М., Бекiш Р., (ћџраст.) 2005 "Мектеп" баспасы, к#ркем безендiрiлуi, 2013 Барлыћ ћџћыћтары ћорѕалѕан Басылымныѓ мљлiктiк ћџћыћ тары "Мектеп" баспасына тиесiлi

50
тарына  сќйкес  келмейдi  деп  таниды.  Сондыћтан  да  олар
ол  келiсiмдердi  ћажетсiз деп  танып жќне  кљштерiн  жоюѕа
келiседi.  РКФСР  љкiметi  Тљркияны  ертеде  Тљркия  мен
патша љкiметiнiѓ арасында жасалѕан халыћаралыћ  мiндет-
темелерiнен  азат  деп  есептейтiндiгiн  жариялайды.
Хрестоматия  по  новейшей  истории
(1917—1939 гг.). Документы  и  мате-
риалы.  М.,  1960.  Т. 1.  С. 834.
АШАРДЫ  ЖОЮ  ЖЌНЕ  ОНЫЃ  ОРНЫНА  ЖАЃА  ЖЕР
САЛЫЅЫН  ЕНГIЗУ  ТУРАЛЫ  ЗАЃ
17  аћпан,  1925  жыл.
1-бап.  Ашар  жљйесi  жойылсын.  1341  (1925)  бюджет
жылынан  бастап  жер  жќне  орман  шаруашылыѕы  #нiм-
дерiне   осы   заѓныѓ   негiзiнде   салыћ   салынатын   болды.
2-бап.  Егiн  шаруашылыѕыныѓ  #нiмдерiне,  сондай-аћ
џн,  ћырмаѕа осы  кљнге  дейiн  салынып  келген  ашар
салыѕыныѓ  орнына  осы  #нiмдердiѓ  порттаѕы  немесе
стансыдаѕы  баѕасыныѓ 10
%  м#лшерiнде  салыћ салынады.
Артылѕан  жерлерден  60 шаћырым  ћашыћ  орналасћан
порттар  не  стансыларѕа  келетiн  #нiмдерге  салынѕан  салыћ
#ндiрiлген  жерiнде  т#ленедi...
Стамбџл,  Пера,  Скутары  уалаяттарыныѓ   ауылдыћ
жерлерiнен  жеткiзiлген  к#к#нiстер  мен  жемiс-жидектер
љшiн  бџл  салыћ  т#ленбейдi.
3-бап. Жљзiм,  кљрiш,  кљнжiт  сияћты  егiн  #нiмдерiне
олардыѓ  ћџныныѓ  8
%  м#лшерiнде  салыћ  т#ленедi.
Хрестоматия  по  новейшей  истории
(1917—1939 гг.). Документы  и  мате-
риалы.  М.,  1960.  Т. 1. С. 834-835.
ЏЛТТЫЋ  ЋОРЅАНЫС  ТУРАЛЫ  ЗАЃ
8  ћаѓтар,  1940  жыл.
1-бап.  Т#тенше  жаѕдайларда  мемлекеттiѓ  ћџрылымын
экономикалыћ  жќне  џлттыћ  ћорѕану  тџрѕысынан  ныѕайту
љшiн  Министрлер  кеѓесiне  осы  заѓ  белгiлеген  ћџрылым
мен  жаѕдайларѕа  сќйкес  тиiстi  ћџћыћтар  мен  #кiлеттiктер
берiледi.  Т#тенше  жаѕдайлар  деп  мыналар  саналады:

