14
•
Жүйелілік-құрастырылған жоспардағы іс шараларды үйлестіреді.
•
Ынтымақтастық – мектептің болашағын қалыптастыруда мектеп ұжымының
бірігу, командамен жұмыс жасай білубірлігін көрсетеді.
•
Үздіксіздік-бұл әзірлеу, іске асыру, бағалау және қайта қараудан тұратын
циклді үдеріс.
•
Үдемелі-алдыңғы циклдің нәтижелері негізінде жоспарға өзгеріс енгізіледі.
•
Жетілдіру-мектепте инновациялар мен өзгерістерді табысты басқару арқылы
оқыту тәжірибесінің сапасын арттыру құралдары болады.
Жалпы алғанда, мектепті дамыту жоспарын дайындау – өте жауапты және үлкен
зерттеу жұмыстарын қажет ететін үдеріс. Бұл үдеріс мұғалім қызметін бағалау,
яғни эвалюациялау жүйесі арқылы іске асырылуы мүмкін болады. Осы орайда
экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының (ЭЫДҰ) oқыту мен оқу
саласындағы халықаралық зерттеуі (TALIS) мұғалімдер мен мектеп басшыларына
білім беруді талдап, осы саладағы саясатты дамытуға үлес қосуға мүмкіндік береді
(7). Мұғалімдердің кәсіби даму туралы көзқарастарын анықтаудың бірден-бір
пайдалы құралы.
Мектеп басшылары мектептегі тәжірибе кезеңдерін тиімді жоспарлау үшін:
1- кезең. Мектеп деректер сапасын қамтасыз ету керек.
Көп жағдайда курсалды тапсырмасы бойынша анықталған басымдық
нақты белгіленбей жатады, оның бір себебі сауалнаманы алу барысында
дұрыс ұйымдастыру жұмыстарына мән берілмесе, екінші тараптан деректерді
өңдеуде қиындықтар туындайды. Сонымен қатар мектеп басшысы курсалды
тапсырмасындағы үш жақты алынатын сауалнаманың маңыздылығы мен
ерекшелігін, одан шыққан нәтиженің негізінде мектептің даму аймағы анықталып,
шыққан басымдыққа қарай жоспарын жасайтынын ескерген дұрыс.Бұл мектепті
басқаруға қатысуда мұғалімдермен, ата-аналармен бірге оқушыларға белсенді
азаматтық ұстанымның болуының артықшылықтарын көруге және оқушыларға
болашақта түрлі мәселелерге қызығушылық танытатын, белсенді азамат болуға
көмектесе алады.
МЕКТЕПТІҢ'>ОҚУШЫ
ҮНІ
МҰҒАЛІМ
ҮНІ
АТА-АНА
ҮНІ
МДЖ-1
МЕКТЕПТІҢ
ДАМУ
АЙМАҒЫ
1-сурет. Аудиттерді алу және өңдеу
11 СҰРАҚ
18 СҰРАҚ
24 СҰРАҚ
МДЖ-2
МЕКТЕПТІҢ
ДАМУ
АЙМАҒЫ
2-сурет. TALIS сауалнасын алу және өңдеу
15
2-суретте TALIS сауалнамасын алу және өңдеу арқылы мектепті дамыту
жоспарының ІІ нұсқасына, яғни алты айлық тәжірибе кезіндегі даму жоспарына
шығу үлгісі көрсетілген, алайда мектеп басшысы алғашқы зерттеу тәжірибесінде
шешілмеген мәселелерді кейінгі мектептің зерттеу тәжірибесінде ескеруі керек.
Себебі мектептің дамуын тиімді жоспарлауда анықталған проблемалардың
шешімі кейінгі әрекетімізде де жалғасын тауып зерттеу тәжірибелерінің
арасындағы сабақтастық, бірізділік, жүйелілік ең бастысы тиімді зерделеуі мен
нәтижесі қарастырылғаны дұрыс. Мектеп жұмысында бұл талаптарды ескермеу
басқару құрылымдары жоспарының нақтылықсыздығын, талдау дәлелдігінің
жеткіліксіздігін тудырады.
