§ 1. КВАНТ АСПАПТАРЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІНІҢ ОПТИГІ

4. КВАНТ АСПАПТАР ӨНДІРІСІ

2-разряд

Білуге тиіс: тегістеу-жылтырату және ортасын дәлдейтін станоктарды құрылғысы және оларды басқару; оптикалық әйнектердің таңбалары мен сұрыптары; тегістегенде және жылтыратқанда қолданылатын ұнтақтар; қосалқы материалдардың (балауыз, шайыр, гипс, лак, еріткіштер) таңбалары және оларды пайдалану; қосымша операциялардың (блоктау, блоктан шешу, гипстеу, гипстен ажырату) түрлері және оларды орындау тәсілдері; әйнектің маркасы мен тегістейтін және жылтырататын ұнтақтардың маркасына байланысты жұмыс істеу режимдері; жылтыратқыштарды әзірлеу процесі және оларға қойылатын талаптар; жылтыратқыштардың ластану дәрежесін айқындау және оларды тазалау, бөлшектерді ұстау ережесі.

Жұмыс үлгілері

1. Диаметрі 39 мм екіжақты шығыңқы линзалар – бетінің сапасына шегі жалпы қателер бойынша – 10 сақина, жергілікті бойынша – 2 сақина, желілік өлшемдер бойынша ±0,2 мм толықтай дайындау.

2. 82х82 мм өлшемді пластиналар – бетінің сапасына шегі жалпы қателер бойынша – 5 сақина және сынаға ұқсастығы – 6 минут бойынша толықтай дайындау.
§ 2. КВАНТ АСПАПТАРЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІНІҢ ОПТИГІ

3-разряд

Білуге тиіс: тегістеу-жылтырату және ортасын дәлдейтін станоктарды қарапайым құрылғысын теңшеу ережесі; оптикалық әйнектердің қасиеттері және олардың ақаулары, тегістегіш және жылтыратқыш ұнтақтардың тегістеу және жылтырату қабілеттері, қосалқы материалдардың (балауыз, шайыр, гипс, лак, еріткіштер) қасиеттері және оларды пайдалану саласы; қосымша операциялар (блоктау, блоктан шешу, гипстеу, гипстен ажырату) және оларды орындау тәсілдері; тазалық сыныптары бойынша ақауларды айқындау ережесі; шегі және оларды таңбалау, тегістегіштердің тегістеу жолдары; орындалатын жұмыс көлемінде кристаллография негіздері; монокристалдардың механикалық қасиеттері.

Жұмыс үлгілері

1. Диаметрі Ш 45° бұрышпен сыналар – бетінің сапасының шегі жалпы қателері бойынша 3 сақина, жергілікті – 0,5 сақина және бұрышы - 10 минутқа дейін қалыңдығы 2,3±0,2 өлшеміне қиыстырып толықтай дайындау.

2. Диаметрі 50 мм линзалар - бетінің сапасының шегі жалпы қателері бойынша 3 сақина, жергілікті – 0,3 сақина және қиығынан және ортасын дәлдегенде – 0,1 мм өлшеміне қиыстырып толықтай дайындау.

3. Бұрышының шегі ±50 минут монокристалдардың бағдарлы үлгілері – жеткізу.

4. Өлшемі 45х67 мм бейнелегіштер – жалпы қателер бойынша 1-2 сақина, жергілікті – 0,5 сақина, сына түріндегі – 1 минут бетінің сапасына шегі бойынша 7±0,3 мм өлшеммен қалыңдығын қиыстыра отырып оптикалық байланыспен толықтай дайындау.

5. Қалыңдығы бойынша ±0,01 мм және контуры бойынша ±0,01 мм шегімен синтетикалық монокристалдардан жасалған пластиналар – жеткізу.

6. 15Сх21, 5Сх14С мөлшердегі көп қырлы күрделі конфигурациялы призмалар – жалпы қателер бойынша 3 сақина, жергілікті – 0,5 сақина және бұрышы 10±5 минутқа дейін бетінің сапасына шегімен толықтай дайындау.
§ 3. КВАНТ АСПАПТАРЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІНІҢ ОПТИГІ

4-разряд

Білуге тиіс: тегістеу-жылтырату және ортасын дәлдейтін түрлі жүйедегі станоктардың құрылғысы; оларды басқару және теңшеу ережесі; желілік және бұрыш өлшемдерін тексеру аспаптарын теңшеу ережесі; кристалдардың таңдалары, сипаты және құрылымы; қойылатын шегі және отырғызу жүйесі; аспаптағы берілетін күшті тексеру ережесі; өңделетін бұйымдардың сапасын арттыру тәсілдері.

