М., Бекiш Р., (ћџраст.) 2005 "Мектеп" баспасы, к#ркем безендiрiлуi, 2013 Барлыћ ћџћыћтары ћорѕалѕан Басылымныѓ мљлiктiк ћџћыћ тары "Мектеп" баспасына тиесiлi

44
сатып  алып,  Ћызыл  Армия  жауынгерлерiне  сыйѕа
тартты.  1944  жылы  кеѓес  армиясына  сыйлыћ  ретiнде
МХР-ден  оныѓ  солдаттары  мен  офицерлерiне 10  мыѓ
жылћы,  127  вагон  азыћ-тљлiк,  киiм-кешек,  т.б. жiберiлдi.
Хрестоматия  по  новейшей  истории
(1917—1939 гг.). Документы  и  мате-
риалы.  М.,  1960.  Т. 2.  С. 625.
МОЃЅОЛ  ХАЛЫЋ  РЕСПУБЛИКАСЫНЫЃ  ТЌУЕЛСIЗДIГI
ТУРАЛЫ  ПЛЕБИСЦИТТIЃ  ЋОРЫТЫНДЫЛАРЫ  ЖMНIНДЕ
20  ћазан,  1945  жыл.
Ћџжаттарѕа  сљйене  отырып,  Орталыћ  комиссия  дауыс
беруге    жергiлiктi  комиссияларда  тiркелген  494 960  кiсi
ћатысуѕа  тиiстi  деп  тапты...  К#рсетiлген  саннан  себептi
жаѕдайларѕа  байланысты  (жолаушылап  кетулерiне,  ћатты
наућастануына  байланысты)  7 551  адам  дауыс  беруге
ћатыспады. Сайлауѕа 467 409  сайлаушы  немесе  плебисцит-
ке  ћатысуѕа  ћџћылы  МХР  азаматтарыныѓ  98,4
%-ы,  оныѓ
iшiнде, дауыс беруге арналѕан  7-пунктте шетелдерде  жљр-
ген  395  азамат  ћатысты.  МХР  тќуелсiздiгiн  жаћтап
467 409  кiсi,  яѕни  плебисцитке  ћатысћан  азаматтар  тљгел-
дей — 100
%  дауыс  бердi.    Бiрде-бiр   адам  ћарсы  дауыс
берген  жоћ.
Хрестоматия  по новейшей  истории
(1917—1939 гг.). Документы  и  мате-
риалы. М., 1960. Т. 2. С. 330.
МОЃЅОЛ  ХАЛЫЋ  РЕСПУБЛИКАСЫ  ЉКIМЕТI  МЕН  КIШI
ХУРАЛЫНЫЃ  ЖАПОНИЯЅА  ЋАРСЫ  СОЅЫС  ЖАРИЯЛАУ
ТУРАЛЫ  ДЕКЛАРАЦИЯСЫ
10  тамыз,  1945  жыл.
Кiшi хурал мен Моѓѕол Халыћ  Республикасыныѓ  љкiметi
моѓѕол  халћыныѓ  #з  бостандыѕына,  тќуелсiздiгi  мен
толыћ  егемендiгiне  деген  ѕасырлар  бойѕы  арманымен
жiгерленiп...
Бiрiккен  Џлттар  ортаћ  iсiне  #з  љлесiн  ћосу  маћсатымен
Бiрiккен Џлттар жаѕына шыѕып, Жапонияѕа  ћарсы  ћасиет-
тi  соѕыс  ашатындыѕын  салтанатты  тљрде  жариялайды

45
жќне  осы  жылдыѓ  8  тамыз  кљнi  Мќскеуде  жарияланѕан
Кеѓес  љкiметiнiѓ  мќлiмдемесiне  толыћ  ћосылады.
Хрестоматия  по  новейшей  истории
(1917—1939 гг.). Документы  и  мате-
риалы. М., 1960. Т. 2. С. 617, 626-627.
ИРАН
РКФСР  ХАЛЫЋ  КОМИССАРЛАРЫ  КЕЃЕСIНIЃ
ПАРСЫ  ЕЛIНIЃ  ТЌУЕЛСIЗДIГIНЕ  ЋАРСЫ
БАЅЫТТАЛЅАН  БАРЛЫЋ  КЕЛIСIМДЕРДIЃ
КЉШIН  ЖОЮ  ТУРАЛЫ  МЌЛIМДЕМЕСI
26 (16)  ћаѓтар,  1918  жыл.
Петроградтаѕы  парсы  елшiсiне
Азамат   елшi!
Парсы халћыныѓ арасында 1907 жылѕы аѕылшын-орыс
келiсiмiнiѓ  келешек  таѕдыры  туралы  ќртљрлi  пiкiрлер
таратылуына  байланысты,  мен  Ресей  Республикасыныѓ
Кеѓес љкiметiнiѓ атынан Сiздiѓ  ћџзырыѓызѕа  мына  т#менгi-
лердi  хабарлауды  #зiме  љлкен  баћыт  деп  санаймын.
Халыћаралыћ  саясат  принциптерiне  сќйкес...   Халыћ
Комиссарлары  Кеѓесi  тарапынан,  парсы  халћыныѓ  еркiн
жќне  тќуелсiз  #мiр  сљру  ћџћыѕын  ћандай  да  болсын
жаѕдайда  шектеп,  ћысым  к#рсететiн  осы  келiсiмнен  бџрын
жасалѕан  не  кейiн  туындауы  мљмкiн  барлыћ  келiсiмдердi
жарамсыз  жќне  кљшiн  жойѕан  деп  жариялайды...
РЕСЕЙ  СОЦИАЛИСТIК  ФЕДЕРАТИВТIК  РЕСПУБЛИКАСЫ
МЕН  ИРАН (ПАРСЫ)  АРАСЫНДАЅЫ  КЕЛIСIМ
(Љзiндiлер)
26  аћпан, 1921 жыл.
1-бап.   Ресей  Кеѓес  љкiметi  #зiнiѓ  парсы  халћына
байланысты  саясатыныѓ  негiздерi  туралы  1918  жылдыѓ
14  ћаѓтары  жќне  1919  жылдыѓ  26  маусымындаѕы
ноталарында  баяндалѕан  декларациясына  сќйкес,  Ресейдiѓ
Парсы  ж#нiндегi  жџмысшылар  мен  шаруалардыѓ  еркiмен
ћџлатылѕан  империалистiк  љкiметiнiѓ  зорлыћшыл  сая-
сатынан љзiлдi-кесiлдi бас тартатындыѕын таѕы да салта-
натты  тљрде  жария  етедi...

