Қала және ауыл халқының жас құрылымы
(жыл басына, мың адам)
Жасы,
жыл
|
Қала халқы
|
Ауыл халқы
|
2007
|
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
2007
|
2008
|
2009
|
2010
|
2011
|
Барлығы
|
8 833,3
|
8265,9
|
8649,662
|
8 806,952
|
8961,336
|
6563,6
|
7305,6
|
7332,681
|
7397,665
|
7480,623
|
1 жасқа дейін
|
173,4
|
172,2
|
171,021
|
186,421
|
189,68
|
124,9
|
146,0
|
176,383
|
165,499
|
172,95
|
1-4
|
573,1
|
576,1
|
548,634
|
593,216
|
649,324
|
440,2
|
511,4
|
582,83
|
618,576
|
644,58
|
5-9
|
545,4
|
507,9
|
534,565
|
562,222
|
590,507
|
535,0
|
581,0
|
606,813
|
629,044
|
647,986
|
10-14
|
631
|
535,1
|
571,233
|
545,198
|
530,956
|
668,7
|
700,4
|
657,403
|
624,251
|
605,354
|
15-19
|
815,7
|
714,1
|
836,702
|
782,864
|
721,909
|
740,6
|
798,6
|
715,86
|
715,967
|
708,436
|
20-24
|
825,1
|
791,3
|
908,301
|
942,427
|
970,141
|
656,0
|
740,9
|
692,108
|
688,147
|
680,89
|
25-29
|
766,9
|
738,1
|
759,996
|
791,512
|
816,523
|
484,1
|
543,7
|
576,456
|
588,125
|
603,144
|
30-34
|
685,3
|
645,1
|
681,252
|
95,205
|
14,516
|
470,8
|
521,8
|
535,398
|
536,086
|
540,414
|
35-39
|
646,5
|
610,8
|
637,314
|
648,293
|
652,147
|
425,8
|
476,9
|
498,656
|
504,742
|
507,837
|
40-44
|
646,8
|
584,9
|
592,823
|
590,523
|
599,684
|
431,5
|
468,1
|
476,902
|
470,592
|
471,59
|
45-49
|
655,9
|
616,3
|
616,748
|
620,105
|
608,784
|
417,3
|
476,6
|
485,151
|
487,926
|
480,86
|
50-54
|
515,8
|
491,4
|
496,909
|
516,371
|
547,966
|
321,4
|
374,9
|
384,63
|
400,063
|
423,298
|
55-59
|
416,7
|
397,5
|
395,659
|
407,566
|
415,279
|
247,1
|
290,8
|
294,583
|
305,972
|
313,398
|
60-64
|
196,1
|
202,1
|
238,715
|
281,11
|
320,048
|
132,0
|
151,6
|
170,367
|
197,799
|
225,221
|
65 және одан жоғары
|
739,6
|
683
|
659,79
|
643,919
|
633,872
|
468,2
|
522,9
|
479,141
|
464,876
|
454,665
|
Қазақстан Республикасында негізгі халық (53,6 %) қалалық, 46 % - ауылдық жерлерде тұрады. Ауылдағы отбасылардың көп балалы болуы есебiнен 5 жастан 19 жасқа дейінгі балалардың көбі ауылдық жерлерде тұрады (ауылда – 1 961,776, қалада – 1 843,372).
Қазақстан Республикасындағы ұлттардың құрамы
Санақ деректері бойынша Қазақстанның этникалық құрамы 140 ұлт пен этностан құралған, оның ішінде қазақтар – 10 млн. адам (63%), орыстар – 3,8 млн. адам (24%), украиндар – 333 мың адам (2,1%), өзбектер – 457 мың адам (2,9%), ұйғырлар – 223 мың адам (1,4%), (1,4%), татарлар – 203 мың адам (1,3%), немістер – 178 мың адам. (1,1%) және т.б.
Халықтың табиғи қозғалысы
2007 жылдан бері халықтың табиғи өсуi айтарлықтай ұлғая бастады: 2007 жылғы 163,6 мыңнан 2010 жылы 221,9 мың адамға дейін.
