Лекция конспектісі кредит саны -3 Шымкент-2019ж Құрастырған: к б.ғ. доцент Есқараев. Н. М

 
 
 
 
Лекция 7 
Тақырыбы:
 
Топырақ және жер ресурстары 
 
Лекция жоспары
1. Топырақ және жер ресурстарды қорғау 
2. Планетаның жер фондының жағдайын талдау. 
Лекция мазмұны 
Табиғи себеп-шарттардың әсерінен, сондай-ақ адамның өндірістік 
әрекетінен пайда болған құнарлылыққа ие және өсімдіктің өнімін 
қалыптастыра алатын, жер шарының құрғақ бөлігінің үстіңгі қабатын 
топырақ деп атайды. Топыраққа ғана тән қасиет құнарлылыққа байланысты. 
Сондықтан топырақ пен құнарлылық егіз.
Құнарлылық
– топырақтың мүмкін өнімді қалыптастыру үшін 
өсімдікті бүкіл тіршілік мерзімінде қажетті қоректік заттармен, сумен және 
басқа да тіршілік себеп шарттарымен қамтамасыз ету қабілеті. Тау 
жынысының топыраққа айналуы қабыса және бір мезгілде жүретін екі 
мүжілу және топырақ түзөілу үрдістерінің нәтижесінде жүреді. 
Физикалық мүжілу
-бұл тау жыныстары мен минаралды химиялық 
құрамы өзгермей механикалық майдалануы, үгілуі. Мұндай мүжілудің 
факторларының бірі болып температураның ауытқуы саналады. Тау 
жыныстарын құрастыратын минаралдардың көлемі қыздырған кезде, ашық 
түсті минералдарға қарағанда көбірек ұлғаяды. Салқындатқан кезде олардың 
көлемі кезекпен кішірейеді. Нәтижесінде тау жынысында әр түрлі бағыттағы 
жарықшалар пайда болады. Пайда болған жарықшаларға жиналған су қатқан 
кезде оның қабырғаларына зор күшпен әсер етеді де, тау жынысын жарады. 
Тұз кристалдары тап осындай әсер жасайды. Физикалық мүжілу-үгітілу 
нәтижесінде тау жынысы әр түрлі іріліктегі сынықтарға бөлінеді.
Химиялық мүжілудің
нәтижесінде сыртқы түрі, химиялық құрамы 
және қасиеттері бойынша алғашқы минералдан өзгеше екінші минералдар 
пайда болады. Борпылдақ тау жыныстарына тірі ағзалар қоныстынудан 
бастап биологиялық мүжілу жүреді. Тірі ағзалар шығарған көмірқышқыл газ 
бен органикалық қосылыстар минералдың көмірқышқыл газ бен органикалық 
қосылыстар минералдың еруіне және гидролизденуіне мүмкіндік жасайды. 
Одан басқа өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтары ыдырағанда, 
минералды тау жыныстарына талқандағыш әсер ететін крен қышқылы пайда 
болады.

жүктеу 1,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: