен қатар, жұқа мыс лента негізінде дайындалатын радиаторлар да
қолданылады. Талап етілген аумақта лента «гормошка» түрінде оралады
жəне радиатордың базалық пластинасына (іргетасына) дəнекерленіп
бекітіледі. Радиаторда көбінесе лента орнына радиатор іргетасына
дəнекерленетін
жұқа
мыс
пластина
пайдаланылады.
Мұндай
радиаторлардың шағын өлшемі жəне жылу тиімділігі болады.
Алайда, радиаторлардың жылу тиімділігінің жасанды ауа конвекциясы
жағдайында процессордың қолайлы жұмыс температурасын қамтамасыз
етуге жеткіліксіз болады, сондықтан əрбір процессор радиаторға оның
қабырға араларын еріксіз желдету үшін желдеткіштер орнатылады (4.23
сур.). Радиатордың желдеткішпен мұндай қосылысы «кулер» деп аталды.
Кулер алмалы-салмалы түрде жасалады – радиатордың жоғары жағына
желдеткішпен бірге орнатылады.
Кулер процессордың жұмыс температурасын техникалық талаптарға сай
ұстап тұрады жəне ДЭЕМ-ның ішкі корпусының температурасы қалыпты
нормада тұрған кезінде, оның дұрыс жəне сенімді жұмыс істеуін
қамтамасыз етеді.
Көп жағдайда кулер желдеткіштері басты тақтаға қосылады, бірақ оның
көп қолданылуына байланысты тікелей қуат блогына жалғанады.
Процессор жəне өзге де компоненттер үшін мөлшерлі жүйе (əсіресе,
қатты диск пен видеокарта) ішкі корпустағы 55°C жоғары температура
болып саналады,
173
4.23 сурет. Кулер конструкциясы:
1 — желдеткіш; 2 — желдеткішті радиаторға бекітетін жақтау; 3 — радиатор;
4 — радиатор іргетасы
Артық ішкі жылуды бұрып жіберу үшін ауа арқылы салқындатудың
корпусты еріксіз жүйесі пайдаланылады, ол түрлі температуда корпустың
ішінде жəне сыртында жұмыс істейді.
Ауа арқылы салқындату жүйесі техникалық параметрлерге жəне
желдеткіштің сенімділігіне қажетті, жеткілікті түрдегі жылу тиімділігі,
температуралық бақылау сызбасының болуы, желдеткіштің айналу
жылдамдығы өлшейтін тахометр мен оның тоқтау дабылы, электр қуатын
жəне шудың минималды деңгейін реттеуіші болуы тиіс. Себебі бір
желдеткіштің өнімділігі қуат блогында қуат күшін бұрып жіберуге
жеткіліксіз болады, жүйелік блоктарда желдеткіш үстінен жүйелік
корпустың алдыңғы (төмен) жəне артқы (жоғары) қабырғаларында арнайы
орын қарастырылған. Ереже бойынша, төменгі желдеткіш ауаны сору
арқылы, ал жоғарғысы тек сыртқа шығару арқылы жұмыс істейді.
Көп жағдайда, жүйелік блоктың артқы қабырғасындағы қосымша
желдеткіші жылуды тиімді түрде бұрып жіберетін жəне корпус ішіндегі
35°C
шамасындағы
қалыпты
температураны
(сыртқы
ортаның
температурасы 25°C кезінде) ұстап тұрады.
174
Қазіргі өнімділігі жоғары қазіргі компьютерлік жүйелердің беткі
панельдеріне кейде тағы бір желдеткіш орнатуға тура келеді.
Салқындату үшін негізінен тұрақты токтың осьтік желдеткіштері
пайдаланылады, олар желдеткіштің қалақты аспабының айналу осіне
параллель бағытта ауа ағынын қалыптастырады.
Тұрақты тогы бар қазіргі желдеткіштер бастапқы айналмалы магнитті
өріс қалыптастыратын, фазалық басқаруы бар коллекторсыз аз габаритті
электр двигательдерінде құрылады. Ротор ретінде сақиналы тұрақты
магнит пайдаланылады, ол желдеткіш қалақшасымен біріктірілген, ал
статор төрт полюсті (алты- немесе сегіз полюсті) орамалы магнитті өріс
индукторы болып саналады.
Электр двигателінің айналуын басқару сызбасының неғұрлым кең
таралған нұсқасы түрлендіргішті пайдалануға негізделеді, оның магнитті
өрістің – əрекеті Холл əсеріне негізделген арнайы датчиктің өзгеруіне
байланысты. Сызба двигатель орамына синхронизацияланған біркелкі
қуаттың берілуін жүзеге асырады, бұл əрекет роторға бекітілген тұрақты
магнит тудыратын статорда айналмалы магнитті өріс қалыптасу арқылы
орындалады.
Желдеткіштің жалғағышы негізінен 5 немесе 12 В екі қуат өткізгіші
болады, кейде тахометр жəне тоқтау сигналы үшін қосымша құралдар
енгізіледі.
Қалақты аспап жəне корпус негізінен желімнен дайындалады, бірақ
желдеткіш алюминнен жасалғанда өзгеше болуы мүмкін. Қалақты
аспаптардың
аэродинамикалық
сипатын
жақсарту
үшін
оның
қалақшасының беткі қабатын өте тегіс жылтыр етіп жасайды.
Ротор білігі желдеткіш корпусына жылжымалы жəне сырғанақты
мойынтірекпен
(домалақ
мойынтірекпен)
немесе
олардың
комбинациясымен бекітіледі.
Жылжыту мойынтірегі қола тығын ретінде келеді, ротордың болат білігі
майлауды сақтап тұратын тығыздамалармен (резіңке төсемелермен)
блокадаланатын мойынтірекке орнатылады.
Жылжу мойынтірегіндегі желдеткіштердің қызмет ету мерзімі
10000...15000 с аспайды, ал сырғанақты мойынтіректегісі 40000...50 000 с
жетеді.
Желдеткіш ауаны қысым түрінде береді, сондықтан оның негізі
сипаттамасы өнімділік (шығын) – ауа ағынының көлемді жылдамдығы
саналады, техникалық құжаттамаларда ол минутқа есептелген кубтық фут
түрінде көрсетіледі. Бұл шама қаншалықты көп болса, желдеткіш жұмысы
соғұрлым тиімді болады.
Достарыңызбен бөлісу: |