Халықтың өсуінің негізгі көзі – 1000 адамға шаққандағы туу деңгейiнің жоғары (2007 жылы туғандар 20,8 және 2010 жылы туғандар 22,5) және өлім-жітім деңгейiнің салыстырмалы түрде төмен (1000 адамға шаққанда қайтыс болғандар 2007 жылы 10,2 және 2010 жылы 8,9) болуы, халықтың табиғи өсуi (1000 адамға) 2007 жылғы 10,6 адамнан 2010 жылы 13,6 адамға ұлғайды.
Жылдар
|
Туғандар
|
Қайтыс болғандар, мың адам
|
Табиғи өсу
|
Туған-дар
|
1000 адамға шаққанда
қатыс болғандар
|
Табиғи өсу
|
Барлық халық
|
2007
|
321,9
|
158,3
|
163,6
|
20,8
|
10,2
|
10,6
|
2008
|
356,6
|
152,7
|
203,9
|
22,7
|
9,7
|
13,0
|
2009
|
357,5
|
142,8
|
214,7
|
22,2
|
8,9
|
13,3
|
2010
|
367,7
|
145,8
|
221,9
|
22,5
|
8,9
|
13,6
|
Қала халқы
|
2007
|
174,3
|
92,4
|
81,9
|
21,3
|
11,3
|
10,0
|
2008
|
196,9
|
88,8
|
108,1
|
23,6
|
10,7
|
12,9
|
2009
|
197,6
|
82,5
|
115,1
|
22,6
|
9,4
|
13,2
|
2010
|
203,2
|
84,1
|
119,1
|
22,8
|
9,4
|
13,5
|
Ауыл халқы
|
2007
|
147,6
|
65,9
|
81,7
|
20,2
|
9,0
|
11,2
|
2008
|
159,7
|
63,9
|
95,8
|
21,7
|
8,7
|
13,0
|
2009
|
159,9
|
60,3
|
99,6
|
21,7
|
8,2
|
13,5
|
2010
|
164,5
|
61,7
|
102,8
|
22,1
|
8,3
|
13,8
|
Қазақстанда оң көші-қон сальдосы байқалып отыр (иммигранттар саны эмигранттардан артық). 2010 жылы иммигранттар саны 41 996, эмигранттар – 26 531 болды, соның нәтижесінде көші-қон сальдосы 15 465 адамды құрайды.
2007 – 2010 жылдардағы ана өлiмi
Бүгінгі күні Қазақстанда 4 млн. астам бала туатын жастағы әйелдер тұрады, бұл республика халқының жалпы санының 30 %-ын құрайды.
Ана өлiмi – жүктiлiк, босану және босанғаннан кейiнгi кезеңдегi асқынудан қайтыс болған әйелдердiң саны. Ана өлімінің көрсеткіштері тұрақсыздығымен сипатталады.
Қазақстанда ана өлімі, ең алдымен, негізгі үш себеппен: акушерлік қан кетумен, экстрагениталийлік аурулармен мен түсіктерден кейінгі асқынумен негізделген. Бұл жағдайлар өзара тығыз байланысты әрі әйелдер өлімінің себептері болып табылады.
(Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің деректері бойынша)
|
2007
|
2008
|
2009
|
2010
|
Барлық себептерден қайтыс болған аналар, барлығы
|
153
|
113
|
133
|
84
|
2007 – 2010 жылдардағы нәрестелер өлiмi
Нәрестелер өлiмі – тiрi туған 1000 балаға шаққанда 1 жасқа дейiн қайтыс болған балалардың саны.