Мектептің даму бағдарламасын жасауда осы кезге дейінгі дәстүрлі әдісімізде де
мектептің оқу тәрбие үдердісінің жылдық жоспары – ұжымдық шығармашылықтың
құжаты болып саналған. Жоспардың жобасын дайындауда мектеп әкімшілігі,
оқушылар, мұғалімдер, ата-аналар комитеті, мектептің қоғамдық құрылымдары
қатысады. Бірақ дәстүрлі жоспарлауда осы аталған құрылымның қаншалықты
дұрыс орындалып жатқанына мектеп басшысы мен ұжымның зерттеуінің нәтижесі
оқу мен оқытуды жақсартудағы проблемаларды шешуге толықтай жауап бере алмай
отыр. Ал қазіргі уақытта мектеп басшыларына бұл мәселені шешудің негізі құралы
ретінде мектептің дамуын жоспарлаудың тиімді жолдарын ғана ұсынып отырған
жоқ, жоспарлауға дейінгі әрекетті мектеп басшысының қалай жүзеге асыратынын
және жоспарлау үдерісінде мектептің даму жоспарын әзірлеуге мектеп басшысы
оқушыны, мұғалімді, ата-ананы, сырт мектептерді (желілік қоғамдастық) өзіне
серіктес ретінде тартуға мән беру керектігін нақты көрсетіп отыр. Себебі мектептің
негізгі әрі басты мақсаты оқушыға сапалы білім беру болып табылады. Олай болса,
сапалы білім болу үшін мұғалімнің оқыту тәжірибесін жетілдіру мәселесі шешілуі
керек. Ол үшін мектеп басшысы кіммен және қандай деректермен жұмыс жасағанда
дұрыстығын таңдап және оны қалай жүзеге асыра алатынын ойланады.
Мектеп басшылары берілген кестедегі дереккөздерді қолдануға болады.
16
2-кесте
Дереккөздерін таңдау
Деректер көзі
(ішкі)
сауалнама
жеке
сұхбат
сабақты
бақылау
тест
Сырттай дерек
оқу үлгірімі
күнделік
оқу жетістіктері
оқушы құжаттары
Кімдер арқылы
ата-ана
мұғалім
сынып жетекші
психолог
Деректер сапасын бақылау
І қадам.
Деректерді жинау
ІІ қадам.
Деректерді өңдеу
ІІІ қадам.
Деректерді сараптау
ІҮ қадам. Интерпретациялау
Ү қадам. Мектептің проблемасы
Мектепті дамыту жоспары ұзақ мерзімді, яғни 3-5 жылға арналған, ортамерзімді,
1 оқу жылына арналған, қысқа мерзімді, яғни 1 айға арналған болуы мүмкін.
Мектепті дамыту жоспарын әзірлеуде ең маңыздысы - күні бұрын жүргізілген аудит
негізінде стратегиялық басымдықтарды анықтап, нәтиже және табыс критерийлерін
белгілеп, іс-әрекеттерді жоспарлау. Мектеп басшылары өз мектептерінің деректер
сапасының өңделуіне қарай стратегиялық басымдықтарын анықтай отырып,
маңыздылығы мен қажеттілігіне қарай оқу мен оқытуды жақсартуға бағытталған
басымдығын таңдап алуына болады. Мектептің стратегиялық басымдығын
анықтауда жинақталған деректерді SWOT талдауына салып, қолдануға да болады,
бұл мектептің дамуындағы өзгеріс енгізу факторлар мен тежеуіш факторларды
саралауға мүмкіндік береді.
Мектептерге арналған SWOT талдауы
мектеп жүйесінде және оқыту
барысында қолданылатын техникаларда ненің тиімді және ненің тиімділігі төмен
екендігін талдауға қатысатын мектеп көшбасшылары мен қызметкерлерді тиісті
нұсқаулықпен жабдықтай алатын құрал болып табылады. Нақты алғанда,
SWOT
талдауын болашақ қаржыландыруға, жоспарлауға және басқарушылық шешімдерге
ықпал ете алатын кез келген жоспарлау немесе талдау жұмыстарында қолдануға
болады.
•
Күшті жақтары – мектеп мақсаттарына қол жеткізуге оң әсер ете алатын
(немесе мақсаттарды жүзеге асыру құралы бола алатын) факторлар.
•
Әлсіз жақтары – мектеп мақсаттарына қол жеткізуге теріс ықпал ете алатын
(немесе мақсаттарға қол жеткізуге кедергі болатын) факторлар.
•
Мүмкіндіктер – оқушылардың үлгеріміне, олардың оқу көрсеткіштерін
арттыруға немесе бұған дейін қарастырылмаған мектеп мақсаттарына қол
жеткізуге оң ықпал ете алатын сыртқы факторлар.
Достарыңызбен бөлісу: | 