51
а)  iшiнара  немесе  жаппай  жџмылдыру;
б)  елдiѓ  соѕысћа  кiру  мљмкiндiгi;
б)  Тљркия  Республикасына  мљдделi  шетелдер  арасында
соѕыс  жаѕдайы  туѕан  кезде...
Хрестоматия  по  новейшей  истории
(1939—1945 гг.). Документы  и  мате-
риалы.  М.,  1960.  Т. 2.  С. 697, 709.
ЖЕРДI   ШАРУАЛАРЅА  ЉЛЕСТIРУ  ТУРАЛЫ  ЗАЃ
11  маусым,  1945  жыл.
8-бап.  Осы  заѓныѓ  ережелерiне  сќйкес  љлестiруге  мына
жерлер  жатады:
а) ћазынаныѓ  ћарамаѕындаѕы  жќне  пайдалануындаѕы
жерлер,  арнайы  иелiк  категориясына  жатћызылѕан  жќне
ћоѕамдыћ  ћажеттiлiкке  пайдаланбаѕан  жерлер;
б) бiр  немесе  бiрнеше  село,  елдi  мекендер  мен  ћала-
лардыѓ  пайдалануында  болѕан  жер  шаруашылыѕы
министрлiгi  артыћ  деп  тапћан  жерлер;
б) иесiз  жерлер;
в) осы  заѓныѓ  ћаулыларына  сќйкес  ћайтарылып
алынатын  жерлер...
14-бап.  Т#менде  к#рсетiлген  жерлер  оларда  салынѕан
ауыл  шаруашылыѕын  жљргiзуге  ћажеттi  ћџрылыстарымен
бiрге  жерi  аз  жќне  жерi  жоћ  шаруаларѕа  (ауыл  шаруа-
шылыѕы  жџмысшыларымен  ћоса)  б#лiп  беру  љшiн  Жер
шаруашылыѕы  министрлiгiнiѓ  ћарамаѕына  алынады:
а) барлыћ  вакуф  жерi...;
б) жергiлiктi  басћармалар  мен  монополистердiѓ  бас-
ћаруында  болып  келген,  бiраћ  ћоѕамдыћ  маћсатћа  пайда-
ланбаѕан  жер;
в)  табиѕи  жќне  жеке  заѓды  тџлѕалардыѓ  меншiгiндегi
к#лемi  бес  мыѓ  денюмнан  артыћ  жер...
16-бап. Жерi  аз  аудандарда  орташа  жер  иеленушi-
лерден 2 мыѓ  денюмнан  артыћ  жер  к#лемi  алынуы
мљмкiн. Бiраћ  бџл  ћаулы  иесi  #зi  #ѓдейтiн, тќртiпте  џста-
латын  жќне  жергiлiктi  жаѕдай мен  мљмкiндiктерге  сай
келетiн  ћџрылыстары  мен  шаруашылыћ  ћџрал-сайман-
дары  бар  орта  шаруашылыћтарѕа  тарамайды...
17-бап.  Жерсiз  немесе  жерi  аз  љлескерлер  жалдау-
шылар  немесе  ауыл  шаруашылыѕы  жџмысшылары  пайда-

52
ланып  отырѕан  жерлер  иесiздендiрiлiп,  жоѕарыда  атал-
ѕан  #ѓдеушiлерге  б#лiнiп  берiледi,  ал  ол  жердiѓ  иелерiне
осы  аудан  љшiн  белгiленген  м#лшерден  љш  есе  артыћ
м#лшерде  ћалѕан  жерi  ћалдырылады...
45-бап.  Б#лiп  беру  љшiн  ћазынаѕа  алынѕан  жерлердiѓ
ћџны  жер  облигациялары  деген  атпен  шыѕарылѕан
мемлекеттiк  облигациялармен  т#ленедi.  Ол  облигация-
лардыѓ  ћџны  20  жыл  iшiнде  теѓ  б#лшектерiмен  #теледi
де,  ќр  келесi  салымѕа  жылына  4
%  #сiм  т#ленедi...
46-бап.  Б#лiнiске  тљскен  жерлердiѓ,  ондаѕы  ћџрылыс-
тар  мен  ѕимараттардыѓ  ћџны  ћарызѕа  алѕаннан  кейiнгi
алтыншы  жылдыѓ  ћаѓтар  айынан  бастап  20  жыл  iшiнде
ол ћарызѕа  ешћандай  #сiм  ћосылмай  теѓ  љлеспен  т#ленiп
бiтуi  керек.
Хрестоматия  по  новейшей  истории
(1939—1945 гг.). Документы и  мате-
риалы.   М.,  1961.  Т.  3.  С.  677-678.
ХАЛЫЋАРАЛЫЋ  ЋАТЫНАСТАР
В. ВИЛЬСОННЫЃ  “14  ТАРМАЅЫ”
8  ћаѓтар,  1918  жыл.
1.  Ашыћ  бiтiмгершiлiк  келiсiмдерi.
2.  Бейбiтшiлiк  жќне  соѕыс  кезiндегi  теѓiздiѓ ашыћ-
тыѕы (бостандыѕы).
3. Кеден  кедергiлерiн  алып  тастау.
4. Iшкi  тќртiптi  саћтауѕа  ћажет  м#лшердегi  жаппай
ћарусыздану.
5. Отарлыћ  ж#нiндегi  талаптарды  жергiлiктi  халыћ
пен  билiкке  џмтылушы  мемлекеттiѓ  мљдделерi  теѓ  дќре-
жеде  ескерiлетiндей  етiп  ќдiл  реттеу.
6. Ресейдегi  басып  алынѕан  аумаћты  азат  ету.
7. Бельгияны  босату  жќне  оны  ћалпына  келтiру.
8. Францияныѓ  ћираѕан  облыстарын  ћалпына  келтiру
жќне  оѕан  Эльзас-Лотарингияны  ћайтарып  беру.
9. Италияныѓ  шекарасын  реттеу.
10. Австро-Венгрия  халыћтарына  автономия  беру.
11. Балћандаѕы  шекараларды  тљбектiѓ  тарихи  дамуы
мен  этнографиясын  ескере  отырып  реттеу,  Сербияѕа
теѓiзге  шыѕуѕа  жол  ашу.