Жұмыс үлгілері

1. Металл айналар (3240 ГОСТ 10994-64 балқыту) - жалпы қателері бойынша 2.....5 сақина, жергілікті қателері бойынша – 0,5 сақина бойынша бетінің сапасымен диаметрі 110 мм-ге дейін бір жағынан тегістеу, жылтырату.

2. Мөлшері 77х50 мм сыналар – жалпы қателері бойынша – 1 сақина, жергілікті қателері бойынша – 0,2 сақина, бұрышына – 15 секунд бойынша бетінің сапасы 8±0,3 мм өлшемге дейін шегімен қалыңдығын қиыстыра отырып толықтай жасау.

3. Диаметрі 73 мм жазық шығыңқы линзалар – бетінің сапасына шегі жалпы қателер бойынша – 1 сақина, жергілікті бойынша – 0,2 сақина, қиықтығына – 0,01 мм орталығы бойынша 5±0,2 мм өлшемге қиыстырып толықтай дайындау.

4. Бұрыш шегі ±30 минут монокристалдардың бағдарлы үлгілері – жеткізу.

5. Қалыңдығы ±0,002 мм бойынша және контуры бойынша ± 0,005 мм, оптикалық осінің бағдары ± 20 минуттық дәлдікпен синтетикалық монокристалдардан жасалған пластиналар - жеткізу.

6. 30 секундтан 3 секундқа дейінгі сына белгілі шегімен квант аспаптарға арналған пластиналар – жеткізу.

7. Өлшемдері 22,5х15,3±0,Зх22,5 мм призмалар - жалпы қателері бойынша 0,5-1 сақина, жергілікті – 0,2-0,5 сақина, бұрышының түрлілігі – 2 минут, пирамидалығы – 3 минут, бұрышына ±3 секунд бетінің сапасына шегімен толықтай әзірлеу.

8. Өлшемі 25х18С₄х11,8 мм шатыр тәрізді призмалар - желілік мөлшері ± 0,1 мм, жалпы қателері бойынша бетінің сапасы - 1-3 сақина, жергілікті 0,2-1 сақина, бұрышқа ± 5 секунд, шатыр бұрышы ± 30 секунд, саланы ауыстыруға 0,002 мм шекте толық дайындау.
§ 4. КВАНТ АСПАПТАРЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІНІҢ ОПТИГІ

5-разряд

Білуге тиіс: түрлі күрделіліктегі сынама әйнектер мен синтетикалық материалдардан жасалған пластиналарды тегістеудің технологиялық процестері; кез келген конфигурациядағы пластиналарды жасау және әйнекті өңдеу тәсілдері, бақылап өлшеуде қолданылатын оптикалық-механикалық жабдықты пайдалану ережесі; өңделетін пластиналардың сапасын арттыру әдістері мен тәсілдері; орындалатын операциялар бойынша бөлшектерді өңдеудің технологиялық кезектілігін таңдау.

Жұмыс үлгілері

1. Диаметрі 136 мм эксцентрлік линзалар – жалпы қателері бойынша 0,5-0,1 сақина, жергілікті – 0,1 сақина, қиығына – 0,003 мм бетінің сапасына шекпен 16 мм өлшемге ортасынан ауыстырып және қалыңдығын қиыстырып толық даярлау.

2. Монокристалдардың бағдарлау үлгілері - бұрышы ± 15 минуттық шекпен жеткізу.

3. Түрлі конфигурациялы синтетикалық монокристалдардан жасалған пластиналар – оптикалық осі ± 10 минуттық бағдарлы дәлдікпен 4-5 квалитеттер бойынша жеткізу.

4. Сына белгісі 10 секундқа дейін және одан кем шекті квантты аспаптарға арналған пластиналар – жеткізу.

5. Жазық параллельді ЗОх40±0,01 мм өлшемдегі пластиналар - бетінің сапасына шегі жалпы қателері бойынша – 0,3 сақина, жергілікті – 0 сақина, сына белгілігі – 5 секундпен толық дайындау.

6. Диаметрі 80 мм фокустық қашықтығы 10 км пластиналар – бетінің сапасына шегі жалпы қателер бойынша 0,5 сақина, жергілікті қателер бойынша – 0,1 сақина, сына белгілігі ± 10 секунд 8±0,2 мм өлшемде қалыңдығын қиыстырып толық дайындау.

7. 
   63х35±0,Зх35±0,3 мм мөлшердегі шатыр үлгідегі призмалар - бетінің сапасына жалпы қателер бойынша 0,2-0,3 сақина, жергілікті 0-0,05 сақина, пирамидалығына – 5 минут, беретін күші – 8 секунд, шатырдың бұрышын ± 4 секундқа қиыстырып толық даярлау.
   

9. Призмалар - бетінің сапасына жалпы қателері бойынша 0,5 сақина, жергілікті – 0,3, пирамидальдығы 15^” салалық бетінің ортасын 1' дәлдеу, 10°32'40"±5" бұрышы (18±0,2)х(14±0,2)х(6,6±О,1) призмалар даярлау.

