Н. С. Сейітов г-м.ғ. д., профессор Оқулықта «Геология және пайдалы қазбалар кен орындарын барлау»

Тау жыныстарының магниттік қасиеттері

жүктеу 8,17 Mb.

Pdf просмотр

бет	45/168
Дата	08.12.2022
өлшемі	8,17 Mb.
	#40519
түрі	Оқулық

1 ... 41 42 43 44 45 46 47 48 ... 168

Бурение

4.5.6 Тау жыныстарының магниттік қасиеттері
Тау жынысына кіргізген кезде поляризацияның әсерімен электр өрісінің
өзгеретініндей магниттік өрістің өзгеруі, жыныстың магниттенуімен байланысты
болады.
Мұндай магниттелудің (магниттік поляризация) себебі тау жынысының
құрамында болатын немесе сыртқы өрістің әсерімен туатын элементарлық
магниттік дипольдер. Ол магниттік дипольдер жыныстардың молекулалары мен
атомдарында болатын элементарлық токтардан туады. Әр бір элементарлық
токтарды әр түрлі полярлығы бар жазық магниттік диполь ретінде қарауға болады.
Сол элементарлық токтың і магниттік дипольдің ауданына

S көбейтіндісі
магниттік момент деп аталады.
Егер тау жынысына магниттік өріспен әсер етсек, онда магниттік өріспен
элементарлық токтардың өзара әсерінің қорытындысында магниттік дипольдарды
сыртқы өріске бағыттайтын күш пайда болады. Жыныс қорытынды магниттік
момент алады, былайша айтқанда магниттеледі.
Тау жынысының атомдары мен молекулаларының магниттік моменті, сыртқы
магнит өрісі жоқ болғанда нольге тең, не нольден басқа болуы мүмкін.
Егер магнит өрісі H=0 болғанда, атомның магниттік моменті нольге тең
болса, ондай тау жыныстарын диамагнетиктер дейді.
Егер тау жынысының атомдарының сыртқы магнит өрісі жоқ болғанда (H=0)
магниттік моменті болса, ондай жыныстарды парамагнетиктер дейді. Бірақ
парамагнетик сыртқы өріс жоқта магниттелмеген болады, себебі әр атомның
магниттік моменттері тәртіпсіз орналасады.
Сыртқы өріс жоқ болса да тұтас көлемдерінің (домендерінің) магниттік
моменті бар тау жыныстары ферромагнетиктер деп аталады.
Ферромагнетиктердің ішкі молекулярлық магниттегіш өрісі болады.
Ферромагнитті жыныстардың техникада маңызы өте зор.
Кейбір
ферромагнетиктердің
айқын
көрінген
магнито-стрикциялық
қасиеттері болады. Мұндай тау жыныстары магниттеген кезде біресе ұзарып,
біресе
қысқаратын
күйге
түседі.
Ферромагниттердің
осы
қасиеті
магнитострикциялық
бұрғы
механизмдерінде
серпінді
тербелістер
алуға
қолданылады.
Ферромагнитті тау жыныстарын магниттік әдіспен талқандау жынысқа
термокернеулермен әсер ететін және оларды талқандайтын магниттік энергияны
жұтуға негізделген.
Тау жыныстарын талқандаудың радиотолқындық әдістерінде жиілігі 30 мгц-
тен
артық
электромагниттік
тербелістер
пайдалынады.
Бұл
әдісте
электромагниттік толқын массивке антенна немесе рупормен шоқталған сәуле
ретінде бағытталады.
Оптикалық диапазондағы электромагниттік толқындардың қазіргі кезде тау
жыныстарын талқандауға тікелей қолданылуы тек қана тәжірибе жүзінде
жүргізіледі.
Келешекте оптикалық квантты генераторлар (лазерлер) іс жүзінде
қолданылуы мүмкін.

Олардың жұмыс істеу принципі кейбір кристалдарды (рубин) және
сұйықтарды жарық сәулемен қоздырғанда өте шоғырланған, қуатты жарық
сәулесін тудыратындығына негізделген.
Тәжірибелердің көрсетуінше мұндай сәулелер секундтың миллион бір
бөлігіндей уақытта ең қатты минерал алмазды тесіп, қатты денелерді талқандай
алады.

жүктеу 8,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 41 42 43 44 45 46 47 48 ... 168