Барлық себептер-ден қайтыс болғандардың барлығы
|
2007
|
2008
|
2009
|
2010
|
1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам
|
1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам, туған 10 000 балаға шаққан-да
|
1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам
|
1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам, туған 10 000 балаға шаққанда
|
1 жасқа дейін қайтыс болған саны, адам
|
1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам, туған 10 000 балаға шаққанда
|
1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам
|
1 жасқа дейін қайтыс болған балалар саны, адам, туған 10 000 балаға шаққан-да
|
4 646
|
14,6
|
7 322
|
20,8
|
6 516
|
18,2
|
6061
|
16,5
|
Нәрестелер өлiмінің көрсеткіштеріндегі осыншалық қомақты айырманың себебі тірі туу мен өлі туудың халықаралық өлшемдерінің енгізілуі болып табылады. Бұл ретте ұлдар арасындағы өлім қыздарға қарағанда жоғары, ал 5 жасқа дейінгі балалардың арасында нәрестелер өлімі ауылдық жерлерге қарағанда қалалық мекендерде 6,8 %-ға жоғары.
Дін
Республикадағы негізгі діни конфессиялар – ислам және христиандық, сондай-ақ иудаизм мен буддизм де бар.
2009 жылғы санақ қорытындылары бойынша халықтың 70 пайызы өзін мұсылман деп санайды. Оларға этникалық қазақтар, сондай-ақ этникалық өзбектер, ұйғырлар мен татарлар жатады.
Халықтың шамамен үштен бір бөлігі (26%) орыс православиялық шіркеуіне тиесілі.
(пайыз)
|
Бар-лық
халық
|
Оның ішінде төмендегілерді көрсеткендер:
|
Көрсе-туден бас тарт-қандар
|
ислам
|
хрис-тиан-дық
|
иу-даизм
|
буддизм
|
басқа
|
Дінге сенбей-тіндер
|
Екі жыныстағы
|
Барлық халық
|
100
|
70,2
|
26,3
|
0,0
|
0,1
|
0,0
|
2,8
|
0,5
|
Оның ішінде:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Қазақтар
|
100
|
98,3
|
0,4
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
1,0
|
0,3
|
Орыстар
|
100
|
1,4
|
91,6
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
6,1
|
0,8
|
Өзбектер
|
100
|
99,1
|
0,4
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
0,4
|
0,2
|
Украиндер
|
100
|
0,9
|
90,7
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
7,3
|
0,9
|
Ұйғырлар
|
100
|
98,4
|
0,5
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
0,6
|
0,5
|
Татарлар
|
100
|
79,6
|
10,2
|
0,0
|
0,0
|
0,1
|
8,1
|
2,0
|
Немістер
|
100
|
1,6
|
81,6
|
0,0
|
0,0
|
0,1
|
14,0
|
2,7
|
Кәрістер
|
100
|
5,2
|
49,4
|
0,2
|
11,4
|
0,1
|
28,5
|
5,2
|
Түріктер
|
100
|
99,1
|
0,3
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
0,3
|
0,2
|
Азірбайжан-дар
|
100
|
94,8
|
2,5
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
1,9
|
0,8
|
Белорустар
|
100
|
0,8
|
90,2
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
7,8
|
1,1
|
Дүнгендер
|
100
|
98,9
|
0,4
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
0,3
|
0,3
|
Күрдтар
|
100
|
98,3
|
0,5
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
0,7
|
0,4
|
Тәжіктер
|
100
|
7,8
|
0,9
|
0,0
|
0,0
|
0,1
|
0,8
|
0,4
|
Поляктар
|
100
|
0,7
|
90,1
|
0,0
|
0,0
|
0,1
|
7,3
|
1,8
|
Шешендер
|
100
|
93,7
|
3,0
|
0,0
|
0,0
|
0,1
|
2,1
|
1,2
|
Қырғыздар
|
100
|
96,7
|
0,9
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
1,5
|
0,9
|
Басқа ұлттар
|
100
|
34,7
|
52,3
|
0,8
|
0,9
|
0,1
|
8,4
|
2,7
|
Үй шаруашылықтарының мөлшері
2009 жылғы Ұлттық халық санағының қорытындылары бойынша отбасының орташа мөлшері 3,5 адамды құрады. Неғұрлым кең таралған отбасы екі адамнан құралған – 30%, үш – 27%, төрт – 22%, бес және одан көп – 21%.