§ 5. КВАНТ АСПАПТАРЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІНІҢ ОПТИГІ

6-разряд

Білуге тиіс: синтетикалық монокристалдардың құрамы мен қасиеті; кристалдардың қаттылығын айқындау тәсілдері, кристалдарды бағдарлау тәсілдері; айлабұйымдарды, сондай-ақ бақылау-өлшеу аспаптары мен құралдарын пайдалана отырып синтетикалық кристалдардан кез келген нысандағы бұйымдарды жасау процесі; тегістеуде және қорытынды өлшеулерде қолданылатын жабдықтар мен айлабұйымдарды пайдалану ережесі, және олардың ақауларын анықтау әдістері.

Жұмыс үлгілері

1. Интерферометрлер - кемінде 2"базалық саңылаудың сына белгісімен, байланыс әдсінің оптикалық бөлшектерді отырғыза отырып, құрастыру және теңшеу.

2. Диаметрі 220 мм пластиналар – бетінің жалпы қателері бойынша 0,5 сақина, жергілікті – 0,02 сақина бойынша бетінің сапасына шегімен толық өңдеу.

3. Күрделі конфигурациялы призмалар – бетінің жалпы қателері бойынша 0,3 сақина, жергілікті – 0,5 сақина, бұрышы ±3 секунд, пирамидалығы - 10 секунд жол берілетін шекте толық өңдеу.

4. Өлшемі (23,5±0,2)х(17,7±0,2) мм призмалар - жалпы қателері - 0,3 сақина, жергілікті қателері бойынша - 0,1 сақина, бұрышының айырмасы - О секунд, пирамидалығы - 3 секунд берілетін күші - 5 секундтық бетінің сапасымен жол берумен толықтай өңдеу.

5. Қырының ені 10 мм көпқырлы призмалар (31 қыр) – жалпы қателері бойынша – 0,5 сақина, жергілікті - 0,2 сақина, бұрышы ± 30 секунд, берілетін күші - 13 секунд бетінің сапасына берілетін шекпен толық өңдеу.

6. Эллипстің радиусы 232,25 мм диаметрі 450 мм астрономиялық шығыңқы әйнектер - желілік өлшемдерге ± 0,2 мм шекте және 0,2 мм-ден аспайтын нүктелерде тарау шеңберімен толық өңдеу.
§ 6. КВАНТ АСПАПТАРЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІНІҢ ОПТИГІ

7-разряд

Білуге тиіс: сфералық, асфералық, коникалық және басқа да оптикалық бөлшектерді жасаудың технологиялық процесі; лазерлік бақылау-өлшеу құралдарын пайдаланып әйнектен және кристалдан жасалған жоғары нүктелік бұйымдарыды жасаудың технологиялық процестері; түрлі қаттылықтағы кристалдардан және химиялық сынғыш әйнектерден жасалған оптикалық бөлшектердің қасиеті және дайындау әдістері; кристалдардағы және әйнектердегі ақаулардың түрлері; квантты электроника бұйымдарын жасауға қажет технологиялық жарақтардың конструктивті параметрлерін есептеу; жоғары нүктелік бұйымдар жасауда және бақылауда қолданылатын жабдықтар мен айлабұйымдарды пайдалану ережесі; олардың ақауларын анықтау әдістері.

Жұмыс үлгілері

1. Диаметрі 5-тен 100 мм-ге дейін триппель – призмалар - жалпы қателері бойынша - 0,25 сақина, жергілікті - 0,1 сақина, бұрышы ± 2 секунд, берілетін күші - 2 секунд бетінің сапасымен толық өңдеу.

2. Диаметрі 0,5 мм-ге дейін кристалл материалдардан жасалған шар линзалар – 0,001 мм аспайтын диаметрі бойынша толық өңдеу.

3. Күрделі конфигурациялы призмалар, 3 мм-ден кем өлшемдегі лазер элементтер бетінің сапасы жалпы қателер бойынша - 0,25 сақина, бұрышына ± 2 секунд, пирамидалығына кемінде 5 секундтық шекте толық өңдеу.

4. Толықтай ішкі бейнелеу призмалары – РО-10 бойынша МЕМСТ талаптарынан шығатын жұмыс бетінің оптикалық тазалығына талаптарды толықтай өңдеу.

5. Цилиндр бетті сынамалы әйнектер – бетінің сапасы жалпы қателер бойынша-0,5 кем, жергілікті қателер бойынша-0,2сақинашекте толықтай өңдеу.

Осы бөлімде көзделген жұмысшы кәсіптерінің, 2002 жылғы БТБА қолданыстағы бөлімі бойынша атаулары көрсетілген тізбесі