56
неѕџрлым тыныш жќне бейбiт дамыѕан кезеѓi болды.
Бџл уаћыттыѓ iшiнде бiрсыпыра елдерде жџмысшы ћозѕа-
лысы ныѕайып, есейдi...
Т#рт жыл бойы жер бетiн ћанѕа бояѕан, капиталистер
арасындаѕы пайданы б#лiсу љшiн, азѕантай жќне ќлсiз ха-
лыћтарѕа #ктемдiк жљргiзу љшiн болѕан соѕыс 1914 жылы
басталѕан кезде, бџл социалистер #з љкiметтерiнiѓ жаѕына
шыѕып кеттi... Социализм деген байырѕы с#здi социализм-
нiѓ опасыздары масћара еттi.
Капитал езгiсiн ћџлату iсiне адалдыћтан айнымаѕан
жџмысшылар ћазiргi кљнде #здерiн коммунистер деп
атайды. Бљкiл дљниежљзiнде коммунистер одаѕы к#бейiп
келедi. Бiрсыпыра елдерде ћазiрдiѓ #зiнде Кеѓес #кiметi
орнап отыр... к#п џзамай бiздер коммунизмнiѓ бљкiл
дљниежљзiнде тараѕандыѕыныѓ куќсi боламыз...
Љшiншi Интернационал iс жљзiнде 1918 жылѕы оппор-
тунизм мен социал-шовинизмге ћарсы кљрестiѓ к#пжыл-
дыћ љрдiсi, ќсiресе соѕыс уаћытында, бiрталай џлттарда
коммунистiк партиялар ћџрылѕан кезде #мiрге ендi.
Формалдыћ жаѕынан Љшiншi Интернационал #зiнiѓ бiрiн-
шi съезiнде, 1919 жылѕы наурызда, Мќскеуде ћџрылды.
Ал бџл Интернационалдыѓ #те ерекше белгiсi, оныѓ
мiндетi — марксизмнiѓ #сиеттерiн орындау, iске асыру
жќне социализм мен жџмысшы ћозѕалысыныѓ ежелден
бергi мџратын жљзеге асыру, Љшiншi Интернационалдыѓ
осы #те ерекше белгiсi #зiн бiрден-аћ мынадан к#рсеттi:
жаѓа, љшiншi, “Жџмысшылардыѓ халыћаралыћ ћоѕамы”
ћазiрдiѓ #зiнде-аћ белгiлi м#лшерде Кеѓестiк Социалистiк
Республикалар Одаѕымен деѓгейлес болып отыр...
Љшiншi Интернационал Екiншi Интернационалдыѓ
iстеген жџмысыныѓ жемiсiн пайдаланды, оныѓ оппорту-
нистiк, социал-шовинистiк, буржуазиялыћ, жеке џсаћ
буржуазиялыћ мерезiн сылып тастап, пролетариат дикта-
турасын жљзеге асыра бастады...
Латынныѓ осы с#здерi ендi ћазiргi Еуропаныѓ бар-
лыћ халыћтарыныѓ тiлдерiне аударылды. Ол — ол ма,
дљниежљзiнiѓ барлыћ тiлдерiне аударылды.
Дљниежљзiлiк тарихтыѓ жаѓа дќуiрi басталды.
В.И.Ленин. Третий Интернационал и
его место в истории. Полн. собр. соч..
Т. 38. С. 254—255, 334-335.
57
КСРО, РУМЫНИЯ, ЧЕХОСЛОВАКИЯ, ТЉРКИЯ ЖЌНЕ
ЮГОСЛАВИЯ АРАСЫНДАЅЫ БАСЋЫНШЫЛЫЋТЫ
АНЫЋТАУ ТУРАЛЫ КОНВЕНЦИЯДАН
4 шiлде, 1933 жыл.
Кеѓестiк Социалистiк Республикалар Одаѕыныѓ Орта-
лыћ Атћару Комитетi, Џлы мќртебелi Румын королi,
Чехословак Республикасыныѓ президентi, Тљркия Респуб-
ликасыныѓ президентi жќне Џлы мќртебелi Югославия
королi #з елдерi арасындаѕы бейбiтшiлiктi ныѕайту маћса-
тымен #здерi ћатысушы Бриан-Келлог пактi ћандай да
бiр болсын басћыншылыћћа тыйым салады деп санап,
жалпыѕа бiрдей ћауiпсiздiк маћсатында оны аћтауѕа еш-
ћандай жол бермеу маћсатымен басћыншылыћ џѕымын
мљмкiндiгiнше толыћ аныћтау љшiн; барлыћ мемлекеттер
тќуелсiздiкке, ћауiпсiздiкке, #з аумаћтарын ћорѕауѕа жќне
#зiнiѓ мемлекеттiк ћџрылымыныѓ еркiн дамуына
теѓћџћыћтылыѕын к#рсете отырып;.. #з елдерi арасында
басћыншылыћты аныћтайтын наћтылы ережелер енгiзуге,
олар жалпы мойындалѕан ережелерге айналѕанша шешiм
ћабылдап, осы маћсатпен мына конвенцияны ћабылдады.