18 жасқа дейінгі балалардың 72 %-ы – ата-анасымен, 15 %-ы – тек анасымен, 6 %-ы – тек әкесімен, 6 %-ы – ата-анасыз тұрады.
2011 жылғы қаңтардағы халықтың жан басына шаққандағы
орташа ақшалай кірісін бағалау
Алдын ала деректер бойынша 2010 жылғы желтоқсанда халықтың жан басына шаққандағы номиналды орташа ақшалай кірісі 41122 теңгені құрап, 2009 жылғы тиісті кезеңмен салыстырғанда 17,0 %-ға ұлғайды. Нақты ақшалай кіріс 8,2 %-ға өсті.
2010 жылғы желтоқсандағы жан басына шаққандағы орташа ақшалай кірісінің мөлшері бойынша Атырау облысы, Алматы және Астана қалалары көш бастап отыр, мұнда аталған көрсеткіш орташа республикалық деңгейден 2,3 – 1,7 есе артық.
2010 жылғы желтоқсанда тұрғындар кірісінің шамасы орта есеппен республикалық деңгейдің 61,4 %-ын және 74,0 %-ын құраған Оңтүстік Қазақстан, Алматы және Жамбыл облыстары кірісі ең төменгі деңгейдегі өңірлердің қатарында байқалған. Сонымен қатар, Қостанай және Алматы облыстарында тұрғындардыың нақты ақшалай кірісінің неғұрлым жоғары өсу қарқыны байқалды.
2011 жылғы 1 қаңтарда өңірлер бойынша ең төменгі және ең жоғарғы коминалды ақшалай кіріс арасындағы қатынас 3,8 есені құрады (2010 жылғы қаңтарда – 3,9 есе).
Қазақстан Республикасындағы кедейшілік деңгейінің серпіні
пайызбен
I т. I I т. I I I т. IV т. I т I I т. I I I т. IV т I т I I т. I I I т. IV т I т I I т. I I I т. IV т I т I I т. I I I т. IV т
2006 ж. 2007 ж. 2008 ж. 2009 ж. 2010 ж.
әр тоқсан бойынша кірісі күнкөріс деңгейінен төмен тұрғындардың үлесі
бір жылда орта есеппен кірісі күнкөріс деңгейінен төмен тұрғындардың үлесі
Халықтың тұрмыс деңгейінің индикаторлары
№
|
Индикаторлар
|
2007
|
2008
|
2009
|
2010
|
1
|
Кірісі күнкөріс деңгейінен төмен халықтың үлесі, %
|
12,7
|
12,1
|
8,2
|
6,5
|
қала
|
6,9
|
8,1
|
4,1
|
3,7
|
ауыл
|
18,1
|
15,9
|
12,1
|
10,1
|
2
|
Кірісі азық-түлік қоржынының құнынан төмен халықтың үлесі, %
|
1,4
|
1,2
|
0,6
|
0,4
|
қала
|
0,7
|
0,6
|
0,2
|
0,3
|
ауыл
|
2,1
|
1,7
|
0,9
|
0,6
|
3
|
Кедейлік тереңдігі, %
|
2,4
|
2,3
|
1,3
|
1,1
|
4
|
Кедейлік өткірлігі, %
|
0,8
|
0,7
|
0,3
|
0,3
|
5
|
Үй шаруашылықтарының халықтың жан басына шаққандағы орташа кірісі (тұтынуға пайдаланылған), теңге
|
16 935
|
20 037
|
21 348
|
26 152
|
қала
|
19 865
|
23 365
|
25 008
|
30 529
|
ауыл
|
13 687
|
16 271
|
17 136
|
20 985
|
66
|
Тұтынуға пайдаланылған кірістердің күнкөріс деңгейімен қатынасы, %
|
175,4
|
162,1
|
168,6
|
193 .9
|
77
|
Халықтың жан басына шаққандағы номиналды орташа ақшалай кірісі, теңге
|
25 226
|
32 984
|
34 828
|
40 473
|
78
|
Нақты ақшалай кіріс индексі, %
|
118,9
|
111,8
|
96,9
|
110,2
|
89
|
Халықтың жан басына шаққандағы орташа ақшалай шығысы, теңге
|
15 516
|
18 324
|
19 718
|
24 460
|
қала
|
19 172
|
22 569
|
24 220
|
29 754
|
ауыл
|
11 465
|
13 520
|
14 537
|
18 209
|
110
|
10% неғұрлым көп және 10% неғұрлым аз қамтамасыз етілген халықтың арақатынасы
|
7,2
|
6,2
|
5,3
|
5,7
|
111
|
Кірістің шоғырлану коэффициенті (Джини индексі)
|
0,309
|
0,288
|
0,267
|
0,278
|
112
|
Үй шаруашылығының орташа мөлшері, адам
|
3,4
|
3,3
|
3,4
|
3,5
|
қала
|
2,9
|
2,9
|
3,0
|
3,2
|
ауыл
|
3,9
|
3,9
|
4,0
|
4,2
|
Күнкөрістің деңгейі азық-түлік өнімдерінің 43 атауы бойынша айқындалды және ондағы азық-түлік қоржынының пайыздық арақатынасы 60%-ды құрайды.