46
...Ресей Кеѓес љкiметi бџрынѕы патша љкiметiнiѓ
Парсымен жасаѕан жќне парсы халћыныѓ ћџћыѕын  кемiтуге
ќкелiп  соћћан  барлыћ  трактаттар,  келiсiмдер, конвенция-
лар жќне шарттарды мќѓгi кљшiн жойды деп жариялайды.
3-бап.  Келiсушi  Жоѕары  Екi  Жаћ  Парсы  мен  Ресей
шекарасын  1881  жылы  шектеу  комиссиясы  белгiлеген
кљйде  мойындап,  саћтауѕа  келiседi.  Сонымен  бiрге  Ресей
Кеѓес  љкiметi  бџрынѕы  патша  љкiметiнiѓ  басћыншылыћ
саясатыныѓ  жемiсiн  пайдаланѕысы  келмей,  Парсыныѓ
Астрабад  провинциясыныѓ  жаѕалауына  орналасћан  Ашур
Ада  жќне  де  басћа  аралдарды  пайдаланудан  бас  тартып,
оларды  жќне  1893  жылдыѓ  28  мамырындаѕы  келiсiм
бойынша  Ресейге  берiлген  Фирузе  мекенi  мен  таѕы  басћа
да  жерлердi  Парсыѕа  ћайтарып  бердi.  Парсы  љкiметi  #з
тарапынан  Орыс  немесе  Ескi  Серакс  деген  атпен  белгiлi
Серакс ћаласы Серакс  #зенiмен  шектелген  аймаѕымен  бiрге
Ресей  ћџрамында  ћалатындыѕына  келiседi...
9-бап. Ресей Кеѓес љкiметi патшалыћ Ресейдiѓ Парсыны
экономикалыћ  тќуелдiлiкте  џстауѕа  баѕытталѕан  ћаржы
мекемелерiн пайдаланудан бас тартады. Сондыћтан да ол
Парсыныѓ несие-ћарыз банкiнiѓ аћша ћаражаттары  ћџнды-
лыћтарын,  жалпы  бљкiл  актив-пассивiн,  сонымен  бiрге
Парсы  жерiндегi  осы  банктiѓ  барлыћ  ћозѕалмалы  жќне
ћозѕалмайтын мљлiктерiн  парсы  халћыныѓ  иелiгiне  бередi.
Хрестоматия  по  новейшей  истории
(1917—1939 гг.). Документы и  мате-
риалы. М., 1960. Т. 1. С. 819—823.
ИРАН  ЉКIМЕТIНIЃ  ТОЛЫЋ  БЕЙТАРАПТЫЋТЫ  САЋТАУ
ЖMНIНДЕГI  ШЕШIМI  ТУРАЛЫ  КСРО-даѕы  ИРАН
ЕЛШIЛIГIНIЃ  МЌЛIМДЕМЕСI
27  маусым,  1941  жыл.
Иранныѓ  Кеѓес  Одаѕындаѕы  елшiсi  Мохамед  Саид
мырза  #зiнiѓ  осы  жылдыѓ  26  маусымдаѕы  ауызша  нота-
сында Сыртћы  iстер  халыћ  комиссариатына  мынаны
хабарлайды:
Иран  елшiлiгi  #з  љкiметiнiѓ  тапсыруы  бойынша  Гер-
мания  мен  Кеѓестiк  Социалистiк  Республикалар  Одаѕыныѓ
арасындаѕы  соѕыстан  туѕан  жаѕдайды  Иран  љкiметiнiѓ
толыћ  бейтарап  саћтайтынын  Сыртћы  iстер  халыћ  комис-
сариатына  хабарлауды  мќртебе  деп  санайды.