1-бап. Келiсушi жоѕары жаћтардыѓ ќрћайсысы ћалѕан
елдердiѓ ќрћайсысымен #зара ћатынастарында осы
конвенцияныѓ кљшiне енген кљнiнен бастап басћын-
шылыћтыѓ аныћтамасын басшылыћћа алуѕа мiндет-
тенедi...
2-бап. Осыѕан сќйкес халыћаралыћ ћаћтыѕыстарда
шабуылшы деп... мына т#мендегiдей ќрекеттердiѓ бiреуiн
бiрiншi болып жасаѕан мемлекет есептеледi:
1. Екiншi мемлекетке соѕыс жарияласа.
2. Соѕыс жарияламай ћарулы кљштерi басћа мемле-
кеттiѓ аумаѕына басып кiрсе.
3. ;зiнiѓ ћџрлыћтаѕы, теѓiз жќне ќуе кљштерiмен
соѕыс жарияламай-аћ, басћа мемлекеттiѓ аумаѕына жќне
ќуе кемелерiне шабуыл жасаса.
4. Басћа мемлекеттiѓ жаѕалаулары мен порттарын
теѓiзден ћоршауѕа алса.
5. ;зiнiѓ аумаѕында џйымдастырылып, басћа мемле-
кеттiѓ аумаѕына басып кiрген ћарулы ћараћшыларѕа
к#мек к#рсетсе...
58
1933 жылдыѓ 3 шiлдесi кљнi басћыншылыћты аныћтау
ж#нiндегi конвенцияѕа Польша ћол ћойды.
Документы внешней политики СССР.
М., 1970. Т. 2. С. 403—405.
БЏЅАЗДАРДЫЃ РЕЖIМI ЖMНIНДЕГI
КОНВЕНЦИЯ
20 шiлде, 1936 жыл.
Монтредегi (Швейцария) конференцияѕа ћатысушы-
лар — КСРО, Англия, Франция, Тљркия, Болгария, Грекия,
Румыния, Югославия жќне Жапония ћол ћойѕан бџѕаз-
дардыѓ режiмi ж#нiндегi конвенция 1923 жылѕы Лозанна
конвенциясын ауыстырды.
1-бап. Жоѕары келiсушi жаћтар бџѕаздар арћылы
#ту мен оларда еркiн жљзудiѓ ћџћыћты принципiн мойын-
дайды жќне куќландырады.
I тарау. Сауда кемелерi.
2-бап. Бейбiт кездерде сауда кемелерi ешћандай кедер-
гiсiз, туы мен жљгiне ћарамастан, кљн демей, тљн демей
бџѕаздар арћылы жљзiп #туге толыћ ћџћылы...
4-бап. Соѕыс жаѕдайында, егер Тљркия соѕысушы жаћ
болмаѕан жаѕдайда да, сауда кемелерi туы мен жљгiне
ћарамастан, бџѕаздар арћылы еркiн жљзiп #туге ћџћылы.
5-бап. Соѕыс кезiнде, егер Тљркия соѕысушы жаћ бола-
тын болса, онда Тљркиямен соѕыс жаѕдайында емес ел-
дердiѓ сауда кемелерi, егер олар ћарсы жаћћа ешћандай
к#мек к#рсетпейтiн болса, бџѕаздар арћылы еркiн жљзiп
#туге ћџћылы.
II тарау. Ќскери кемелер.
10-бап. Бейбiтшiлiк уаћытта су бетiндегi жеѓiл кеме-
лер, кiшiгiрiм ќскери жќне ћосалћы кемелер, олардыѓ
Ћара теѓiз жаѕалауларындаѕы мемлекеттердiкi ме, жоћ
басћа мемлекеттердiкi ме, ћандай туы бар екендiгiне ћара-
мастан, бџѕаздар арћылы еркiн жљзiп #туге ћџћылы...
12-бап. Ћара теѓiз жаѕалауындаѕы мемлекеттер #зде-
рiнiѓ базасына ћайтару маћсатында, егер Тљркиямен
сату немесе сатып алу туралы кљнiбџрын хабарланды-
рылѕан жаѕдайда, осы теѓiзден тыс сатып алынѕан #зiнiѓ
суасты ћайыћтарын бџѕаздар арћылы #ткiзу ћџћыѕына
ие бола алады. Осы немесе басћа жаѕдайларда суасты
Достарыңызбен бөлісу: |