Табысы төмен халықтың үлесі
кірісі күнкөріс деңгейінен төмен халықтың үлесі
кірісі азық-түлік жиынтығының құнынан төмен халықтың үлесі
Күнкөріс деңгейінен төмен тұратын тұрғындардың үлесі бірнеше жыл бойы қатарынан азаюға оң үрдіс алып, 2010 жылы 6,5%-ды құрады.
Қылмыс жасаған адамдар саны
(барлығы, адам)
|
|
2007
|
2008
|
2009
|
2010
|
Барлы-ғы
|
Оның ішінде кәме-летке толма-ғандар
|
Барлы-ғы
|
Оның ішінде кәме-летке толма-ғандар
|
Барлы-ғы
|
Оның ішінде кәме-летке толма-ғандар
|
Барлы-ғы
|
Оның ішінде кәмелет-ке толма-ғандар
|
Қазақстан Республикасы
|
79641
|
8344
|
78078
|
7519
|
78673
|
6651
|
84 411
|
6 070
|
Ақмола
|
4651
|
482
|
4563
|
446
|
5074
|
488
|
5 537
|
433
|
Ақтөбе
|
3783
|
298
|
3735
|
321
|
3442
|
269
|
3 820
|
198
|
Алматы
|
6289
|
652
|
6484
|
679
|
6610
|
488
|
6 359
|
466
|
Атырау
|
2370
|
203
|
2286
|
166
|
2267
|
151
|
2 474
|
132
|
Шығыс Қазақстан
|
10134
|
1319
|
9989
|
1078
|
10681
|
1112
|
10 498
|
943
|
Жамбыл
|
3387
|
379
|
3431
|
367
|
3689
|
368
|
3 614
|
316
|
Батыс Қазақстан
|
3419
|
476
|
3387
|
446
|
3083
|
328
|
3 716
|
337
|
Қарағанды
|
7176
|
771
|
7012
|
735
|
6974
|
664
|
7 459
|
744
|
Қостанай
|
5864
|
946
|
6015
|
764
|
5624
|
588
|
5 712
|
440
|
Қызылорда
|
3013
|
273
|
2671
|
181
|
2841
|
184
|
2 978
|
170
|
Маңғыстау
|
1934
|
219
|
2302
|
322
|
2051
|
216
|
2 163
|
232
|
Павлодар
|
5573
|
687
|
5051
|
580
|
5021
|
511
|
5 289
|
441
|
Солтүстік Қазақстан
|
3497
|
358
|
3147
|
256
|
3135
|
207
|
3 650
|
209
|
Оңтүстік Қазақстан
|
5409
|
536
|
5403
|
519
|
5711
|
513
|
6 116
|
477
|
Астана қ.
|
2091
|
148
|
2190
|
144
|
2421
|
135
|
2 474
|
110
|
Алматы қ.
|
5592
|
347
|
5320
|
337
|
5420
|
296
|
8 475
|
309
|
Адам құқығын қорғау және мадақтау үшін жалпы шектеулер
Адам құқығы саласындағы халықаралық нормаларды қабылдау
Қазақстан ратификациялаған халықаралық шарттар бала құқығын іске асыруға ықпал етеді. Қазақстан адам құқықтары саласындағы әмбебап халықаралық шарттардың көпшілігіне қатысады.
2005 жылы Қазақстан Нью-Йоркте 1950 жылғы 21 наурызда жасалған Адамдарды сатуға және үшінші тұлғалардың жезөкшелікті пайдалануына қарсы күрес туралы конвенция мен оған Қорытынды хаттаманы ратификациялады.
Мыналар 2008 жылы ратификацияланды:
2000 жылғы 13 желтоқсанда Палермо қаласында қол қойылған Біріккен Ұлттар Ұйымының Трансұлттық ұйымдасқан қылмысқа қарсы конвенциясы мен Біріккен Ұлттар Ұйымының Трансұлттық ұйымдасқан қылмысқа қарсы конвенциясын толықтыратын Адамдарды, әсіресе әйелдер мен балаларды сатудың алдын алу мен жолын кесу және ол үшін жазалау туралы хаттама (Нью-Йорк қаласы, 2000 жылғы 15 қараша).
1930 жылғы 28 маусымда Женева қаласында қол қойылған Халықаралық еңбек ұйымының № 29 Мәжбүрлі немесе міндетті еңбек туралы конвенциясы, 1957 жылы 25 маусымда Женева қаласында қол қойылған Халықаралық еңбек ұйымының №105 Мәжбүрлі еңбекті жою туралы конвенциясы, 1999 жылғы 17 маусымда Женева қаласында қол қойылған Халықаралық еңбек ұйымының № 182 Балалар еңбегінің ең жаман түрлеріне тыйым салу және жою жөніндегі шұғыл шаралар туралы конвенциясы ратификацияланды. Бұдан басқа, Қазақстан 1977 жылғы 8 маусымда Женева қаласында қол қойылған, құлдыққа және кез келген нысандағы құл саудасына тыйым салатын 1949 жылғы 12 тамыздағы Халықаралық қарулы қақтығыстардың құрбандарын қорғауға қатысты Женева конвенциясына қосымша хаттамаға (Хаттама II) қосылды.
2010 жылы 1993 жылғы 29 мамырда Гаага қаласында қол қойылған Балаларды қорғау және баланы шетелдiк асырап алуға қатысты ынтымақтастық туралы конвенция ратификацияланды.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес аталған халықаралық шарттар ратификацияланғандықтан, олардың республика заңдарының алдында басым күші болады және халықаралық шарттан оны қолдану үшін заң шығару талап етілетіні туындайтын жағдайлардан басқа кездерде тікелей қолданылады.
Қазақстан Республикасының Президенті мен Қазақстан Республикасының Үкіметі Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарының орындалуын қамтамасыз ету бойынша шаралар қабылдайды.
Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік органдары өз құзыреті шегінде халықаралық шарттардан туындайтын Қазақстан Республикасы міндеттемелерінің орындалуын және құқықтарының жүзеге асырылуын қамтамасыз етеді.
Ратификацияланған халықаралық нормаларды сот практикасында белсенді қолдануды қамтамасыз ету үшін Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты 2008 жылғы 10 шілдеде «Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарының нормаларын қолдану туралы» нормативтік қаулы қабылдады. Сөйтіп ол судьяларды Қазақстан Республикасында қолданылатын құқықтың құрамдас бөлігі болып табылатын республика қатысатын халықаралық шарттардың нормаларын басшылыққа алуға міндеттеді.
Ұлттық деңгейде адам құқықтарын қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі жалпы құқықтық шектеулер
2007 жылғы қаңтарда жәке және заңды тұлғалардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн iске асыру және қорғау мақсатында олардың мемлекеттік органдарға өтiнiш беруі мен оларды қарау тәртібін белгілейтін «Заңды және жеке тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.
Достарыңызбен бөлісу: |